اضطراب چیست؟

اضطراب نوعی هیجان شدید همراه با حالت ناخوشایند و آشفتگی درونی است. فرد مبتلا به این حالت اغلب از رویدادهای قابل پیش‌بینی در آینده که می‌توانند نوعی تهدید محسوب شوند، می‌ترسد. قوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس‌زا بوده‌اند یا طی آن‌ها به فرد آسیب رسیده‌است باعث اضطراب در افراد می‌شود.

آیا اضطراب یک اختلال روانی است؟

همه‌ی انسان‌ها در زندگی خود دچار اضطراب می‌شوند، ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل‌ساز است. وجود مقدار کمی اضطراب در موقعیت‌های استرس‌زا طبیعی است، اما در صورتی که این حالت هیجان، مداوم و ناسازگار باشد می‌تواند خبر از یک اختلال روانی بدهد. اختلالات اضطرابی، در حقیقت تجربه‌ی مزمن و شدید احساس ترس و اضطراب هستند. افراد مبتلا احساس اضطراب زیادی در مورد رویدادهای آینده دارند و در واکنش به رویدادهای کنونی نیز دستخوش ترس می‌شوند. این مسئله به‌شدت روی عملکرد آن‌ها در زندگی روزمره تأثیر منفی می‌گذارد. اختلال اضطراب، به استثنای اختلال مصرف مواد شایع‌ترین اختلال روانی است و تقریباً ۲۸ درصد از انسان‌ها را در طول عمر گرفتار می‌کند. شیوع این اختلال بین ۳۰ تا ۴۴ سالگی به اوج می‌رسد.

علائم اضطراب

این حالت هیجانی شدید به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیرات زیادی بر بدن انسان می‌گذارد. اضطراب و استرس علائم جسمی و روحی ایجاد می‌کند. این علائم شامل:

-سیستم عصبی: اضطراب با ترشح هورمون استرس در بدن باعث فعال سازی سیستم عصبی اتونوم (بخشی از سیستم عصبی که مسئول فعالیت‌های غیرارادی است) می‌شود. این فعال سازی ممکن است افزایش ضربان قلب، تنفس سریع‌تر، تعریق شدید و ایجاد سایر علائم فیزیولوژیکی در برداشته باشد.

-سیستم قلب و عروق: افرادی که دچار حالات هیجانی شدید می‌شوند اغلب تغییرات فشار خون، افزایش تپش قلب و درد در قفسه سینه را تجربه می‌کنند. از همین‌رو این افراد بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی مانند عروق کرونر خواهند بود.

-سیستم گوارشی: اضطراب تاثیرات منفی زیادی بر سیستم گوارش فرد می‌گذارد. اغلب افراد پس از تجربه حالات هیجانی دچار رفلاکس معده، اسهال، درد شکمی یا یبوست می‌شوند.

-سیستم ایمنی بدن: تحقیقات اثبات کرده‌اند افراد مبتلا به حالات هیجانی، سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند. از همین‌رو بیشتر در معرض عفونت‌ها، التهابات و بیماری‌های مزمن قرار می‌گیرند.

علل اختلال اضطرابی

برخی از مهم‌ترین علل اختلال اضطرابی عبارتند از:

- عامل ژنتیکی: اضطراب می‌تواند به‌صورت ژنتیکی منتقل شود. بدین معنا که والدین گرفتار اضطراب بیشتر ممکن است دارای فرزندانی با همین ویژگی شوند.

- ساختار شیمیایی مغز: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که اختلالات اضطرابی ممکن است با مدارهای معیوب در مغز که ترس و احساسات را کنترل می‌کنند مرتبط باشد.

- استرس محیطی: ژنتیک هیچ‌گاه به‌تنهایی عامل ابتلا به اختلال اضطراب نیست و در کنار آن، وجود عامل محیطی نیز لازم است. تجربه‌ی رویدادهای استرس‌زای شدید مانند سوء استفاده و بی‌توجهی در دوران کودکی، مرگ یکی از عزیزان، مشاهده خشونت یا… می‌تواند فرد را دچار اختلال اضطراب کند.

