معمولا دانش‌آموزان و دانشجویان در ایام امتحانات از عدم تمرکز و داشتن حواس پرتی هنگام مطالعه گلایه دارند و از این مشکل رنج می‌برند، علی‌رغم مطالعه زیاد یادگیری خود را اندک و ناامید کنند می‌دانند. روش مطالعه کردن و تمرکز نقش بسیار مهمی در یادگیری ایفا می‌کند.

با این  ۱۱ روش‌ می‌توانید که یک مطالعه و یادگیری ایده‌آل داشته باشید

انسان در زمان‌های مختلف با توجه به شرایط، برنامه‌ی برای مطالعه داشته باشد اما با این روش‌ها می‌توان که یک مطالعه و یادگیری ایده‌آل داشته باشیم.

1. تعین اهداف مهم: قبل از شروع به مطالعه، موضوع یا کتاب مورد نظر را با دقت ارزیابی کنید، و سوالاتی را در باره آن مطرح کنید و در هنگام مطالعه به دنبال جواب خود باشید. این کار می‌تواند انگیزه شمارا افزایش دهد، آگاهی از اهداف‌تان و مراحل مسیر مطالعه به شما هدف قویتری می‌دهد.
2. برنامه‌ریزی موثر:  تعیین زمان‌های مشخص برای مطالعه و استراحت یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از خستگی است. ایجاد یک برنامه منظم با توجه با ساعاتی بهینه‌ای که در اختیار دارید واحساس  انرژی می‌کنید را مشخص کنید. این کار می‌تواند کمک کند تا مطالعات‌تان را باکیفیت بیشتری انجام دهید.
3. برای خودتان امتیاز بدهید: ارائه پاداش‌های کوچک برای خود پس از انجام یک وظیفه مهم می‌تواند انگیزه شما را افزایش دهد. این پاداش‌ها می‌توانند مثل؛ یک لذت کوچک باشد که به شما انگیزه‌ی ادامه دادن کار را می‌دهد. پاداش‌ها و تفریح برای هر شخصی می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال؛ یکی از تماشای فوتبال لذت می‌برد یکی هم از پیاده‌روی، پس ببینید که ذهن شما با کدام  تفریح استراحت می‌کند و پاداش دریافت می‌کند.
4. استفاده از ابزارهای دیجی‌تال: ابزارها و نرم‌افزارهای دیجیتالی می‌توانند در مدیریت زمان و محتوای مطالعه به شما کمک کنند. با استفاده از این ابزارها، می‌توانید محتوا را سازماندهی کنید و بر اساس اولویت‌ها و ساعات مخصوص، مطالعه کنید.

بسیاری از درس‌ها و کتاب‌ها دارای نسخه PDF و حتی بعضا نسخه صوتی هستند که کار شما را برای مطالعه راحت‌تر می‌کنند.

5. تکرار: مرور مداوم مطالب یادگرفته شده، باعث تثبیت و حفظ آنها می‌شود. با تکرار موضوعات و مرور گذشته، انرژی خود را بهبود می‌بخشید و از خستگی جلوگیری می‌کنید.
6. استراحت به ذهن: استراحت‌های مختلف، مانند ورزش‌های کوتاه، تنفس عمیق و چند دقیقه خواب، می‌تواند انرژی شما را بازیابی کند. این فعالیت‌ها کمک می‌کند تا ذهن و بدن شما از خستگی فاصله بگیرد و آماده مطالعه جدید باشید.
7. تعامل با دیگران: یکی از بهترین روش‌های بهتر درس خواندن و یادگیری سریع‌تر صحبت کردن درباره آن و توضیح به دیگران است.
8. نکته برداری منظم: توجه به اطلاعات کلیدی و نکته‌های مهمی که احساس می‌کنید می‌تواند در مطالعات بعدی شما کمک کننده باشد.
9. آنچه که مطالعه کرده اید را تجربه کنید: این روش مستلزم انجام عملیات عملی یا تجربی است. از جمله این روش‌های یادگیری می‌توان به آزمایش‌های علمی، کارگاه‌ها و پروژه‌های عملی اشاره کرد. این نوع یادگیری با استفاده از تجربه‌های عملی و فعالیت‌های کاربردی، مفهوم‌ها را بهتر درک می‌کنید.
10. برای خودتصویر سازی کنید: استفاده از تصاویر ذهنی و داستان‌سازی نیز برای حفظ اطلاعات مفید استفاده می‌شود. ایجاد تصاویر ذهنی یا ارتباط اطلاعات با داستان‌ها و تصاویر واقعی می‌تواند به خاطرسپاری آسان‌تر و موثرتر اطلاعات کمک کند. این روش‌ها، اطلاعات را به حافظه یادآوری می‌کنند و ارتباط عاطفی و شناختی با آنها برقرار می‌کنند که باعث بهبود حافظه می‌شود.
11. تعین اولویت‌ها: تعیین اولویت به ترتیب اهمیت و مطالعه مباحث بر اساس نیازها.

