حضرت ابوطالب(ع) از شخصیت‌های برجسته صدر اسلام و بزرگ‌ترین حامی رسول خداست که ۳۵ سال قبل از تولد پیامبر خدا به دنیا آمد. اهل بیت عصمت و طهارت در سخنان خویش بر جایگاه ممتاز و برجسته ایشان تأکید کرده و به معرفی شخصیت والای ابوطالب(ع) پرداخته‌اند. به طور نمونه حضرت امام رضا(ع) هر گونه شک و عدم اقرار به‌ایمان ابوطالب را مساوی با ورود به عذاب الهی دانسته است.
۴۰ چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی خواهیم کرد.
شرح حدیث این هفته را در محضر استاد و پژوهشگر حوزه، حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر محمد بیدار، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم.
حضرت ابوطالب(ع) را «مؤمن قریش» نامیدهاند. خدمات بیوقفه او در سالهای نخستین بعثت به اسلام و کمک بیشائبهاش به حضرت محمد(ص) کتمان شدنی نیست و همه بر این مهم اعتراف دارند. نظر ثامن الحجج علی بن موسی الرضا(ع) درباره ایشان چیست؟
ابان بن محمد از راویان احادیث شیعه می‌گوید به امام رضا(ع) نوشتم که فدایت شوم، من در ایمان و اسلام ابوطالب شک دارم. امام رضا(ع) در پاسخ وی به آیه ۱۱۵ سوره نساء اشاره کرده و نوشت: کسی که بعد از آشکار شدن حق با پیامبر مخالفت کند و از راهی جز راه مؤمنان پیروی نماید ما او را به همان راه که می‌رود می‌بریم و به دوزخ داخل می‌کنیم. امام رضا(ع) سپس نوشت: اگر تو به ایمان ابوطالب اقرار نکنی جایگاهت در آتش است.
از این چهره نامدار که داوری‌های متفاوت را متوجه خود کرده است، برایمان بیشتر بگویید.
یکی از موارد و نکات مهمی که درباره شخصیت و زندگی حضرت ابوطالب(ع) مطرح می‌شود، ایمان ایشان به اسلام و نبوت پیامبر گرامی اسلام است. گروهی از مورخان اهل سنت بر این اعتقاد هستند که حضرت ابوطالب(ع) بدون اینکه به پیامبر اسلام ایمان آورده باشد از دنیا رفته است. به جهت انتساب نسبت بی‌ایمانی به ابوطالب، ایشان را می‌توان یکی از شخصیت‌های مظلوم تاریخ نام برد. گفتنی است در مقابل دیدگاه اهل سنت، دیدگاه شیعه وجود دارد که تمامی دانشمندان شیعه بر مسلمان بودن ایشان اتفاق نظر دارند. مستند دیدگاه علمای شیعه درباره ایمان ابوطالب روایات زیادی است که از اهل بیت عصمت و طهارت نقل گردیده است. به طور نمونه حضرت علی (ع) می‌فرماید: به خدا سوگند پدرم و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبد مناف هرگز بتی نپرستیدند. بلکه آنان به طرف کعبه نماز می‌خواندند و بر دین توحیدی حضرت ابراهیم بودند.
همینطور آمده است که حضرت امام باقر(ع) درباره ایشان فرمود: اگر ایمان ابوطالب در یک کفه ترازو و ایمان این مردم در کفه دیگر قرار گیرد، ایمان ابوطالب سنگین‌تر خواهد بود. امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: ابوطالب همچون اصحاب کهف بود که ایمان خودشان را پنهان می‌داشتند و تظاهر به شرک می‌کردند و خداوند به آنان دو پاداش داد.
از خود حضرت ابوطالب(ع) درباره ایمان آوردن به اسلام نیز مستنداتی داریم؟
علاوه بر موضع‌گیری‌های صریح اهل بیت(ع) درباره اثبات ایمان ابوطالب، مطالبی از خود ایشان نیز با زبان شعر در تاریخ ثبت شده است که به طور صریح بر ایمان خود نسبت به پیامبر گرامی اسلام دلالت دارد. در تاریخ، اشعار زیادی از ابوطالب(ع) نقل گردیده که به دیوان ابوطالب معروف گشته است. تعداد بسیار زیادی از این ابیات به طور بسیار صریح بر اسلام ایشان دلالت می‌کند. به عنوان نمونه « من یقیناً می‌دانم که دین محمد از بهترین ادیان دنیاست» یکی از معروف‌ترین ابیات ایشان است که در کتب متعدد و معتبر تاریخی بیان شده است.