- شرایط پزشکی: برخی از بیماری‌های قلبی، ریوی و تیروئید می‌تواند علایمی مشابه اختلال اضطراب ایجاد کند یا موجب بدتر شدن این علایم شود.

- سوء مصرف دارو، الکل یا موادمخدر

انواع اختلالات اضطرابی

اختلالات اضطرابی، به‌طور کلی به مجموعه‌ی ۱۰ اختلال روانی گفته می‌شود که با یکدیگر متمایز هستند. ویژگی مشترک این اختلال‌ها وجود علایم اضطرابی به عنوان ویژگی بارز بیماری است. این ختلالات عبارتند از:

-اختلال اضطراب فراگیر: نگرانی مزمن درمورد رویدادهای مختلف که با گرفتگی عضلات یا سایر نشانه های جسمی همراه باشد یا ترس مبهم و نگرانی که به یک عادت تبدیل شده است.

-اختلال پانیک (اختلال هراس) : حملات غیرمنتظره و ناگهانی هراس، یعنی موجی از ترس شدید یا هول و نگرانی که با شدت زیادی در بدن احساس می‌شوند وبا احساس مرگ قریب‌الوقوع  همراه هستند و یا نگرانی از این که در وضعیتی قرار بگیرید که این حملات دوباره تکرار شود. شاخصه اصلی این اختلال این است که در ابتدا بیش از آنکه یک پدیده روانی به نظر برسد، یک مشکل فیزیکی تصور می‌شود.

-فوبیا (هراس) : ترس بیش از حد از یک شی، موقعیت یا فعالیت خاص.

-آگورافوبیا: ترس از بیرون رفتن از خانه، فضاهای باز و یا حضور در مکان‌های ناآشنا.

-اختلال اضطراب اجتماعی: فرد مبتلا به این اختلال هنگام حضور در موقعیت‌های اجتماعی احساس اضطراب میکند و از اینکه توسط دیگران مورد ارزیابی یا قضاوت منفی قرار بگیرد هراس دارد، این اتفاق میتواند هنگام حضور در یک موقعیت خاص رخ دهد مانند سخنرانی در جمع یا هنگام حضور در موقعیت های عمومی تر از جمله موقعیت های اجتماعی روزانه.

-وسواس فکری: تکرار افکار غیرمنطقی که باعث رفتارهای خاص و تکراری در فرد می‌شود.

-لالی انتخابی: متناع از صحبت کردن در موقعیت‌های خاص.

-اختلال اضطراب جدایی: ترس دوری از خانه یا عزیزان.

-اختلال استرس پس از سانحه: این اختلال بعد از قرار گرفتن فرد در معرض یک رویداد خطرناک و ترسناک پیش می آید که ممکن است براثر آن به فرد احساس ضعف یا قربانی بودن دست بدهد. خاطرات این رویداد به طور مستمر تکرار می‌شوند، گاه در رویا و گاه در پاسخ به اتفاقی که یادآور ان رویداد است، این خاطرات با استرس شدید و تمایل به فرار همراه هستند.

-اختلال اضطراب بیماری: اضطراب در مورد سلامتی (که قبلاً هیپوکندری نامیده می‌شد).

درمان اضطراب

- روان‌درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری و رفتاردرمانی مبتنی بر حساسیت‌زدایی.

-دارو درمانی مانند داروهای ضد اضطراب گروه بنزودیازپین‌ها (زاناکس، لورازپام و دیازپام).

- تکنیک‌های آرامش مانند پرداختن به کارهای مورد علاقه خودتان، تمرینات تنفسی، مدیتیشن و یوگا.

- تغییر سبک زندگی مانند خواب کافی، کاهش مصرف کافئین، انجام فعالیت بدنی منظم، رعایت رژیم غذای سالم، ترک سیگار و الکل.

الهه ضمیری-خبرنگار تحریریه جوان قدس