انسان‌ها با مادران خود به کمال می‌رسند

مینو اصلانی؛ رئیس پژوهشکده زن و خانواده دانشگاه امام حسین(ع) در خصوص نقش مادران در پرورش نسل سازنده، فهیم و مفید برای جامعه به ما می‌گوید: مادر نقشی پررنگ در تربیت و کیفیت زندگی کودک دارد؛ شاکله شخصیتی و ایمانی فرزندان به دست مادران ساخته می‌شود و انسان‌ها با مادران خود به کمال می‌رسند، به‌گونه‌ای که در قرآن کریم، مادر نقش اصلی و تراز تربیت الهی معرفی می‌شود و حضرت فاطمه زهرا(س) از همه مادران برتر هستند، زیرا از تبار ایشان ۱۱ امام تربیت شدند که هر یک الگوی تمام‌عیار برای بشریت به شمار می‌روند.

اصلانی می‌افزاید: حس مادری ریشه در فطرت زن دارد و اگر فطرت یک مادر، بیدار باشد این دغدغه در او ایجاد خواهد شد که باید فرزند خوبی تربیت کند و از آنجا که مادران نقش کلیدی در تربیت فرزندان دارند، تربیت صحیح با حضور مفید و مؤثر مادر اتفاق می‌افتد. به همین دلیل اسلام برای جایگاه مادران اهمیت ویژه‌ای قائل است و پیامبر اسلام(ص) فرموده‌اند «الجنه تحت اقدام الامهات» یعنی بهشت زیر پای مادران است.

انتقال تمدن در فرایند تربیت

مسئول پیشین امور زنان ستادکل نیروهای مسلح با اشاره به نقش کلیدی مادران در تمدن‌سازی، می‌گوید: تمدن در فرایند تربیت و انتقال ارزش‌ها به نسل بعد شکل می‌گیرد و مادران نقش مؤثری در تمدن‌سازی دارند. مادران باید این فرایند را هوشمندانه تدبیر و با نیازهای روز تلفیق کنند و درواقع تداوم تربیت نسل سازنده، مسئولیت‌پذیر و فهیم در هر کشوری برعهده مادران است و آن‌ها در تدوین و تداوم تمدن‌ها نقش محوری دارند. به این معنا که اگر مادران، اخلاق، معنویت و پیشرفت علمی کشور را مورد توجه قرار ‌دهند، می‌توانند فرزندانشان را در همان مسیر تربیت کنند و در جامعه ما بی‌شمارند مادرانی که با تشخیص موقعیت صحیح توانستند در دامان خود امثال شهید حججی‌، شهید احمدی روشن‌ و شهید رضایی‌نژاد و... را پرورش دهند.

مادر شأنیت و کرامت اعضای خانواده را تدبیر می‌کند

اصلانی ادامه می‌دهد: توجه اسلام به اهمیت نقش مادران در پرورش نسل سازنده، فهیم و مفید به معنای کنار گذاشتن اهمیت نقش پدر در تربیت فرزندان نیست، چرا که فرزندآوری و فرزندپروری میوه و ثمره زندگی مشترک زوجین است و والدین در هر زمینه‌ای، با مشورت هم تصمیم می‌گیرند چگونه با فرزندان خود رفتار کنند. اما در ترازوی تقسیم وظایف و مسئولیت‌های فرزندان، کفه مربوط به مادر بسیار سنگین‌تر از پدر است و در واقع مادران، محور اصلی خانواده در به هم پیوستگی هستند و نقشی که مادر در خانواده ایفا می‌کند، مانند نخ تسبیحی است که اعضای خانواده را به هم پیوند داده و اهمیت خانواده را به فرزندان آموزش می‌دهد. بنابراین به جرئت می‌توان گفت این مادر است که با صبر و فداکاری؛ انسجام، شأنیت و کرامت اعضای خانواده را با مهر و محبتی که خداوند در خلقت او نهاده، تدبیر می‌کند و با درایت مادری خود می‌تواند یک خانواده را در مسیر تعالی قرار دهد.

نقش مادران در ارتقای عیار انسانی فرزندان

رئیس پژوهشکده زن و خانواده دانشگاه امام حسین(ع) با بیان اینکه تعامل مادر با کودک با آغاز بارداری مادر و از دوران جنینی فرزندش شکل می‌گیرد و پس از تولد نوزاد نیز این مادر است که او را برای نخستین بار در آغوش می‌گیرد و نخستین تعامل عاطفی کودک ایجاد می‌شود، می‌افزاید: نوع رفتار مادر با فرزندش، نه تنها در دوران خردسالی کودک، بلکه در همه مراحل رشد و تکامل او تأثیر دائمی دارد، به‌طوری که محققان با بررسی رفتارهای نابهنجار برخی افراد در بزرگسالی، به ریشه آن در دوران کودکی و نوع تعامل مادرشان با آن‌ها پی برده‌اند. از این‌رو، مادران، معماران شخصیت فرزندان خود هستند که در تعیین و میزان عیار انسانی آن‌ها -خوب یا بد- نقش فعال و مؤثری دارند.

