هند پرجمعیت‌ترین قدرت نوظهور اقتصادی در جنوب آسیا محسوب می‌شود که تقویت روابط با آن می‌تواند دستاوردهای بسیاری برای کشورمان به همراه داشته باشد.

گرچه روابط دو کشور در طول تاریخ دچار فراز و نشیب‌هایی بوده است، اما با پایان دوران جنگ سرد و استقلال هند، این کشور رویکرد همگرایی با غرب آسیا به ویژه ایران را درپیش گرفت.

آغاز همسویی مواضع هند با کشورمان را می‌توان در همکاری این کشور با ایران و روسیه در اواخر دهه ۱۹۹۰ و به منظور اتحاد افغانستان در برابر تصرف طالبان دانست. البته هند در برهه‌هایی از تاریخ نیز ارتباطات نزدیکی با آمریکا داشته است. 

سازمان‌های منطقه‌ای؛ فرصتی برای گسترش ارتباطات
براساس گزارش‌ها، چشم انداز آینده هند بیانگر اقتصادی قوی و نرخ رشد بالاست. چنان‌که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه(OECD) در سال ۱۴۰۰ در گزارشی تصریح کرد هند به سومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان تبدیل شده است.

هند در عرصه صنایع و تجهیزات نظامی، قابلیت‌های دریایی و ترانزیتی توانایی و ظرفیت‌های بسیاری دارد که می‌تواند بستر همکاری مشترک با ایران را فراهم کند. همچنین دیپلماسی و سیاست عمل‌گرایانه مودی نخست وزیر هند و دولت وی عامل دیگری است که می‌تواند فرصت‌های عملیاتی همکاری دو کشور را ارتقا دهد. 

از سوی دیگر، مسائل منطقه‌ای و رایزنی و همکاری درباره موضوعاتی همچون امنیت منطقه و مبارزه با تروریسم، افغانستان، کریدورهای حیاتی و همکاری در قالب سازمان‌های منطقه‌ای همچون شانگهای و بریکس نیز فرصت دیگری برای گسترش سطح ارتباطات پدید می‌آورد.

در مقابل، ایران برای هند جایگاه استراتژیک و ژئوپلتیکی دارد و هند می‌تواند از مسیر ایران برای اتصال به کشورهای آسیای مرکزی بهره ببرد. ایران دارای منابع نفت و گاز است که هند برای تأمین انرژی خود می‌تواند بر گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی تکیه کند. چنان‌که مطابق آمارها، فرآورده‌های نفتی به عنوان مهم‌ترین و عمده‌ترین کالای صادراتی کشور به هند بوده و میزان آن در سال ۲۰۲۲ به میزان ۱۷۵ میلیون دلار رسیده است.

ردپای آمریکا و اسرائیل در رویکرد محافظه‌کارانه هند
این زمینه‌ها و فرصت‌های تقویت همکاری‌های مشترک در حالی است که برخی چالش‌ها نیز بر سر راه تقویت روابط وجود دارد. در سال‌های اخیر می‌توان ردپای نفوذ و تأثیرگذاری رژیم صهیونیستی بر هند را مشاهده کرد و در این بین دولت مودی درصدد است همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی بیشتری با اسرائیل داشته باشد.

چالش دیگر، مواضع و سیاست‌های دولت و جریان‌های افراطی هند در برابر مسلمانان این کشور است. کشورمان مخالف هرگونه اقدامات تبعیض‌آمیز یا کشتار مسلمانان هندی بوده و همین عامل چه در گذشته و چه مناسبات کنونی و آینده موجب چالش است.

گرچه عنوان شد دولت فعلی هند دارای رویکرد عمل‌گرایانه در سیاست خارجی است، اما از سوی دیگر می‌کوشد ارتباطات غرب‌گرایانه را دنبال کند. در واقع نفوذ آمریکا در منطقه و ارتباط با هند، تهدید و چالشی بزرگ بر سر راه گسترش مناسبات ایران و هند است که موجب شده هند نگاهی محافظه کارانه در قبال ایران درپیش بگیرد.

سهم عمده آمریکا در روابط اقتصادی هند عاملی است که سبب می‌شود این کشور جایگاه چندانی برای ایران در معادلات و چشم اندازهای خود قائل نباشد. به همین خاطر، ضروری است سیاست‌های کلان به سمتی پیش برود که اعتمادسازی متقابل و مزیت برقراری روابط تجاری و سیاسی میان دو کشور افزایش یابد.