دکتر کیانوش شجیع: ایران که با نوع انتخاب بازیکنان و میانگین سنی تقریبا بالا یک تیم نتیجه گرا را به جام ملت های آسیا اعزام کرده بود، با از پیش رو برداشتن ژاپن در یک چهارم نهایی و شکست کره جنوبی توسط اردن شگفتی ساز، تقریبا همه مدعیان را کناز زده می دید و بیشترین امید را برای کسب جام داشت. عملکرد سینوسی شاگردان قلعه نوعی، هیجان و احساسات بیش از اندازه در بازیکنان، پریشانی و سردرگمی قلعه نوعی در کنار خط، تعویض ها و انتخاب های سوال برانگیز کادر فنی، تزلزل در عملکرد خط دفاعی و ... از جمله نگرانی های کارشناسان برای این بازی مهم بود که غیرت و جنگندگی و نمایش خوب آن ها در نیمه دوم با بازی ژاپن امیدها را برای پایان دادن به یک حسرت ۴۸ ساله زنده نگاه می داشت.

آرایش اولیه: ایران با آرایش ۴-۲-۳-۱ بازی را اغاز می کرد. حضور مهدی طارمی به عنوان وینگر چپ از نکات قابل توجه این بازی بود.

قطر:

قطر بی شک با برگزاری موفق جام جهانی فوتبال و میزبانی یکی از مهمترین رویدادهای فوتبال آسیا به یکی از کشورهای موفق از منظر سیاسی، اقتصادی و گردشگری بدل شده است. توسعه زیرساختی و ایجاد یک نظام پایدار استعدادیابی در کنار احداث آکادمی و کمپ اسپایر به عنوان یکی از مدرن ترین آکادمی های ورزشی در دنیا، فاصله قطر را روز به روز با فوتبال اروپا کاهش می دهد. قطر در این جام در یک گروه ساده تر نسبت به رقبا و حذف مدعیان درجه دوم آسیا پای به بخش حذفی مسابقات گذاشته و  تنها این ازبکستان بود که کمی قطری ها را به دردسر انداخت. مدافع عنوان قهرمانی با حضور نسل طلایی خود دوباره به دنبال شگفتی سازی و کسب نتیجه درخور در فوتبال آسیا بود. امری که با این سرمایه گذاری برای فوتبال این کشور حیاتی به نظر می رسید.

ارایش اولیه: قطر با ارایش ۴-۴-۲ در این بازی حاضر شده بود. اکرم عفیف به عنوان یکی از بهترین بازیکنان جام که در بازی های گذشته نقش های متفاوتی داشت ( به عنوان یک بازیکن آزاد یا فری پلیر) در این بازی در نوک خط حمله قطر دیده می شد.

تحلیل بازی/ نیمه اول

دقیقه یک تا چهار:

هنوز بازی جان و مایه برای تعیین استراتژی های هر دو تیم را نگرفته بود که ایران شوک اول را به قطر وارد کرد. برنامه ریزی بر روی پرتاب های اوت که تقریبا مختص به تیم ملی ایران در این جام بود بلاخره نتیجه داد. امیر قلعه نوعی که در باشگاه های لیگ برتر فوتبال ایران نیز علاقه خودش را به پرتاب های اوت بلند نشان داده بود در تیم ملی هم بر رو این حربه حسابی ویژه ای باز کرده بود. پرتاب اوت بلند توسط جهان بخش، اثرگذاری سعید عزت الهی، دفع اشتباه مدافع قطری و گل زیبا توسط سردار آزمون. سردار آزمون بار دیگر توانمندی خود را در گلزنی با یک گل زیبا به رخ کشید. گل زود هنگام همچون شمشیر دو لب عمل می کند یا قطر را از هم می پاشد و یا جریح تر می کند.

دقیقه پنج تا ده:

ایران بعد از گل زودهنگام خود تقریبا استراتژی بازی با ژاپن را که در نیمه دوم نمایش داده بود از سر گرفت. ارسال پاس های بلند برای مهاجمین، سابیدن و یا درگیری برای توپ ها سوم و حمله سریع از میانه میدان با استفاده از سرعت وینگرهای کناری. اما نکته جالب بازی قطر انتخاب استراتژی شبیه به ایران بود. ارسال پاس های بلند پشت مدافعین کناری تیم ملی جایی که رضاییان و حاج صفی حضور داشتند. قطر که در بازی های گذشته خود به بازی مالکانه علاقه نشان می داد اینبار با بازی مستقیم  و بلند استراتژی قابل توجهی را انتخاب کرده بود. خطاهای مکرر در نیمه خودی، خطاهای ناشیانه مهدی طارمی در نیمه زمین حریف و شروع مجدد های ضعیف بیرانوند از نکات مهم این دقایق بود.

