به گزارش قدس خراسان، خشکسالی، بیابان، قطع و قاچاق درختچه‌های تاغ، گرد وغبار، تنگی نفس مردم یک شهر، سرفه‌های بی‌امان بیماران ریوی، افزایش مراجعه بیماران به اورژانس بیمارستان‌ها، تعطیلی مدارس، زغال خوب، «وای به روزی که بگندد نمک» و «مسئولانی که متهم به قاچاق هستند»؛ با همه این‌ها می‌شود یک انشا نوشت؛ انشایی که متأسفانه واقعی و دردناک است.
قاچاق چوب که از سالیان گذشته، آتش به جان درختان و به ویژه جنگل‌های سبز شمال انداخته بود، با تعطیلی ۱۰ ساله برداشت از این جنگل‌ها و افزایش قیمت چوب، حالا طناب دار را بر گردن نحیف مراتع استان‌های دیگر از جمله خراسان رضوی انداخته است.
سه‌شنبه هفته پیش بود که باز هم هجوم گرد وغبار، مردم و حتی مسئولان را برای چندمین بار از ابتدای سال غافلگیر کرد؛ گرد وغباری که بیشتر مواقع از سمت سرخس می‌آید و مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی درباره‌اش به خبرنگار قدس خراسان می‌گوید: منبع اصلی ریزگردها در منطقه سرخس، خارج از کشور و در صحرای قره‌قوم و دریاچه آرال است. مقداری از این گرد و غبار هم مربوط به منابع محلی بوده که بر اثر خشکسالی ایجاد شده است.
محسن فنودی ادامه می‌دهد: از جمله اقداماتی که برای تثبیت شن‌های روان و کاهش گرد و غبار انجام داده‌ایم، کاشت درختچه‌های تاغ است که متأسفانه افراد سودجو اقدام به قطع تاغزارها برای تولید زغال می‌کنند.
زغال سکه‌ای تاغ از ۵۰ تا ۷۵ هزار تومان در مشهد!
درختچه تاغ با ارتفاع یک تا هشت متر، گیاهی است که در بیابان‌ها زیر آفتاب می‌روید و مقاومت بالایی در برابر خشکی و گرما دارد. در ایران سه گونه از این گیاه وجود دارد. تنه این درختچه محکم و چروک بوده و رنگ تنه خاکستری روشن و چوب آن با دوام و محکم است. این گیاه به دلیل کج و معوج بودن، در کارهای نجاری مصرف ندارد؛ اما هیزم و زغال آن خوش‌سوز است و در شکل‌های گوناگون تولید می‌شود. زغالی که مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی به آن اشاره می‌کند، همین الان در مشهد به قیمت عمده‌فروشی بین ۵۰ تا ۷۵ هزار تومان معامله می‌شود؛ زغال اصطلاحاً سکه‌ای، مرغوب، نرم، دیرسوز و عالی که یک روز بر سر قلیان می‌نشیند و روزی دیگر سرخ و قرمز می‌شود تا عطر کباب زغالی، خاطره یک روز تعطیل دلنشین در جمع دوستان و خانواده را رقم بزند؛ زغالی که شاید ندانی غیرمجاز و قاچاق است و غیرمستقیم دلیل سرفه‌های نفسگیر پدر و مادر سالمندت شده و هر بار که برای خرید یا قدم زدن بیرون می‌روند، شدیدتر می‌شود، زغالی که مدرسه فرزندت را هر چند وقت یک بار به تعطیلی می‌کشاند!
کاشت درختچه‌های تاغ در عرصه‌های خشک و بیابانی با هدف جلوگیری از توسعه و پیشروی بیابان انجام می‌شود تا موجب تثبیت خاک و جلوگیری از هجوم شن و ماسه شده و ایجاد گرد و غبار در مناطق روستایی و شهری را کاهش دهد.
اما این درختچه کم‌توقع و صبور که به عنوان سرمایه‌ای طبیعی از بلند شدن شن و ماسه و انتقال آن به شهرها و مناطق مسکونی جلوگیری می‌کند، این روزها حال و روز خوشی ندارد و به خاطر دست‌اندازی قاچاقچیان و متجاوزان به منابع طبیعی، روسیاهی زغال شدن را به دوش می‌کشد.
دستگیری ۱۰۷ قاچاقچی چوب از ابتدای سال
وقتی از مدیر کل منابع طبیعی خراسان رضوی تعداد پرونده‌های کشفیات چوب تاغ را جویا می‌شوم، بیان می‌کند: در سال ۱۴۰۱، ۱۳۸ فقره و در ۹ ماهه سال ۱۴۰۲، ۸۹ فقره پرونده کشفیات چوب تشکیل و ۱۰۷ نفر در این خصوص دستگیر شده‌اند. این کشفیات شامل انواع چوب از جمله تاغ است و ما به تفکیک آمار کشفیات انواع گونه‌ها را نداریم؛ اما درصد بالایی از این پرونده‌ها مربوط به چوب تاغ است.
