*آیا می‌توان به شب یلدا پیوست دینی مذهبی داد و این سنت دیرینه ما ایرانی‌ها را به سنت‌ها و رسوم دینی هم آراسته کرد؟
شاید این تعبیر که می‌گوید «هنر نزد ایرانیان است و بس!» صحیح نبوده و دایره تعمیم و شمول گسترده‌ای نداشته باشد چون دیگر ملت‌ها و اقوام هم هنر، معماری، گرافیک و نقاشی و تئاتر خود را دارند اما از یک جنبه این تعبیر صحیح است که ما ایرانی‌ها در پیوند دین و آیین، بسیار هنرمند هستیم و خوب بلدیم طوری دین و آیین را با هم پیوند بزنیم که هم لطمه‌ای به دین نخورد و هم آیین‌های گذشته حفظ شود و از بین نرود.
نمونه چنین هنرمندی‌ای را در ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ دیدیم که همزمانی ماه مبارک رمضان و نوروز نه تنها مانعی برای دیدو بازدیدها نبود بلکه از افطار تا سحر بازار صله رحم و سر زدن به یکدیگر و تازه کردن دیدارها به راه بود و مردم دین مدارانه آیین و سنت‌های ملی باستانی را حفظ کردند.
این مسئله درباره یلدا هم صادق است و سالیان سال است که ما ایرانیان در این شب به عنوان طولانی‌ترین شب سال دور هم جمع می‌شویم و صله رحم به جای می‌آوریم و در گرامیداشت این شب توجه ویژه به بزرگترها اعم از پدر و مادر و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها داریم؛ هم صله رحم و هم توجه به بزرگترها به عنوان سنت‌های یلدایی مورد توصیه و سفارش آموزه‌های دینی است و هنرمندی ایرانی‌ها در گره زدن دین با آیین‌ها را بیش از پیش نشان می‌دهد. به ویژه برای آن‌ها که یک شب دید و بازدید یلدایی ندارند بلکه پس از ازدواج، شبی را در منزل پدر و مادر خود، شبی را در منزل پدر و مادر همسر و شاید شبی را در منزل پدربزرگ‌ها و مادبزرگ‌ها سپری می‌کنند یا رسم یلدایی بردن برای نوعروسان که همگی جلوه‌های ابراز محبت و علاقه و زمینه ساز مودت و همدلی است همان که دین و آموزه‌هایش بشدت و به کرّات بر آن تأکید دارند.
*از مهمترین سنت‌های یلدایی صله رحم و دید و بازدید با یکدیگر است، درباره این رسم جذاب و شیرین یلدا چه قرائت‌ها و مؤیدات دینی در دست است؟
گل سرسبد رسوم یلدایی دید و بازدید یا همان صله رحم مدظر دین است و یلدا در سرمای زمستان به خوبی با این رسم گرمابخش فضای خانوادگی و فامیلی ما می‌شود. حدود ۱۱۰ روایت درباره صله رحم و ۲۵ اثر مثبت درباره این عمل مستحب در آموزه‌های دینی ما وجود دارد؛ مثل اینکه پاداش صله رحم، سریعترین پاداش کار خیری است که به انسان می‌رسد یا آنکه صله رحم، از برترین جوانمردی‌ها است و نیز خداوند متعال به کسی که صلهرحم کند، توجه و عنایت می‌کند.
علاوه بر این، آموزه‌های روایی ما برکات بسیاری برای صله رحم برمی شمارند که مشوقی مهم در انجام آن محسوب می‌شود، مثل آنکه صریح شده صله رحم روزی را زیاد و عمر را طولانی می‌کند و به زندگی انسان برکت می‌دهد.
در مقابل قطع رحم و پرهیز از انجام آن ما را دچار عقوبت و آثار منفی آن می‌کند که در این باره هم روایات تصریحات متعدد دارند مثل لعنت خدا، مجازات سریع دنیوی، دور ماندن از بهشت، سودمند نبودن سایر کارها، محروم ماندن فرد و اطرافیان او از رحمت الهی و....
*چرا صله رحم تا این حد مهم است که قطع و ترک آن عقوبت سخت را متوجه انسان می‌کند؟
در حاشیه صله رحم و دید و بازدید با خویشان و خانواده و ارتباطات خانوادگی و فامیلی اتفاقات مبارکی همچون سفره داری و اطعام مؤمنان اتفاق می‌افتد. در روایات است که خدا اطعام دیگران و سفره گشایی برای مؤمنان را دوست دارد. شب یلدا فرصتی است تا در مواجهه با برخی تلاش‌های دین گریزانه که بر طبل کمرنگ کردن آیین و مذهب می‌کوبند، از مراسم‌های ملی ایرانی استفاده و جاذبه‌های دینی مذهبی‌مان را پررنگ و پرشور کنیم.