حافظه خود را فعال نگهدارید

برای اینکه یک مطالعه و یاد گیری خوب داشته باشید حافظه خود را فعال نگهدارید. برای فعال نگهداشتن حافظه این چند نکته را فراموش نکنید.

• رمز گذاری اطاعات: یکی از راه‌های انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت رمزگذاری آن‌هاست. یعنی هنگام مطالعه از تکنیک‌های رمزگذاری استفاده کنیم تا با یادآوری آن رمزها، اطلاعات مربوط به آن را هم به یاد بیاوریم. یکی از تکنیک‌ها، تکنیک مطالعۀ مفصل است. یعنی هنگام مطالعه یک مطلب، راجع به اصطلاحات و عنوان‌های موجود در متن هم به تحقیق و مطالعه بپردازیم. بعد از چند بار تکرار این فرآیند، مطالب خوانده شده در ذهن هک می‌شود.
• ترتیب: آیا توجه کرده اید که به خاطر سپردن مطالب ابتدا یا انتهای یک کتاب آسان تر است؟ پس توجه به ترتیب مطالعه مطالب یکی از نکات حائز اهمیت است.
• مرتبط کردن مطالب جدید با گذشته: هنگامی که متن ناآشنایی را مطالعه می‌کنیم؛ ایجاد ارتباط بین مطالب ناآشنا با مطالبی که از قبل در ذهن داریم یکی از راه‌های به خاطر سپردن است. زیرا در موقعیت‌های بعدی با یادآوری ارتباط ایجاد شده، مطالب جدید هم در ذهن ظاهر می‌شود.
• برداشتن فشار: مطالعه مطالب در چند جلسه به ما زمان کافی برای پردازش اطلاعات را می­‌دهد. تحقیقات نشان داده است دانش آموزانی که مطالب درسی را در چند جلسه مطالعه می­‌کنند نسبت به دانش آموزانی که شب امتحانی هستند عملکرد بهتری دارند.

کنترل حواس پرتی و افزایش تمرکز هنگام مطالعه

اغلب اوقات برای هر یک از ما این  اتقاف رخ داده که نمی توانیم روی یک موضوع مدت طولانی حتی یک ساعت تمرکز داشته باشیم. حتما می‌دانید حواس پرتی همان عدم تمرکز حواس است که حواس ذهن بدون اراده و میل انسان از روی موضوع منحرف می‌شود.

حواس پرتی ممکن است به خاطر عوامل بیرونی باشد. مثل: صدای ماشین، صدای تلویزیون یا افراد خانواده یا به خاطر عوامل درونی؛ مثل: خیالبافی، بی‌خوابی، تشنگی و غیره می‌تواند باشد. در ادامه به چند دلیل حواس پرتی اشاره می‌کنیم:

1. ابتدا باید ریشه و منشاء حواس پرتی و عدم تمرکز حواس را پیدا کرده و آن را رفع نماییم. اگر منشاء حواس پرتی بیرونی باشد سریعتر قابل تغییر است. ولی اگر منشاء حواس پرتی درونی است باید برنامه ریزی کنیم که به نوعی دچار این نوع حواس پرتی نشویم.
2. باید میزان انگیزه و علاقه خود را نسبت به مطالعه مشخص کنیم. اگر علاقه نداشته باشیم خود به خود از درس زده می‌شویم و دوست نداریم درس بخوانیم و کم کم تمرکز حواسمان را هنگام مطالعه از دست خواهیم داد. انگیزه با هدف زیبا مشخص می‌شود باید بدانیم که درس خواندن آینده ما را مشخص می‌کند.
3. در محیطی که درس می‌خوانید باید درجه دمای هوا مطلوب باشد. هوای گرم باعث تنبلی انسان و حواس پرتی می‌شود. حتماً بارها و بارها این مشکل برای شما پیش آمده در اتاق گرمی که مشغول مطالعه بوده اید کم کم به خواب رفته و بعد از ساعت‌ها که بیدار شده اید افسوس زمان‌های از دست رفته را خورده اید که وقت را از دست داده اید پس دمای اتاق مطالعه باید مناسب باشد.
4. بهتر است یک کتاب را ساعت‌ها پشت سر هم مطالعه نکنید و در مطالعه سعی نمایید از دو یا چند کتاب با موضوعات مختلف با زمان‌های مشخص استفاده کنید.
5. عواملی را که باعث اختلال در فرایند یادگیری شما می‌شود را قبل از شروع مطالعه بررسی کرده و آنها را رفع کنید مثلا زنگ تلفن صدای تلویزیون و غیره…
6. اگر به بلند خواندن عادت دارید سعی کنید به تدریج این عادت را از بین ببرید زیرا بلند خواندن کم کم تمرکز را کاهش داده و در ضمن چون شما انرژی بیشتری صرف می‌کنید زودتر خسته می‌شوید.
7. تمرین کنید تا در جایی مطالعه کنید که در تیررس مستقیم مزاحمت ها نباشید یا بصورت دراز کشیده مطالعه نکنید. اگر پشت میز بنشینید و مطالعه کنید خیلی بهتر از این است که در گوشه‌ای تکیه دهید زیرا حالت جسمانی بدن هنگام مطالعه نیز ممکن است باعث حواس‌ پرتی شود. مثل خوابیدن، دراز کشیدن، تکیه کردن و غیره…
8. هیچ وقت به خود تلقین نکنید که من حواس پرت هستم یا زود حواسم پرت می‌شود بلکه به خود بگویید؛ ” من می‌خواهم با تمرکز حواس مطالعه نمایم” خود را با تفکر مثبت خود از نگرانی نجات دهید.
9. جایی که محل مطالعه شماست باید از تصاویری که حواس شما را پرت می‌کند خالی باشد یعنی هر چیزی که باعث می‌شود شما به آن فکر کنید باید دور از چشمان شما باشد. مثلاً عکس‌هایی که بر روی دیوار چسبیده‌اند، تصویر یک فوتبالیست یا خواننده و غیره…
10.  هرگز در حالت گرسنگی مطالعه نکنید و سعی کنید غذا بخورید و استراحت کنید و بعد مطالعه را شروع نمایید.
11.  هیچگاه خود را برای مطالعه تنبیه نکنید که مثلاً تا این ۲۰ صفحه را نخوانی از خانه بیرون نمی‌روی! یا غذا نمی‌خوری یا دوش نمی‌گیری! این نوع مطالعه هرگز در ذهن شما نمی‌ماند و دائم با این فکر مشغولید که چه موقعی تمام می‌شود که خودتان را خلاص کنید و راحت شوی.
12.  برنامه را با توجه به موقعیت خانواده تنظیم نمایید مثلاً وقتی آنها می‌خواهند شام بخورند شما درس خواندنتان تمام شده باشد حتی المقدور با برنامه اعضای خانواده هماهنگ باشد.
13.  همه کتاب هایتان را دور خود جمع نکنید تا با نگاه کردن به آنها به این فکرمشغول شوید که؛ چگونه این همه کتاب را بخوانم، فقط دو یا سه کتابی که نیاز دارید و قرار است مطالعه نمایید را در کنار خود قرار دهید.
14.  هنگام مطالعه سعی کنید راه نروید. زیرا توجه و تمرکز شما با راه رفتن این خواهد بود که پای شما به جایی گیر نکند. یا به زمین نخورید یا چه موقع به دیوار می‌رسید یا چه موقع باید دور بزنید. اینها همه می‌توانند عوامل بازدارنده تمرکز حواس درمطالعه و یادگیری باشند. حواس شما را پرت نمایند زیرا اگر راه رفتن کار خوبی بود. در همه کتابخانه‌های دنیا جایی را برای راه رفتن در نظر می‌گرفتند.
15.  بعضی می‌گویند که هنگام مطالعه وقتی رادیو یا تلویزیون، موسیقی می‌خواند بهتر یاد می‌گیرند. حال واقعیت این است که وقتی شما موسیقی گوش می‌دهید قسمتی از تمرکز ذهن شما به فراگیری مطالب و قسمت دیگر مشغول دریافت موسیقی می‌باشد. لذا ذهن شما صد درصد نمی‌تواند همزمان دو مطلب را یاد بگیرد. در مجموع هر نوع سر صدایی می‌تواند موجب پدید آمدن اختلال در تمرکز حواس گردد و موجب کاهش تمرکز شود. ولی افرادی که عادت کرده‌ اند و موسیقی باعث تمرکز آنها می‌شود زیاد نگران نباشند.

خدابخش حکیمی- خبرنگار تحریریه جوان قدس