پیام‌های مردمی و سرنخ یک فساد زغالی در اداره منابع طبیعی!
اگرچه مسئولان منابع طبیعی خراسان رضوی از حساسیت و برخورد بالای دستگاه‌های ذی‌ربط برای جلوگیری از قاچاق چوب تاغ و زغال این درختچه ارزشمند می‌گویند؛ اما تصاویر و اخبار ارسالی مخاطبان قدس خراسان از غارت شبانه درختان تاغ توسط قاچاقچیان و بی‌توجهی مسئولان ذی‌ربط به گزارش‌های مردم دغدغه‌مند در این شهرستان خبر می‌دهد.
در یکی از پیام‌های مردمی این طور عنوان شده است: «این تصاویر غارت شبانه تاغزار روستای قطارچاه و الله‌نظر توسط قاچاقچیان است. هیچ مسئولی به این درختان رسیدگی نمی‌کند. بارها با پاسگاه و منابع طبیعی تماس گرفتیم؛ ولی انگار نه انگار». مخاطبی دیگر با ارسال یک ویدئو ازغارت شبانه درختان تاغ ۱۰-۲۰ ساله منطقه خانگیران سرخس خبر داد و برایمان نوشت: «متأسفانه چند سالی است درختان تاغ مناطق مختلف شهرستان سرخس توسط افراد سودجو غارت می‌شوند و مسئولان کاری نمی‌کنند. با این وضع تا چند سال دیگر تاغی در منطقه سرخس و خانگیران باقی نمی‌ماند. این پوشش گیاهی، جلو طوفان‌های شن و ریزگردهای بی‌امان در منطقه سرخس را تا حدود بسیار زیادی می‌گیرد و مانع پیشرفت طوفان‌های شن و خاک می‌شود».
تکرار چنین پیام‌هایی از سوی مردم دغدغه‌مند و طبیعت‌دوست، سرنخی بود که راحت نمی‌توانستیم از کنار آن عبور کنیم و پیگیری‌هایی که داریم، ما را به نتیجه شوکه‌کننده‌ای می‌رساند! یکی از کارکنان منابع طبیعی در استان در پرونده قاچاق تاغ نقش دارد و در واقع متهم به هدایت باند قاچاق و فروش این درختچه‌هاست! موضوعی که وقتی با مدیر کل منابع طبیعی مطرح می‌کنیم و جزئیات بیشتر پرونده را جویا می‌شویم، در پاسخ اذعان می‌کند: درباره پرونده یکی از کارکنان منابع طبیعی باید بگویم پرونده در حال بررسی است و تا تعیین تکلیف پرونده توسط دستگاه قضایی، نمی‌توان اظهار نظر کرد.
موضوع اما به این سادگی هم نیست و پیگیری‌های بیشتر ما پشت پرده‌های فراوان‌تری را آشکار می‌کند.
باند پنج نفره کارکنان منابع طبیعی که سرکرده قاچاق تاغ بودند
فرماندار سرخس در گفت‌وگو با خبرنگار قدس خراسان از یک باند پنج نفره در پرونده قطع درختچه‌های تاغ و قاچاق آنها خبر می‌دهد و می‌گوید: این باند پنج نفره از مسئولان شامل یک مقام تقریباً قابل توجه در اداره منابع طبیعی(رئیس باند) که سابقه جعل اسناد دریاچه بزنگان را نیز در پرونده دارد، دو نفر دیگر که در گذشته سابقه مسئولیت در منابع طبیعی شهرستان سرخس را داشته‌اند و در حال حاضر در مشهد مسئول هستند و دو نفر هم از ادارات منابع طبیعی شهرستان‌های دیگر استان هستند. این پنج نفر از مشهد تیم‌های خود را در شهرستان سرخس هدایت می‌کردند و به آنها محل‌های مناسب برای قطع درختچه‌ها را معرفی می‌کردند. شروع پرونده این باند پنج نفره از دو سال پیش بود که پس از بررسی‌ها و رصدهای لازم حدود دو ماه پیش دستگیر شدند. در حال حاضر بر اساس شنیده‌ها دو نفر با قید وثیقه آزاد شده‌اند و سه نفر دیگر در زندان هستند.
این اظهارات فرماندار سرخس در حالی است که مدیر کل منابع طبیعی خراسان رضوی در اظهارات خود اشاره‌ای به بیش از یک نفر بودن متخلفان نمی‌کند!