*چطور می‌توان این مستحب دینی و سنت ایرانی را از گناه دور کرد و اجازه نداد به اشتباه و گناه آلوده شود؟
برخی مواقع چنین بسترهایی علی رغم همه ظرفیت‌های خوبی که دارد می‌تواند با آسیب و چالش هم مواجه شود به ویژه آنکه شیطان زیرک است و می‌کوشد از هر بستری به نفع خود بهره ببرد از این رو، برای آنکه این سنت ملی را با دین و مذهب گره بزنیم و پیوست دینی آن را حفظ کنیم باید مراقبت‌هایی داشته باشیم.
متأسفانه ما اغلب شادی کردن را بلد نیستیم و شادی کردن را در گناه می‌بینیم در حالی که اگر همین موبایل را کنار بگذاریم و حواسمان به هم باشد و گفتگوهای جذاب حتی با چاشنی فکاهی و طنز و شادی داشته باشیم دیگر به اسم تفریح و خوشگذرانی دچار گناه نمی‌شویم. اما بعضاً می‌بینیم از چنین بستر صرفاً برای گناه استفاده می‌شود به بهانه حضور در جمع فامیلی و راحت بودن با آن‌ها حجاب کم یا برداشته می‌شود یا فضا به اختلاط با نامحرم آلوده می‌شود، یعنی حرکت در مسیری که هرگز موردپسند دین نیست.
باید توجه داشته باشیم دین به دلیل علاقه ای که به ما دارد، درصدد تأمین ثبات در زندگی ما است اما در مقابل بسیاری از اتفاقاتی که رنگ و بوی غیرشرعی و غیردینی دارند، به ما آسیب زده و ثبات و دوام را از زندگی ما می گیرند و حتی هزینه‌ای همچون متلاشی شدن زندگی خانوادگی دارند؛ در حالی که دین می‌کوشد زندگی برای ما کم هزینه باشد و با رعایت‌های آسان، مجبور نباشیم برای داروهای آرامبخش، مشاوره‌های متعدد و جدایی زوجین و بچه های طلاق هزینه سنگین کنیم. بی‌توجهی به این نسخه دین باعث شده دادگاه‌های خانواده ما امروز پر از پرونده‌های اختلافات خانوادگی باشد. اگر دین مدارانه زندگی و مسیر زندگی را دینی ریلگذاری کنیم، زندگی آرام و با آرامشی را تجربه می کنیم.
*آیا برکاتی که در آیات و روایات برای صله رحم تصریح شده است شامل هر رفت و آمد خانوادگی و فامیلی می‌شود؟
ذورحم قاعدتاً شامل اقوام درجه یک انسان می‌شود یعنی خواهر و برادر، عمه، عمو، دایی و خاله و فرزندان آن‌ها و پس از ازدواج، منتسبین به همسر هم ذورحم همسر محسوب می‌شوند.
فاکتورهایی در روایات برای صله رحم یا قطع رحم بیان شده است ما تعریف‌مان از صله رحم رفتن به خانه هم و خوردن شام و ناهار است، اگر چه این هم هست اما اهل بیت(ع) جنبه‌های دیگری هم برای صله رحم مدنظر دارند. برای مثال در روایت از امام کاظم(ع) است که خطاب به شعیب فرمودند در باره گفتگو با فردی به نام یعقوب که از موالیان و شیعیان امام کاظم(ع) بود و از مغرب آمده بود، حضرت(ع) تذکر می‌دهند تو با برادت دعوا کردی و به او دشنام دادی و به واسطه این بدزبانی قطع رحم کردی. بعد حضرت می‌فرمایند: بواسطه همین قطع رحم عمر برادرت کوتاه شد و از دنیا رفت. وی عرضه داشت: من هم در جواب دشنام دادم؛ حضرت موسی‌بن‌جعفر(ع) فرمودند: اما تو در بین راه پولی به عمه نیازمندت دادی و ۲۰ سال دیگر بر عمرت اضافه شد! این یعنی یک جنبه صله رحم داشتن هوای اقوام و ذی القربی و رسیدگی به آن‌ها است.
*توصیه و سفارش دین به تقسیم کردن شادی‌ها در فرصتی همچون یلدا چیست؟
اساساً آموزه‌های دین بر مواسات و همدلی تأکید دارند و شادی تک نفره، خانوادگی و قبیله‌ای دلچسب و مطلوب دین نیست. با ورود به عرصه اجتماع، بهتر چرایی این تأکید را در می‌یابیم. برای مثال وقتی با برخی شادی‌های عمومی در جامعه مثل بُردن تیم ملی فوتبال، یک همدلی ملی ایجاد می‌شود و همه ابراز شادی می‌کنند، بسیار جذاب و لذتبخش است. لذا باید برای شادی‌های عمومی تلاش کرد و زحمت کشید. همه شادی یلدا به پوشیدن لباس با تِم انار و هندوانه و میز چیدن‌های آنچنانی و خوراکی‌های متنوع نیست بلکه به شادی درونی و شاد کردن دل دیگران است. سعی کنیم برای محرومان هم با کمک‌های خود، یلدای دلنشینی را رقم بزنیم.
آمنه مستقیمی
نظر شما