دقیقه ده تا بیست:

ایران که همچنان به بازی مستقیم خود  و پرتاب اوت از کناره ها ادامه می داد از همان استراتژی اتخاذ شده توسط قطری ها ضربه خورد. ارسال پاس بلند پدرو میگل پشت مدافعین کناری و مدافعین وسط برای اکرم عفیف، دریافت و چرخش توسط عفیف، کات بک و گل. قطری ها و اقعا نشان دادند که به دنبال بازی و گل های اقتصادی هستند. عقب نشینی ایران و اسرار به بازی های مستقیم در نیمه اول بی نتیجه ماند و منجر به خوردن گل مساوی شد.

دقیقه بیست تا سی:

بعد از دریافت گل انتظار می رفت ایران با ارسال پاس های عرضی و عمقی بازی را کنترل و با کارهای ترکیبی از سمت چپ ( با حضور پدرو میگل پا به سن گذشته و کند) کنترل بازی را به دست بگیرد.  اما باز هم ایران اسرار به بازی مستقیم و ضربات ایستگاهی داشت. در این دقایق از بازی بود که کم کم اشتباهات بازیکنان پا به سن گذاشته ایران مثل امید ابراهیمی و حاج صفی زیاد می شد. تقریبا در این دقایق بازی توپ و زمین در اختیار قطری ها قرار گرفت و خبری از مدیریت و کنترل بازی توسط ایران نبود.

دقیقه سی تا چهل:

از معدود فضاهایی که در سمت راست ایران برای جهانبخش ایجاد می شد با بی دقتی در ارسال به هدر رفت. تقریبا سه ارسال متوالی جهانبخش در محدوده ای که هیچ بازیکنی از ایران نبود ارسال می شد. از سوی دیگر اشتباهات امید ابراهیمی بیشتر و بیشتر شد تا جایی که یک دفع توپ اشتباه موقعیت را برای اکرم عفیف ایجاد کرد که گل برتری را به ثمر برساند که به دخالت بیرانوند و بی دقتی خود عفیف خطر از بیخ گوش ایران گذشت. از نکات قابل توجه در بازی قطر عدم برگشت عفیف و معز علی در زمان تصاحب توپ تیم ملی ایران بود. این کار باعث می شد در زمان حمله خط دفاعی ایران به طور کامل بالا نیامده و فاصله خطوطی بین خط دفاعی و خط هافبک زیاد شود. عاملی که با آوردن بازی روی زمین و اتقال پله به پله توسط ایران منجر به برتری می شد، با بازی بلند به پاشنه آشیل ایران  بدل شد.

دقیقه چهل تا پایان نیمه اول:

ایران که تقریبا هیچ برنامه برای گلزنی و اداره بازی نداشت، پاس های بلند پشت مدافعانش هم همگی به دروازه بان قطر می رسید. دقیقه چهل و سه، باز هم ارسال به فضای پشت مدافعین، اینبار رامین رضاییان، اشتباه در دقع توپ، یک فعل و انفعال و باز پس گیری عالی توپ در زمین ایران، رسیدن توپ به اکر عفیف، حرکت دیاگونال عالی ( حرکت در عرض زمین با پای موافق)، زدن به قلب خط دفاعی و شلیک دیدنی. اکرم عفیف نشان داد که به حق یکی از بهترین بازیکنان آسیا و بهترین بازیکن جام است. بازیکنی که هر بار در تیم قطر صاحب توپ می شود خطرناک و غیر قابل پیش بینی بود.

تحلیل بازی/ نیمه اول

دقیقه چهل و پنج تا پنجاه:

ایران با دو تعویض قابل پیش بینی بازی را آغاز می کند. محمدی به جای حاج صفی و محبی به جای امید ابراهیمی. همان ترکیب آشنا با حضور مهدی طارمی در پست ۱۰. ایران که چیزی برای از دست دادن نداشت با التهاب و هیجان بازی را شروع کرد. جالب است که گزارشگر بازی نگران داوری بازی است؟ امری که در ابدا در نیمه دوم نشان از طرفداری و سوت زدن برای قطری ها نداشت. باز هم استراتژی ها برای نیمه دوم مشخص نیست که گل زودهنگام ایران از راه می رسد. ارسال کرنر از سمت راست، دفع به پشت محوطه جریمه، ضربه سعید عزت الهی و خوردن توپ به دست مدافع قطر. پنالتی بسیار مشکوک و سختگیرانه برای ایران. داوری که تا چند روز از شروع بازی تقریبا متفق و القول همه از احتمال طرفداری او  برای قطری ها می گفتند، با یک پنالتی مشکوک و سختگیرانه کاملا برعکس عمل کرد. به هر نحو پنالتی مطمئن از جهانبخش و گل تساوی.

