محمد حسین رجبی دوانی پژوهشگر تاریخ اسلام در دانشگاه بین المللی اهل بیت به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: همه ذوات مقدس اهل بیت علیهم السلام از نظر تمام سجایا و فضائل اخلاقی، علمی و عملی در اوج هستند. ما همگان را یکسان هم می‌دانیم چرا که آن بزرگواران همه از یک نور واحد هستند. همه آن‌ها عالم‌، صادق‌، کاظم‌، مرتضی و مجتبی هستند. اما به سبب برخی شرایط یک صفت یا دو صفت یا چند صفت در برخی از آن ذوات مقدس بیشتر جلوه کرده و لذا با یک یا چند عنوان خاص شناخته می‌شوند.

وی افزود: در زیارت‌هایی که ما برای ساحت مقدس آن‌ها به عمل می‌آوریم عموماً الفاظ و تعابیر مشترک را به کار می‌بریم و می‌خوانیم «اشهد انک قد اقمت صلاة و آتیت زکات و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر». اما برای وجود مقدس حضرت زهرا سلام الله علیها یک صفت و تعبیری را داریم که استثنایی است و مخصوص آن وجود مقدس است. و می‌خوانیم «السلام علیکِ یا ممتحنة امتحنک الذی خلقک» سلام بر تو ای بانویی که مورد امتحان قرار گرفتی و خداوند قبل از اینکه تو را بیافریند مورد امتحان قرار داد. در این کلام امتحان شده، چه معنایی دارد؟ و آیا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، امیرمؤمنان و ائمه هدی علیهم السلام، آیا آن‌ها مورد امتحان واقع نشدند؟ چرا ما خطاب به پیغمبر اکرم عرضه نمی‌داریم السلام علیک یا ممتحن؟ همین تعبیر را چرا برای سایر ائمه بکار نمی‌بریم؟ و فقط برای حضرت زهرا سلام الله علیها به کار می‌رود. یکی از سنت‌های لایتغیر خود را امتحانات الهی است. در این امتحان هیچ استثنایی بین انسان‌ها وجود ندارد. این امتحانات سنت الهی بوده و اگر انسان‌ها کفران نعمت کنند در این امتحان مردود می‌شوند.

پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد: سنت‌های خداوند است که اگر به افرادی و امت‌هایی خداوند نعمت‌هایی داده باشد که همیشه هم می‌دهد، اگر کفران نعمت صورت گیرد و در امتحان الهی مردودی حاصل شود خداوند تاوان از آن‌ها می‌گیرد و باید تاوان پس بدهند؛ و برعکس اگر در امتحان الهی موفق شوند و شکر نعمت به جا بیاورند و سربلند از امتحانات بیرون بیاورند بر نعمت‌های خداوند برای آن‌ها افزوده خواهد شد. آیات متعدد دیگری هم وجود دارد.

رجبی دوانی با اشاره به آیات دوم و سوم سوره مبارکه عنکبوت گفت: این از مسائل مسلم هست. حضرت آدم تاوان پس داد. به خاطر مردودی در این امتحان و نعمت بهشتی که به او و همسرش داده شده بود از آن‌ها گرفته شد و به زمین هبوط کردند و حالا باید خود در پی رفع و رجوع مسائل خود و تأمین نیازهای خود باشند. حضرت ابراهیم علیه السلام امتحان شده است. به چندین مورد امتحان شد و این‌ها ادامه دار بود. و حضرت ابراهیم علیه السلام در این امتحانات سربلند بیرون آمد و چون به خصوص در ذبح اسماعیل علیه‌السلام سربلند بیرون آمد خداوند او را پاداش داد. چون ایشان از این امتحانات سربلند بیرون آمد به مقام امامت رسید و بر تمام مردم پیشوا شد. حضرت یونس علیه السلام امتحان می‌شود و در آغاز در این امتحان مردود می‌شود. چرا حضرت یونس علیه السلام در آن ظلمات شکم ماهی عظیم الجثه گرفتار شد؟ به سبب اینکه در امتحان الهی مردود شده بود. حضرت یونس مأمور شده بود برای هدایت مردم نینوا در شمال عراق و هر چه تلاش کرد این مردم را هدایت کند کسی سخن او را نپذیرفت، مأیوس شد و به مردم وعده عذاب داد و آن‌ها را نفرین کرد و از شهر نینوا خارج شد. حال آنکه متوجه نبود که او مورد امتحان قرار گرفته است.

