سیب زمینی بعد از گندم دومین محصول پرمصرف و استراتژیک در کشور ماست ولی تولید انبوه آن در سال جاری سبب شده تا  کشاورزان به خاطر افت قیمت، نبود خریدار، به ناچار این محصول پر ارزش غذایی را راهی دامداری ها کند.

با وجود اینکه متولیان بخش کشاورزی به حجم بالای تولید سیب زمینی در کشور واقف بوده و می دانند در کنار بحث تولید باید به تقویت و گسترش سه بخش سردخانه ها، صنایع تبدیلی و صادرات  بپردازند اما اینک با حدود ۵ میلیون و ۳۵۰ هزار تُن تولید سیب زمینی در کشور و مازاد حدود 500 هزار تن ما به بن بست در تولید رسیده ایم.

تذکر به وزیر برای بی توجهی به وضعیت سیب زمینی کاران

آن طور که نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی در تذکری به وزیر جهاد کشاورزی گفته است:  بالغ بر ۸۵۰ هزار تن محصول سیب زمینی روی دست کشاورزان اردبیلی باقی مانده است و این وضعیت خسارت فراوانی به کشاورزان وارد کرده است و نه انبار مکانیزه وجود دارد و نه صنایع تبدیلی و تکمیلی مناسب. به گفته سید کاظم موسوی، کشاورزان  امکان صادرات محصولات خود را نیز ندارند. این وضعیت خسارت فراوانی به کشاورزان وارد کرده است؛ لذا لازم است هرچه سریع‌تر با اتخاذ سیاست‌های درست مشکل کشاورزان حل شود. 

 برای بررسی بیشتر این موضوع با محمد رحیم نیازی سخنگوی انجمن ملی سیب زمینی و عرفان کریمی و داوود فرشچی دو کشاورز اهل کردستان و همدان گفت وگو کردیم تا ریشه مشکلات این حوزه را زبان تولید کننده و مسئولین این بخش شنیده باشیم.  

بی توجهی به تولید ارزان ترین محصول در سبد خانوار

محمدرحیم نیازی سخنگوی انجمن ملی سیب زمینی ایران در گفت و گو با خبرنگار قدس با اشاره به نقش سیب زمینی در تامین امنیت غذایی کشور، این محصول را از جمله اقلام اساسی در سبد خانوار می داند که در قیاس با دیگر محصولات مثل برنج یا چای از آن حمایت نمی شود.

نیازی با اشاره به اینکه سیب زمینی یک غذای با ارزش و ارزان قیمت در سفره مردم محسوب می شود تاکید می کند: هر چند این انتقاد به بخش تولید وارد است که با رعایت نکردن الگوی کشت هر سال بر حجم تولیدات افزوده می شود ولی بی توجهی که دولت و حاکمیت این محصول دارد نیز شایسته نیست.

وی با یادآوری اینکه سیب زمینی یک محصول پر بازده هست و با حداقل اراضی ابی کشور می توانیم حداکثر تولید را داشته باشیم می گوید: در 5 سال اخیر در تولید سیب زمینی خودکفا شده ایم و مازاد تولید کشور نیز صادرات شده است به طوری که در دوسال گذشته یک میلیون تن صادرات سیب زمینی داشته ایم.

ترس مدیران دولتی از کمبود سیب زمینی و پیاز

سنخگوی انجمن ملی سیب زمینی ایران می گوید: نظر دولت و وزارت جهاد  کشاورزی این است که ما افزایش تولید داشته باشیم که احیانا از این منظر کمبودی در جامعه بوجود نیاید زیرا در سالهایی که کاهش تولید داشتیم کمبود سیب زمینی و پیاز برای کشور مساله ساز شده و دولت را زیر سئوال برده و حتی در مقطعی وزیر را مجبور به استعفا کرد. به همین دلیل مدیران دولتی از هر گونه کمبودی در این زمنیه می ترسند و هر سال برای استان های کشور سهمیه ای برای کاشت سیب زمینی  مشخص می کنند تا مشکلی در این زمینه بوجود نیاید ولی حقیقت این است که سطح زیر کشت به دلایل مختلف ملاک واقعی برای میزان تولید ما نیست.

