جشنواره فیلم فجر یک جشنواره سینمایی در ایران است که از سال ۱۳۶۱ در میانه بهمن ماه هر سال برگزار میشود. این جشنواره توسط بنیاد سینمایی فارابی و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. جشنواره فیلم فجر پس از انقلاب ۱۳۵۷ جایگزین جشنواره بین‌المللی فیلم تهران شد. تا به امروز، ۴۱ دوره از این مراسم برگزار شده که آخرین دوره آن در بهمن ۱۴۰۱ برگزار شد.
جشنواره فجر تا سال ۱۳۷۴ فقط به تولیدات سالانه سینمای ایران می‌پرداخت. از سال ۱۳۷۴ جشنواره به صورت بین‌المللی برگزار میشود و علاوه بر سینمای ایران، در بخش بین‌الملل به بررسی فیلم‌هایی از سینمای جهان می‌پردازد. در بخش‌های رقابتی این جشنواره، شرکت کنندگان برای کسب جایزه مخصوص که «سیمرغ بلورین» نام دارد با هم رقابت می‌کنند. دیپلم افتخار و لوح زرین از دیگر جوایز این جشنواره هستند. در ابتدای جشنواره، آیین بزرگداشت یک هنرمند برگزار میشود و در انتها هم جوایز ویژه و مردمی به فیلم انتخاب شده با رأی مردم داده میشود. بخش بین‌الملل جشنواره از سال ۱۳۹۳ از بخش ملی جدا شد و در اردیبهشت ۱۳۹۴ به‌صورت جداگانه برای اولین دوره به دبیری رضا داد برگزار شد. اما در سال ۱۴۰۱ جشنواره‌های ملی و جهانی فیلم فجر دوباره به‌صورت یکپارچه و واحد برگزار شدند.
نماد (لوگو) جشنواره فیلم فجر به شکل یک سیمرغ است که امسال یعنی چهل و دومین دوره از این جشنواره، این پوستر متشکل از چهل و دو سیمرغ طراحی شده است.
جشنواره فیلم فجر در بخش سینمای ایران به صورت: سودای سیمرغ، نگاه نو (فیلم‌های اول)، بخش آثار مستند سینمایی هنر و تجربه (تجربه اول) و انیمیشن (این بخش از دوره سی و چهارم یعنی سال ۱۳۹۴ به بعد اضافه گردید) برگزار میشود.
در بخش جوایز از دوره ی پنجم به برندگان «لوح زرین» اهدا شد و عنوان «سیمرغ» از هفتمین دوره جشنواره به صورت جدی مطرح گردید که تا امروز ادامه داشته‌است. در حال حاضر «دیپلم افتخار» دیگر جایزه جشنواره فیلم فجر است.
سیمرغ‌های اهدایی نیز تحت عنوان هایی همچو: بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین فیلمبرداری، بهترین تدوین، بهترین موسیقی متن، بهترین چهره‌پردازی، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین صدابرداری، بهترین صداگذاری، بهترین طراحی صحنه، بهترین طراحی لباس، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی، بهترین جلوه‌های بصری، سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی، جایزه ویژه هیئت داوران و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به برندگان تقدیم میشود.
اتفاقات جالب در جشنواره
اگر بخواهیم نگاهی به آمار سن شرکت کنندگان داشته باشیم، میشود اشاره کرد به : علی نصیریان که مسن‌ترین برنده جایزه سیمرغ بلورین است. او در سن ۸۸ سالگی برای بازی در فیلم هفت بهار نارنج سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را در دوره چهل و یکم گرفت و مسن‌ترین برنده این جایزه است، نصیریان همچنین در سن ۸۴ سالگی سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را در دوره۳۷ ام گرفته‌است.
حسین عابدینی جوان‌ترین بازیگری که سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفته‌است. او برای بازی در فیلم باران در ۲۰ سالگی سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد دوره نوزدهم (۱۳۷۹) را گرفت. بهرام رادان در ۲۴ سالگی در دوره بیست و دوم (۱۳۸۲)، در رده بعدی قرار دارد.