حسن نوری‌زاده با اشاره به معضل ریزگردها در سرخس، به تاریخچه کاشت تاغ در این شهرستان می‌پردازد و عنوان می‌کند: حدود ۲۰ تا ۲۵ سال پیش کشت تاغ‌ها برای بیابان‌زدایی انجام شده که بخشی از این تاغزارها در ضلع‌های شمالی و جنوبی جاده سرخس حدفاصل روستای قطارچاه تا منطقه ویژه سرخس را پوشش می‌دهد. گزارش‌های زیادی در مورد قطع و قاچاق این درختچه‌ها داشتیم که من خودم دست‌کم سه شب به همراه اعضای شورای تأمین و افراد محلی برای پایش و رصد تا حدود ساعت ۳ بامداد در منطقه گشت‌زنی کردیم و با افراد خاطی مواجه شدیم که در کل، این موضوع منجر به تشکیل پرونده‌های زیادی شد.
مجازات ۲۰۰هزار تومانی برای قاچاق ۹ میلیون تومانی!
فرماندار سرخس بزرگ‌ترین مشکل در زمینه قطع و قاچاق درختچه‌های تاغ را متناسب نبودن مجازات با جرم می‌داند و تصریح می‌کند: مجازاتی که برای قطع یک درخت در نظر گرفته می‌شود ۲۰۰ هزار تومان است در حالی که چوب خشک درخت حدود ۸ تا ۹ میلیون تومان قیمت دارد. این شکل از مجازات بازدارندگی کافی ندارد و سبب تکرار جرم می‌شود.
نوری‌زاده در ادامه از تعلق خاطر مردم شهرستان سرخس به تاغ‌ها می‌گوید و روایت می‌کند که نخستین بار چه کسی و به چه بهانه‌ای تبر به دست آنها داد: «مردم سرخس به درختچه‌های تاغ به عنوان نعمتی که از ورود گرد و غبار به محل زندگیشان جلوگیری می‌کند، نگاه می‌کردند و همیشه مراقب آنها بودند تا اینکه حدود سه چهار سال پیش یکی از مدیران وقت منابع طبیعی شهرستان سرخس یک تخلف بزرگ انجام داد و به بهانه هرس این درختچه‌ها به منظور کنترل آفت، خودش روش پول درآوردن از این راه را به مردم آموزش داد و آن وقت بود که مردم پی به ارزش این درختچه‌ها و کیفیت بالای زغال حاصل از این چوب بردند. البته تخلف این مدیر پس از مدتی آشکار و منجر به برکناری وی شد؛ اما این کار پایه‌گذار ورود مردم به قطع و قاچاق درختچه‌هایی شد که با عمر ۲۰ ساله، گرد و غبار را به خوبی کنترل می‌کردند».
اداره منابع طبیعی مؤسس نخستین کارگاه زغال تاغ در سرخس!
روایتی که از زبان دهیار روستای الله‌نظر شهرستان سرخس هم شنیدنی است و ما را متعجب می‌کند.
روح‌الله علیمیرزایی می‌گوید: منابع طبیعی چند سال پیش یک کارگاه تولید زغال در منطقه ایجاد کرد و با کمک کارگران بومی، درختان تاغ را به اسم هرس برش می‌زدند و در این کارگاه تبدیل به زغال می‌کردند. خریداران از مشهد به محل می‌آمدند و این طور بود که مردم محلی به ارزش زغال این درختچه‌ها پی بردند و از طرفی دیگر با خریداران این زغال در مشهد آشنا شدند. حالا هر شب بخش زیادی از این درختچه‌ها از ریشه قطع می‌شوند و حجم سرقت‌ها آن‌قدر زیاد شده که از کنترل خارج بوده و وضعیت گرد و غبار در منطقه فاجعه شده است.
او از همکاری نیروهای بسیجی، مردم محلی، مدیران و کارکنان راه‌آهن برای رصد و کنترل قاچاقچیان تاغ در این شهرستان خبر می‌دهد و اظهار می‌کند: نیروی انسانی ما تکافوی کنترل این آسیب و حفاظت از این درختچه‌های ارزشمند را در شهرستان ندارد. حجم تخلف‌ها در این زمینه خیلی بالاست و اگر در سطح استان فکری برایش نشود، تا پنج سال دیگر تاغی باقی نمی‌ماند.
حالا باید منتظر ماند و دید نتیجه این پرونده و برخورد دستگاه قضایی با این افراد چه خواهد بود و کدام مجازات می‌تواند خیانت افرادی را که وظیفه‌شان حفظ و صیانت از منابع طبیعی بوده؛ اما به جای رفاقت با قافله، شریک دزد شده‌اند، پاسخی عبرت‌آموز دهد. این در حالی است که مسئولان کشوری و استانی در سطوح عالی هر از گاهی در مذاکرات و رایزنی‌های دیپلماتیک در صدد توجیه همسایه ترکمنستانی برای کنترل ریزگردهای صحرای قره‌قوم در آن سوی مرز هستند؛ اما وضعیت کانون‌های داخلی ریزگرد به این شکل با خیانت عده‌ای که باید آنها را آفت تاغزارها نامید، این‌گونه گرد و غبار را راهی ریه‌های مردم این استان می‌کند.
خبرنگار: معصومه مؤمنیان
نظر شما