دو عامل تولید مازاد سیب زمینی در کشور

سخنگوی انجمن ملی سیب زمینی ایران توضیح می دهد: در حال حاضر کشاورزان با دانش به روز شده  و تجهیزات نوین و مکانیزه کردن کشاورزی و استفاده از بذور پربازده عملکرد خود را در سطح بالا برده اند. بنابراین وقتی از سوی متولیان امیر پیش بینی می شود که این استان، فلان قدر سیب زمینی بکارد توجهی به عملکرد ندارد که با این امکانات افزایش یافته است. از سوی دیگر توجهی هم به کاهش این محصول در سبد خانوار ندارد. این دو عامل  یعنی مصرف سیب زمینی  که نسبت به کشورهای پیشرفته کمتر شده است و هم  اینکه تولید نسبت به سطح اراضی بیشتر است سبب می شود ما مازاد سیب زمینی در کشور داشته باشیم.

نیازی با اشاره به اینکه مازاد بودن این محصول به معنای پیشی گرفتن عرضه از تقاضا در بازار و پایین آمدن قیمت سبب زمینی در کشور است می افزاید: در حال حاضر سیب زمینی در بازار فراوان است ودر عین حال صادرات آن به کشورهای دیگر کم است.

وی می افزاید: کشورهای همسایه که قبلا نیازهایشان را در این زمینه از کشور ما تامین می کردند الان خودشان تولید کننده شدند و به منظور حمایت از تولید خودشان، مانع واردات محصولات کشاورزی ما به کشورشان هستند. به همین دلیل با اینکه دربهای صادرات باز هست ولی به علت نبود بازار خروجی ما انقدر نیست که روی قیمت ها  تاثیر بگذارد.

ضررهرکیلو سیب زمینی بسته به کیفیت 3 تا 6 هزارتومان

وی تاکید می کند: کشاورزان ما با این حجم از سرمایه گذاری برای اجاره زمین، هزینه کارگر، قیمت سم و کود، حمل ونقل، بسته بندی و سردخانه و انبارداری  منفعتی از کشت و کار خود نمی برند.

نیازی تصریح می کند:  در بازار قیمت سیب زمینی ریز 3 هزار تومان و سیب زمینی درشت و مرغوب ماکزیمم 5 تا 6 هزار تومان است این در حالی است که  به طور میانگین قیمت تمام شده سیب زمینی در اقصی نقاط کشور، بین 8 تا 9 هزار تومان است. یعنی کشاورز بسته به کیفیت سیب زمینی تولیدی خود بین 3 تا 6 هزارتومان در هر کیلو ضرر می دهد.

جای خالی رایزنی های بازرگانی در حوزه کشاورزی

نیازی با تاکید بر اینکه دولت باید برای کمک به امنیت غذایی کشور به حوزه توجه بیشتری نشان بدهد می افزای: چرا دولتمردان در سفارتخانه ها با رایزنی های بازرگانی و تجاری به دنبال بازار برای این بخش نیستند؟ این خلا بزرگی در سیاست خارجی است که توجهی به پیدا کردن مشتری برای بخش کشاورزی و بازاریابی برای این محصولات ندارند.  در صورتی که متضرر شدن کشاورزان در نهایت روی تولید سالهای اینده  این محصول تاثیر گذاشته و یک سری از کشاورزان را از مدار خارج می کند.

کشت بیش از حد مجاز در پروانه بهره برداری

عرفان کریمی کشاورز اهل شهرستان دهگلان کردستان در گفت و گو با خبرنگا قدس می گوید: با بذر کیلویی 25 هزارتومان زمین را زیر کشت بردیم و الان سیب زمینی را از ما کیلویی 3 هزارتومان می خرند. با این همه هزینه برای کارگر، اجاره زمین  کود و هزینه تراکتور سودی از  کشت و کارمان نبرده ایم، کشاورزان به قدری مستاصل شده اند که به مرگ خودشان راضی اند.در حال حاضر همه محصولات انبار شده چون خریداری ندارد. چک ها برگشت خورده و حساب هایمان مسدود شده است و علتش این است که نهادهای مربوطه و جهاد کشاورزی ما را به امان خدا رها کردند.