ترانه علیدوستی در ۱۸ سالگی در دوره بیستم (۱۳۸۰)، باران کوثری در ۲۱ سالگی در دوره بیست و پنجم (۱۳۸۵)، پردیس پورعابدینی در ۲۲ سالگی در دوره چهل و یکم (۱۴۰۱)، میترا حجار در ۲۳ سالگی در دوره شانزدهم (۱۳۷۶)، رویا نونهالی در ۲۴ سالگی در دوره هفتم (۱۳۶۷) و مینا لاکانی در ۲۵ سالگی در دوره سیزدهم (۱۳۷۳) در رده‌های بعدی قرار دارند.
سارا حاتمی نیز جوان‌ترین بازیگر زنی که سیمرغ بازیگر نقش مکمل زن را گرفته‌است. او در ۱۷ سالگی برای فیلم کت چرمی سیمرغ دوره چهل و یکم را گرفت.
از دوره سوم (۱۳۶۳) تا دوره ششم نیز (۱۳۶۶) سن تمامی برندگان سیمرغ بالای ۴۰ سال بوده‌است.
مهدی اسدی در ۱۲ سالگی دیپلم افتخار را برای بازی در فیلم بهار گرفت تا در دوره چهارم (۱۳۶۴) جوان‌ترین بازیگری باشد که تاکنون روی سن رفته‌است.
پرویز پرستویی اولین جوانی بود که جایزه سیمرغ گرفت. او در ۲۸ سالگی برای بازی در فیلم دیار عاشقان از دومین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۲ سیمرغ گرفت.
ولی از دیگر آمار جالب اتفاق افتاده در جشنواره ها میشود به : محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی در فیلم قرمز، هوتن شکیبا و الناز شاکردوست در فیلم شبی که ماه کامل شد و جمشید مشایخی و پروانه معصومی در فیلم گل‌های داوودی تنها سه زوج سینمایی هستند که برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن سال در یک فیلم شده‌اند اشاره کرد.
پرویز پرستویی و نوید محمدزاده نیز تنها بازیگرانی هستند که تا به حال توانسته‌اند در دو دوره متوالی به ترتیب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد (دوره‌های ۲۳ و ۲۴)و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (دوره‌های ۳۴ و ۳۵) را به‌دست بیاورند.
سید علی قائم مقامی هم تنها مدیر تولید سینما است که در جشنواره بین‌المللی فیلم فجر مورد تقدیر قرار گرفته، وی در سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برای مدیریت تولید فیلم‌های چ و رستاخیز جایزه گرفته‌است.
اما برای اولین بار و به‌طور مشترک طراحی پوسترهای جشنواره بیست و ششم فیلم فجر را دو تن از هنرمندان نقاش و گرافیست به نام‌های الهام عیوضی و میراندا انصاری انجام داده‌اند.
رکوردداران جشنواره ها
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بهترین فیلم: ابراهیم حاتمی‌کیا ۵ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین کارگردانی: مجید مجیدی ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین فیلمنامه: کامبوزیا پرتوی ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین فیلمبرداری: محمود کلاری و حمید خضوعی ابیانه هر کدام ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین تدوین: بهرام دهقانی ۵ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین صداگذاری: محمدرضا دلپاک ۱۰ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین صدابرداری: جهانگیر میرشکاری ۵ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین موسیقی: مجید انتظامی، محمدرضا علیقلی و حسین علیزاده هر کدام ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین طراح صحنه و لباس: امیر اثباتی و ایرج رامین‌فر هر کدام ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین طراح چهره پردازی: عبدالله اسکندری و سعید ملکان هر کدام ۶ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین جلوه‌های ویژه: محسن روزبهانی ۹ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول زن: فاطمه معتمدآریا، لیلا حاتمی، پروانه معصومی، هدیه تهرانی، باران کوثری، هنگامه قاضیانی و مریلا زارعی هر کدام ۲ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول مرد: پرویز پرستویی ۴ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل زن: نیکو خردمند، فاطمه معتمدآریا، مهتاب نصیرپور، شبنم مقدمی و سحر دولتشاهی هر کدام ۲ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بازیگر نقش مکمل مرد: سعید پورصمیمی ۳ بار
رکورد سیمرغ بلورین بهترین عکس: جواد جلالی ۳ بار
رکورد بیشترین جایزه ویژه هیئت داوران: هومن سیدی ۳ بار