وی به سوره صافات اشاره و تصریح کرد: خداوند در این سوره می‌فرماید: اگر یونس متوجه این امتحان نشده بود و استغفار نمی‌کرد، او را تا روز قیامت در شکم آن ماهی ما زنده نگه می‌داشتیم. پس ببینید این گونه هست که امت او هم امتحان شد. این امت باید عذاب می‌شد چون پیغمبر خدا در حق آن‌ها نفرین کرده بود. اما زمانی که یونس شهر را ترک کرد عده‌ای از خواص جامعه، افرادی که تأثیرگذار در افکار عمومی بودند آنها به خود آمدند و به این فکر افتادند که مبادا واقعاً او پیامبر الهی بوده است. بنی‌اسراییل با چند مورد امتحان شدند. فشارهایی که فرعون آورده بود خداوند پیامبر الهی حضرت موسی علیه السلام و هارون علیه السلام را نزد آن‌ها فرستاد. در چند امتحان اول آنها سربلند بیرون آمدند. حضرت موسی علیه السلام را کمابیش اطاعت کردند. لذا پاداش گرفتند. چیزی را که به خواب نمی‌دیدند به چشم سر دیدند. و آن نجات از فرعون و فرعونیان و گذشتن از دریای نیل با اعجاز الهی و نابودی فرعون و لشکریانش، و بعد که وارد صحرای سینا شدند، در آن برهوت، آفتاب سوزان، خداوند نعمت‌های خود را پی در پی بر آن‌ها نازل فرمود و ابرهای متراکمی بر سر آنها سایه افکند تا آن‌ها از آن آفتاب سوزان حفظ کند.

پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد: «مَنّ» و «سَلوی» در آیات قرآن ماست و تورات تحریف شده نیست که بگوییم قابل اعتنا شاید نباشد، که حالا برخی گفته‌اند غذاها و حلویاتی بود که از آسمان می‌آمد و برخی هم گفته‌اند مرغانی بود که از ساحل دریای سرخ می‌آمد راحت کنار این‌ها می‌نشست و بدون اینکه بنی‌اسراییل بخواهند زحمتی بکشند آن‌ها را صید می‌کردند و استفاده می‌کردند. شب خوابیده بودند، صبح برمی‌خواستند می‌دیدند روی خارهایی که اطرافشان هست شهدهای بسیار لذیذی نشسته است، آن‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و استفاده می‌کردند. بنابراین پاداش را گرفتند؛ اما امتحان نهایی آن‌ها باقی مانده بود. آن امتحان جانشینی پیامبرشان و در حقیقت امتحان امامت و ولایت بود که در این امتحان عموم بنی اسرائیل مردود شدند.

رجبی دوانی با بیان اینکه افراد بسیاری بعد از رحلت پیامبر از امتحان خداوند مردود شدند گفت: وقتی ارتحال جانسوز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اتفاق افتاد. و اینجا بود که ما می‌بینیم که همان کسانی که خدا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ بود و خشنود از آن‌ها بود، عموم آنها در این امتحان نهایی مردود می‌شوند. نه تنها این امتحان را خراب کردند بلکه امتحانات پیش آن‌ها هم صفر شد و فاجعه سقیفه رخ داد. این امتحان برای حضرت زهرا سلام الله علیها هم بود. آن بانوی مقدس عظیم الشأنی که برای یک زن مؤمن بهترین فضیلت را آن می‌داند که بدون ضرورت، نامحرمان را نبیند، یعنی در جمع نامحرمان حاضر نشود و نامحرمان را هم او را نبینند. وقتی که پای دفاع از ولایت به میان می‌آید با همه وجود به عرصه ورود پیدا می‌کند و حتی جان عزیز خود را هم فدا می‌کند و از امتحان الهی سربلند خارج می‌شود.