فاطمه، ملقب به «ام‌البنین» دختر «حزام بن خالد بن ربیعه» از بانوانی است که در مکتب اسلام راستین پرورش یافته بود. او زنی با کمال، ادیب و با وقار بود که به عقد امیر مؤمنان(ع) در آمد و صاحب چهار فرزند شد که همه آنها مانند حضرت ابوالفضل عباس(ع) از مادر خود آموخته بودند چگونه در خط سبز رهبری و امامت فرزندان فاطمه(س) جان خود را بر کف اخلاص گذاشته و در این راه، شهد شیرین وصال بنوشند.

امروز سیزدهم جمادی الثانی همزمان با سالروز وفات حضرت ام البنین(س)؛ مادر شیر مردان شهید با حجت‌الاسلام دکتر مصطفی صادقی، پژوهشگر تاریخ اسلام، تشیع و اهل‌بیت(ع) و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همکلام شده و درباره ویژگی‌های آن بانوی فضل و معرفت به گفت‌وگو پرداختیم.

ام البنین(س) مادر ادب و وفاداری

حجت‌الاسلام دکتر صادقی با اشاره به شاخص‌های تربیتی در سیره حضرت ام البنین(ع) می‌گوید: در یکی از گزارش‌های کمیابی که از زندگانی این بانو پیش از حادثه کربلا و شهادت چهار فرزندش در دست داریم، شعری است که در کودکی حضرت ابوالفضل(ع) برای او می‌خواند و او را از گزند هر حادثه و بدخواهی در پناه خداوند قرار می‌داد. نام و یاد خدا و آموزش دادن آن به فرزند از سوی مادر یک مسئله تربیتی مهم است. از سوی دیگر اگر ما با توجه به کمبود اطلاعات، نتیجه آموزش و تربیت این بانو را در عملکرد فرزندانش ببیینم، متوجه خواهیم شد که تنها یک گزارش اعلام وفاداری حضرت ابوالفضل العباس(ع) از برادرش امام حسین(ع) در شب عاشورا نمایانگر این تربیت دینی و اخلاقی است. ادب و وفاداری که بسیار آموزنده و نشانگر اخلاق بلند آن حضرت است و هم خود نوحه و ذکر مصیبتی جانسوز است که کمتر هنرمندانه به عنوان نوحه بیان می‌شود در حالی که وفا از ویژگی‌های مهم اخلاقی است که در قرآن و سنت بسیار به آن توجه و اهتمام شده است.

او در توضیح بصیرت در رفتار این بانو بیان می‌کند: در بصیرت و فهم او از زمانه و همراهی با امام خود همین بس که فرزندانش را همراه امام فرستاد یا دست کم منع و اکراهی از او قبل از رفتن یا گلایه‌ای پس از شهادت آنان در تاریخ ثبت نشده است.

ام البنین(س)، مادر شیرمردان شهید

این پژوهشگر تاریخ اسلام درباره ویژگی‌های خاص و فضائل حضرت ام‌البنین(س) تشریح می‌کند: اولین فضیلت و مقام جناب ام البنین(س) این است که مادر چهار شهید است، آن هم شهدایی در رکاب امام و حجت خدا حضرت سید الشهدا(ع). در میان این چهار پسر، نام حضرت ابوالفضل(ع) بیشتر برای ما آشناست چون هم برادر بزرگتر است و هم از جایگاه مهمی نزد امام حسین(ع) برخوردار بوده و پرچم در حادثه کربلا به دست اوست و اقداماتی چون آب‌آوری او در ایام تحریم آب در کربلا اهمیت دارد. سه پسر دیگر ام‌البنین(س) که آنها هم فرزندان امیرمؤمنان هستند جعفر و عبدالله و عثمان نام دارند و علت اینکه از آنان کمتر سخن گفته می‌شود این است که مقتل آنان در منابع بیان نشده است یعنی از جزئیات چگونگی شهادت ایشان اطلاعی نداریم. پس اینکه برخی می‌گویند چرا از سه پسر دیگر ام‌البنین(س) یاد نمی‌شود جهت و علتش این است. در صورتی که درباره حضرت ابوالفضل العباس(ع) نمایندگی از برادرش سیدالشهدا(ع) در گفت‌وگوی عصر روز نهم با عمر بن سعد و جمله بلند «بنفسی انت» و سمت سقایی در روزهای منتهی به عاشورا و همچنین پرچم‌داری و تلاش‌ها و مبارزات آن حضرت در این روز بزرگ و حادثه عظیم را داریم.

دکتر صادقی یادآور می‌شود: خانواده ام‌البنین(س) از اصالت برخوردار بوده و جایگاه مهمی از نظر شخصیتی و شجاعت داشتند و اجدادش از دلیران عرب بودند. امیرمؤمنان(ع) برای ازدواج سراغ چنین خاندانی رفت و این کفو بودن با چنان شخصیت عظیمی یعنی فاتح خیبر اهمیت دارد. دیگر شاهدی که می‌توان درباره جایگاه این بانوی بزرگ بیان کرد امان دادن دشمنان به واسطه او در حادثه عاشوراست. امانی که به چهار فرزند او داده شد و حتی از برخی گزارش‌ها برداشت می‌شود که این امان‌دهی دو بار یا به وسیله دو نفر بوده است.