رکورد بیشترین سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران: ابراهیم حاتمی‌کیا، کمال تبریزی و اصغر فرهادی هر کدام ۳ بار
بیشترین سیمرغ بلورین فیلم ها در بخش اصلی
۹ سیمرغ بلورین برای
آژانس شیشه‌ای به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول ۱۳۷۶ از شانزدهمین جشنواره فیلم فجر
۸ سیمرغ بلورین برای
پرده آخر به کارگردانی واروژ کریم‌مسیحی محصول ۱۳۶۹ از نهمین جشنواره فیلم فجر
بوی کافور، عطر یاس به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا محصول ۱۳۷۸ از هجدهمین جشنواره فیلم فجر
دوئل به کارگردانی احمدرضا درویش محصول ۱۳۸۲ از بیست و دومین جشنواره فیلم فجر
رستاخیز به کارگردانی احمدرضا درویش محصول ۱۳۹۲ از سی و دومین جشنواره فیلم فجر
۷ سیمرغ بلورین برای
سگ‌کشی به کارگردانی بهرام بیضایی محصول ۱۳۷۹ از نوزدهمین جشنواره فیلم فجر
باران به کارگردانی مجید مجیدی محصول ۱۳۷۹ از نوزدهمین جشنواره فیلم فجر
ابد و یک روز به کارگردانی سعید روستایی محصول ۱۳۹۴ از سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر
۶ سیمرغ بلورین برای
سرزمین خورشید به کارگردانی احمدرضا درویش محصول ۱۳۷۵ از پانزدهمین جشنواره فیلم فجر
هیوا به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور محصول ۱۳۷۷ از هفدهمین جشنواره فیلم فجر
خانه‌ای روی آب به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا محصول ۱۳۸۰ از بیستمین جشنواره فیلم فجر
خون‌بازی به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد محصول ۱۳۸۵ از بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر
چ به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول ۱۳۹۲ از سی و دومین جشنواره فیلم فجر
تنگه ابوقریب به کارگردانی بهرام توکلی محصول ۱۳۹۶ از سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر
شبی که ماه کامل شد به کارگردانی نرگس آبیار محصول ۱۳۹۷ از سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر
۵ سیمرغ بلورین برای
مهاجر به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا محصول ۱۳۶۸ از هشتمین جشنواره فیلم فجر
هامون به کارگردانی داریوش مهرجویی محصول ۱۳۶۸ از هشتمین جشنواره فیلم فجر
مسافران به کارگردانی بهرام بیضایی محصول ۱۳۷۰ از دهمین جشنواره فیلم فجر
ناصرالدین‌شاه آکتور سینما به کارگردانی محسن مخملباف محصول ۱۳۷۰ از دهمین جشنواره فیلم فجر
روز واقعه به کارگردانی شهرام اسدی محصول ۱۳۷۳ از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر
من، ترانه ۱۵ سال دارم به کارگردانی رسول صدرعاملی محصول ۱۳۸۰ از بیستمین جشنواره فیلم فجر
خیلی دور، خیلی نزدیک به کارگردانی رضا میرکریمی محصول ۱۳۸۳ از بیست و سومین جشنواره فیلم فجر
به همین سادگی به کارگردانی رضا میرکریمی محصول ۱۳۸۶ از بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر
جرم به کارگردانی مسعود کیمیایی محصول ۱۳۸۹ از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر
روزهای زندگی به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی محصول ۱۳۹۰ از سی امین جشنواره فیلم فجر
رخ دیوانه به کارگردانی ابوالحسن داوودی محصول ۱۳۹۳ از سی و سومین جشنواره فیلم فجر
ماجرای نیمروز به کارگردانی محمدحسین مهدویان محصول ۱۳۹۵ از سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر
شنای پروانه به کارگردانی محمد کارت محصول ۱۳۹۸ از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر
روز صفر به کارگردانی سعید ملکان محصول ۱۳۹۸ از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر
بی‌همه‌چیز به کارگردانی محسن قرائی محصول ۱۳۹۹ از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر
یدو به کارگردانی مهدی جعفری محصول ۱۳۹۹ از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر
موقعیت مهدی به کارگردانی هادی حجازی‌فر محصول ۱۴۰۰ از چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر
غریب به کارگردانی محمدحسین لطیفی محصول ۱۴۰۱ از چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر
نظر شما