سید محمد مهدوی یکی از کارکردهای ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی را توسعه زیر ساخت‌های ملی اعلام کرد و گفت: در سال‌های گذشته آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز را به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی تهران در کشور تاسیس کردیم، ولی این زنجیره و آزمایشگاه و زیرساخت‌های مطالعاتی حیوانی به‌ویژه Primate Lab باید کامل می‌شد و آن را در ‌کشور توسعه می‌دادیم.

وی ادامه داد: در این راستا راه‌اندازی آزمایشگاه «نخستی‌سانان» به میزبانی جهاد دانشگاهی و به طور مشخص پژوهشگاه رویان در دستور کار قرار گرفت، به گونه‌ای که فضای فیزیکی این آزمایشگاه در مراحل نهایی است و این پژوهشگاه ساختمانی با زیر بنای قابل توجه برای راه‌اندازی آزمایشگاه نخستی‌سانان در نظر گرفته شد. استانداردهای این آزمایشگاه، استانداردهای بین‌المللی است.

مهدوی، از راه‌اندازی آزمایشگاه ملی مغز خبر داد و خاطر نشان کرد: آزمایشگاه National Brain Center قرار است به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ایران راه‌اندازی شود.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی ریاست‌جمهوری،  آزمایشگاه علوم داده شناختی را از دیگر برنامه‌های این ستاد نام برد که در سال آینده راه‌اندازی خواهد شد.

وی تاکید کرد: بر این اساس ما ۴ آزمایشگاه در حوزه علوم شناختی داریم که یکی آزمایشگاه نقشه‌برداری مغز است که در حال حاضر به پژوهشگران و مراکز آزمایشگاهی خدمات آزمایشگاهی ارائه می‌دهد. دومین آزمایشگاه، آزمایشگاه نخستیان است که با همکاری پژوهشگاه رویان به‌زودی افتتاح می‌شود. سومین آزمایشگاه، آزمایشگاه ملی مغز و آخرین آن آزمایشگاه علوم داده شناختی خواهد بود.

جزئیاتی از دلایل راه‌اندازی آزمایشگاه نخستی‌سانان

مهدوی با اشاره به خدمات ارائه شده از سوی آزمایشگاه نخستیان توضیح داد: از نظر علوم اعصاب نزدیکترین موجوداتی که می‌توان مطالعات حوزه مغز را روی آنها انجام داد و نزدیک به انسان‌ها هستند، Primate از خانواده میمون‌ها هستند که شامل نژادهایی چون مارموست و رزوس می‌شوند. اندازه مغز و کارکردهای مغزهای آنها به گونه‌ای است که امکان مطالعات روی مغز آنها را برای ما فراهم کرده است و می‌توان این آزمایش‌ها بر روی انسان تعمیم داد.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی تاکید کرد: در مطالعات حوزه اپیدمیولوژی و هماتولوژی و سایر مطالعات می‌توان از گونه‌های جانوری دیگر مانند موش هم بهره برد، ولی در مطالعات حوزه شناختی، اندازه، شکل و ساختار مغز بسیار مهم است، از این رو ناچاریم برای این مطالعات از Primat ها استفاده کنیم.

وی تاکید کرد: از این رو ما در زنجیره ارزش آزمایشگاه‌ها باید آزمایشگاه‌های Primate Lab می‌داشتیم. هر چند که هم‌اکنون این آزمایشگاه در مقیاس کوچک در پژوهشگاه رویان وجود دارد. ولی ما نیاز به یک آزمایشگاه استاندارد مجهز داریم که بتوانیم تحقیقات مربوط به حوزه‌هایی چون داروها، ایمپلنت‌ها، مداخلات، سنجش‌ها، الکترودها و غیره را قبل از آنکه مطالعات انسانی را شروع کنیم، در آن اجرایی کنیم.

مهدوی، آزمایشگاه نخستی‌سانان را یک مرکز آزمایشگاهی بسیار مهم دانست که نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد و گفت: تاکنون حدود ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است. این سرمایه به غیر از هزینه تهیه زمین است که پژوهشگاه رویان آن را فراهم کرده است.

دبیر ستاد توسعه علوم شناختی، با بیان اینکه هنوز تجهیزات این آزمایشگاه تکمیل نشده است، اظهار کرد: محل راه‌اندازی این آزمایشگاه در منطقه پردیس در مجاورت پارک فناوری پردیس است.

به گفته وی، راه‌اندازی آزمایشگاه نخستی‌سانان نیاز به پاس کردن استانداردهای محیط زیستی دارد که امکان راه‌اندازی این آزمایشگاه در داخل شهر وجود ندارد.

مهدوی تاکید کرد: وجود مسائلی چون دفع فاضلاب و تهویه به گونه‌ای است که مناطق مسکونی نباید در پیرامون این آزمایشگاه باشند؛ چرا که احتمال شیوع بیماری‌های مشترک با انسان وجود دارد.

وی در پاسخ به این سؤال که این آزمایشگاه در چه زمانی راه‌اندازی می‌شود، گفت: تلاش ما بر این است که تا پایان سال این مرکز آزمایشگاهی را راه‌اندازی کنیم.

تجهیز آزمایشگاه علوم شناختی با تجهیزات داخلی

مهدوی در خصوص تجهیز آزمایشگاه نخستی‌سانان، یادآور شد: بخشی از تجهیزات مورد نیاز این آزمایشگاه از داخل تامین می‌شود که سفارش آنها داده شده است و بخشی دیگر خرید از خارج است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی تاکید کرد: ترخیص این تجهیزات از گمرک بخش دیگری از برنامه تاسیس این آزمایشگاه است و در صورتی که طبق برنامه‌ریزی‌ها، برنامه‌ها اجرایی شود، امید داریم که بتوانیم در بهمن ماه سال جاری این آزمایشگاه را افتتاح کنیم.

وی افزود: بخش عمده‌ای از تجهیزات این آزمایشگاه از سوی شرکت‌های داخلی ساخته خواهد شد. یکی از شرکت‌ها قفس‌های پرورش حیوانات را ساخته است و دستگاه TENS (تحریک الکتریکی سطحی عصب) و دستگاه EEG (نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی) از سوی دیگر شرکت‌های داخلی به تولید رسیده است.

مهدوی اضافه کرد: ولی معدود تجهیزاتی هستند که منحصر به فرد بوده و نیاز به خرید خارجی دارند.