اصلانی از مادران به عنوان نخستین معلمان تاریخ بشریت نام می‌برد و می‌گوید: مادر از نزدیک شاهد رشد کودک است و در عین اینکه زندگی را به او آموزش می‌دهد، نقش مربی و متربی را همزمان ایفا می‌کند و بیشتر از هر فرد دیگری، فرزند خود را می‌شناسد و با دیدن و شنیدن او متوجه احساسات و خواسته‌های وی می‌شود و می‌تواند با اهمیت دادن به نظر، ایده‌ و خلاقیت کودک، مشوق او شود تا در مسیر پرورش استعدادهای خود بیشتر تلاش کند. از این رو، در جامعه کم نیستند شخصیت‌های بزرگی که اذعان دارند همه موفقیت‌های خود را مدیون مادرشان هستند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اهمیت نقش مادران در شکل‌گیری شخصیت مدیران موفق و توانمند اظهار می‌کند: با انجام کارهای روزانه به صورت منظم توسط مادر، کودک می‌آموزد از یک الگوی منظم برای انجام کارهایش استفاده کند، به این ترتیب پیروی از نظم در کودک نهادینه می‌شود و مدیریت امور را فرا می‌گیرد. همچنین آن گروه از مادرانی که در برخورد با چالش‌ها و مشکلات زندگی، با انعطاف بیشتری برخورد می‌کنند و می‌کوشند با نگرش مثبت، مسائل پیش آمده در زندگی را مدیریت ‌کنند، به کودکانشان آموزش می‌دهند در زندگی مشکلاتی پیش خواهد آمد که گاهی با صبر و انعطاف و گاهی با سخت‌کوشی می‌توانند با آن‌ها مواجه شوند و یا آن‌ها را رفع کنند.

دوره طلایی شکل‌گیری شخصیت انسان

توران ولی مراد، مدیر شورای همکاری‌های زنان و شبکه ایران زنان نیز با اشاره به رابطه عاطفی عمیقی که میان مادر و کودک برقرار است، به ما می‌گوید: سه سال نخست زندگی انسان، دوره طلایی شکل‌گیری شخصیت او است. در این مرحله تماس انسانی در کودکان بسیار پررنگ است و کودک از آن استقبال می‌کند. شکوفایی استعداد کودک به رابطه امن او با دیگران، به‌خصوص والدین مرتبط است. بر اساس مطالعات، هر فردی در دوران کودکی، یادگیری گسترده‌ای از اطرافیان خود دارد و با توجه به شکل عمومی خانواده –به‌ویژه در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما -که مادر زمان بیشتری را با فرزند سپری می‌کند، مادر تأثیر زیادی بر ابعاد مختلف رشد کودک شامل رشد حرکتی، روانی، اجتماعی، شناختی، عاطفی و رشد معنوی می‌گذارد و مادران نقش ریشه‌ای و عمیقی در شکل‌گیری شخصیت فرزندان خود دارند و آن‌ها هستند که با ایفای نقش مادری خود، انسان‎های فهیم، مفید و سازنده پرورش می‌دهند و یا برعکس.

وی ادامه می دهد: خانواده‌محوری از گذشته شاهکار فرهنگ ایرانی بوده که بر حفظ رابطه مادر و کودک و تقویت آن تأکید داشته است. اما در سال‌های اخیر به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، زنان بیش از گذشته نیاز به امنیت اقتصادی دارند و از آنجا که هیچ یک از دولت‌ها نتوانسته و یا نخواسته‌اند تدبیری برای اصلاح قوانین حوزه خانواده و قانونمند کردن امنیت اقتصادی زنان بیندیشند، حضور زنان و مادران در حوزه اشتغال بدون ایجاد زیرساخت‌ها -ایجاد اتاق نگهداری از کودکان در محیط‌های کاری- افزایش یافته و این مسئله علاوه بر کاهش ازدواج دختران و کاهش تمایل زوجین به فرزندآوری، مانع حفظ رابطه مادران شاغل با کودکانشان نیز شده و آسیب این بی‌تدبیری‌های دولتمردان از هم‌اکنون در رفتار بسیاری از کودکان مادران شاغل در قالب پرخاشگری، انزوا و... قابل مشاهده است.

ولی‌مراد با اشاره به اینکه ۷۰درصد شخصیت انسان در سه سال نخست زندگی او و بر اثر تعامل وی با مادرش شکل می‌گیرد، می‌افزاید: در چند دهه اخیر با سیاست‌گذاری‌های غلط مسئولان، جامعه ما با آفت فاصله گرفتن مادر از کودک - به دلیل اشتغال یا تحصیل مادران - مواجه شده، از این رو نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای نسل آینده کشور متصور بود.

این مدرس دوره و کارگاه مطالعاتی امور زنان و خانواده، مشکل اصلی حوزه زنان را نبود اتاق فکر برنامه‌ریز و اندیشه‌ورز در کشور عنوان می‌کند و می‌افزاید: با توجه به اهمیت نقش مادران در پرورش نسل آینده، تأمین امنیت خانواده نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده است و باید زیرساخت‌های لازم برای اشتغال زنان در جامعه ایجاد شود تا اشتغال و یا تحصیل مادران مانع حفظ رابطه آن‌ها با کودکشان نشود و مادران فراموش نکنند مهم‌ترین رسالت آن‌ها ایفای نقش مادری و پرورش هویت سالم و سازنده فرزندانشان است.