این کشاورز می گوید: یک کشاورز که مثلا پروانه بهره برداری ده هکتار زمین دارد،  مجاز است، 15 تا 20 درصد از این زمین ها را سیب زمینی کشت کند ولی بی توجه به این موضوع همه ده هکتار را  زیر  کشت می برد و حتی زمین های همسایه را نیز برای این کار اجاره می کند، از ان طرف وزارت جهاد نظارتی بر اکار این کشاورز  که الگوی کشت را رعایت نکرده ندارد و طوری شده که طلا فروش و املاکی و معلم و... همه سیب زمینی می کارند و مانع کسب روزی من نوعی کشاورزی می شوند که قوت اصلی اش را از زمین می گیرد.

تولید بی سابقه زمینی در کشور طی 20 سال اخیر

با داوود فرشچی یکی  دیگر از تولید کنندگان سیب زمینی صحبت می کنم که اهل همدان قطب تولید سیب زمینی کشور است. فرشچی می گوید:  جهاد کشاورزی به جای اینکه برنامه دراز مدت برای این حوزه داشته باشد به دنبال حل مقطعی مشکلات کشاورزان است در صورتی که مسائل حل نشده سال بعد به شکل دیگری  در مسیر تولید مانع ایجاد می کنند.

فرشچی با اشاره به اینکه الان با مشکل بزرگی به نان بحران اب مواجه هستیم می افزاید: الان شاهد تولید حجم عظیمی سیب زمینی هستیم که طی 20 سال گذشته سابقه نداشته است  و قادر به مدیریت آن نیستیم. در حالی منابع ابی کشور بابت تولید این محصولات از دست  رفته  که کشاورز هم کلی ضرر و زیان دیده است و در قطب سیب زمینی کشور تمام سردخانه وها و انبارها مملو از سیب زمینی است.

سیب زمینی در قطب تولید خود خوراک دام می شود

این کشاورز یاداوی می کند: فرصت محدود است و با ورود سیب زمینی تازه جیرفت به بازار،  حجم زیادی از سیب زمینی همدان روی دست کشاورزان باقی می ماند و در نهایت این محصول که به ازای هر کیلوی ان 300 لیتر اب مصرف شده است خوراک دام می شود. و وزارت جهاد کشاورزی هم هیچ واکنشی به این امر نشان نمی دهد و در جواب انتقاداتی که به این وزارتخانه شده می گوید: «نکارید». این پاسخ ما نیست، شما به عنوان متولی باید برنامه ریزی کنید که نیاز کشور چقدر است و به کشاورز بگویید که محصولاتی را کشت کند تا سرمایه کشاورز در این میان از دست نرود و کمبودی هم در کشور بوجود نیاید.

فرشچی با تاکید بر لزوم اجرای الگوی کشت در کشور می گوید: چند ساله این طرح مصوب شده ولی رعایت نمی شود، به وزارت کشاورزی مراجعه کردیم می گویند باید مجلس این را تبدیل به قانون کند. ما هم می گوییم خوب دولت این دم و دستگاه را در اختیار شما گذاشته و این وظیفه شماست که این مساله را پیگیری کنید.

وی با یاداوری اینکه الان صادرات هم به بن رسیده و محصول ما را کسی نمی خرد می افزاید: در نمایشگاه کشاورزی در دبی مشاهده کردم که سیب زمینی کیلویی 300 هزار تومان قیمت خورده است. فروشنده گفت که این سیب زمینی ها را از استرالیا و هلند می اوریم. این سوء مدیریت درکشور ما نیست که کشورهای عربی به جای واردات از کشور همسایه، این محصولات را کشورهای غربی می آورند. آیا این نتیجه عدم نظارت بر صادرات و ارسال یک سری محصولات نامرغوب به این کشورها نبوده است که امروز دود ان باید به چشم کشاورز برود. شما  رسانه ها واقعا چرا یقه مسئولان را نمی گیرد؟