به نظر شما چه شد که عده‌ای به انحراف شناخت و لغزش داوری در مورد ایشان دچار شده و شبهه و خدشه‌ای در ایمان ابوطالب(ع) ایجاد کردند؟
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که هرگونه شبهه‌افکنی پیرامون ایمان ابوطالب(ع) از منشأ سیاسی و بغض نسبت به ولایت حضرت علی(ع) است. زیرا اصحاب بزرگ پیامبر اسلام(ص) که پس از رحلت رسول خدا(ص) به رقیبان سیاسی حضرت علی(ع) تبدیل شدند عموماً سابقه بت پرستی داشتند و در این میان، تنها حضرت علی(ع) بود که هیچ سابقه‌ای از بت پرستی نداشت. کسانی که می‌خواستند از مقام حضرت علی کاسته و او را در ردیف رقیبان دیگر قرار بدهند در صدد اثبات شایعه کفر پدر ایشان برآمدند تا شاید از این طریق، بت پرستی خود حضرت علی(ع) را نیز ثابت کنند.
حضرت ابوطالب(ع) چگونه حامی و پناهگاه پیامبر اسلام(ص) بود؟
ابوطالب(ع) با عبدالله پدر پیامبر گرامی اسلام از یک پدر و مادر بودند. به همین خاطر زمانی که عبدالمطلب در ۸ سالگی رسول گرامی اسلام از دنیا رفت سرپرستی پیامبر اسلام به ابوطالب واگذار گردید. مورخان می‌گویند با اینکه ابوطالب پر عایله و تنگدست بود اما سرپرستی پیامبر اسلام را برعهده گرفت و رسول اسلام را بیش از فرزندان خود دوست داشت. از ابن عباس و برخی دیگر از صحابه رسول خدا نقل شده است حضرت ابوطالب رسول خدا را بسیار دوست میداشت. هرگز از او دورتر نمیخوابید و خود هر جا می‌رفت او را نیز با خود میبرد.
حمایت‌های ابوطالب از پیامبر اسلام تنها به دوران کودکی و نوجوانی‌ایشان منحصر نمی‌شد بلکه‌ایشان که مردی مورد احترام و دارای جایگاه و نفوذ بالای اجتماعی بود، در دوران رسالت پیامبر گرامی اسلام نیز همواره از ایشان حمایت می‌کرد و به عنوان سد محکمی در برابر کارشکنی‌ها و دشمنی‌های مشرکان قریش با رسول اسلام به شمار می‌رفت. در تاریخ نمونه‌های زیادی مبنی بر حمایت‌های بی‌دریغ ابوطالب از پیامبر اسلام نقل شده است. اهمیت و دامنه این حمایت‌ها و پشتیبانی‌ها به اندازه‌ای بود که پیامبر اسلام سال دهم بعثت را که سال وفات حضرت خدیجه و حضرت ابوطالب بود، عام الحزن نامید.رسول گرامی اسلام در موارد متعددی به نقش حمایت‌های کم نظیر ابوطالب از ایشان و سایر مسلمانان اشاره کرده و فرموده است که دست قریش از آزار من کوتاه بود تا اینکه ابوطالب وفات یافت.
زندگی حضرت ابوطالب(ع) یکی از مظلوم‌ترین شخصیت‌های تاریخ، برای مؤمنان چه درس‌هایی دارد؟
زندگی حضرت ابوطالب(ع) درس‌های زیادی برای مؤمنان در شرایط امروزی دارد. اولین و مهم‌ترین درس، اطاعت‌پذیری از حاکم الهی و حمایت‌های همه جانبه و بی‌دریغ از اوست. حضرت ابوطالب(ع) در شرایط بسیار سخت و طاقت فرسای آن دوران، هیچ وقت حمایت خود را از پیامبر زمانه خود قطع نکرد. درس دیگر درس ایثار و از خودگذشتگی در راه هدف الهی است. حضرت ابوطالب در مسیر پشتیبانی از رسول گرامی اسلام(ص) از تمامی داشته‌های مادی و معنوی خود گذشت. ایشان از اعتبار اجتماعی و نفوذ معنوی خود در جامعه قریش استفاده کرد و از این طریق به حمایت از رسول اسلام پرداخت. درس سوم خستگی ناپذیری تا آخرین لحظه زندگی است. حضرت ابوطالب سختی‌های زیادی را در شعب ابی طالب در دوران محاصره مسلمین تحمل کرد اما از اعتقاد درست خویش مبنی بر حمایت از اسلام دست بر نداشت.
نظر شما