دقیقه پنجاه تا شصت:

قطر که در این بازی می توان گفت بهترین و با برنامه ترین کرنر ها را ارسال کرده در دقیقه پنجاه دو از سمت چپ صاحب یک کرنر می شود. باز هم کار ترکیبی زیبا و ارسال توپ توسط عفیف  و ضربه سر مهاجم قطر که شجاع خلیل زاده از خط دروازه بیرون می کشد. قطر بازهم خطرناک و بازهم زهر دار.

دقیقه شصت تا هفتاد:

استراتژی ایران کمی تغییر کرده است. ارسال توپ های بلند، تصاحب توپ های سوم و در ادامه ارسال های زودهنگام و دیرهنگام از کناره ها با استفاده از قدرت ارسال رامین رضاییان و قدرت سر زنی سردار آزمون. و همین طور حساب ویژه بر روی ضربات شروع مجدد.  و اما قطر با همان استراتژی نیمه اول ولی با درگیری بیشتر در میانه میدان. آمدن هیدوس به بازی و  کامل شدن مثلث قطری ها و به صدا در آمدن زنگ خطر ضد حمله برای ایران. سعید عزت الهی که در نیمه اول اقدام به پاس های بلند پشت دفاع می کرد در نیمه دوم تغییر استراتژی داده و پاس های روی زمین عمقی را انتخاب می کرد امری که در بعضی از دقایق کاملا عمق دفاع قطر را به هم می ریخت اما برنامه ای برای رفتن از عمق دفاع نیست. بازهم رفتن به کناره ها و ارسال پشت ارسال. محبی که یکی از ارکان موفقیت ایران در بازی ژاپن بود تقریبا کار خاصی انجام نم یدهد و یا بهتر مهار شده است. کرنرها و ارسال ها همگی توسط مدافعین قطر دفع می شوند و تقریبا موقعیت جدی و صد درصد گلی برای هر دو تیم ایجاد نمی شود.

دقیقه هفتاد تا هشتاد:

مارکز که ارسال های پر شما ایران را به ویژه از سمت چپ دفاع خود می دید دست به تعویض و آوردن بولیم خوخی کرد. بازیکنی که با شجاعت یک آمار خوب دفاعی از خود در این بازی به جای گذاشته است. ۲ بلاک شات، ۹ دفع توپ، ۵ دفع توپ با سر و ۱۲ اکت دفاعی موفق. آمار لو دادن قطر در این دقایق بالا گرفت اما ایران برنامه دقیق و حساب شده ای برای کنترل بازی در نیمه دوم هم نداشت. فقط کرنرها و ارسال های پشت سر هم ایران بود که یا با دفع توپ مدافعین و یا عکس العمل خوب دروازه بان قطر دفع می شد. ایران با بازپس گیری خوب در نیمه زمین حریف فرصت ضد حمله را از قطر می گرفت اما بعد از تصاحب توپ با ارسال پاس های بلند کور از سمت راست دردی از تیم ایران دوا نمی شد. در دقایق نزدیک به هشتاد بود که از ارسال های پشت سر هم ایران موقعیت هایی بر روی دورازه قطر ایجاد شد اما نتیجه ای نداشت.

دقیقه هشتاد تا نود:

تا دقیقه هشتاد قطر بی صبرانه به دنبال رساندن توپ به اکرم عفیف پشت مدافعین ایران بود که این مهم در دقیقه هشتاد و دو و در اثر اشتباه کنعانی زادگان در دفع توپ اتفاق افتاد. دریافت توپ پشت مدافعین، ارسال با پای چپ توسط عفیف، دفع توپ شجاع خلیل زاده دقیقا پشت باکس محطه جریمه، یک ضربه نصفه و نیمه و رسیدن توپ در بین راه به معز علی، آفساید گیری اشتباه رامین رضایییان و در نهایت گل برای قطر. بازی اقتصادی و هوشمندانه قطر بازهم جواب داد. در واقع قطر مزد دفاع خوب و تحمل خط دفاع در عدم دریافت گل  و همین طور  بازی هوشمندانه خود را گرفت. عجیب است، سه گل از سه پاس ارسالی در پشت مدافعین ایران و این یعنی آنالیز درست از کادر فنی قطر. این گل تقریبا بر خلاف جریان بازی به ثمر رسید و آب سردی بود بر پیکره تیم ملی ایران. دفاع قطر که بعد از گل پیروزی بخش فشرده تر از گذشته شد بود نیاز داشت تا با تعویض و حضور بازیکنان تکنیکی از این دفاع فشرده عبور کند. اما اسرار به پاس بلند از کناره ها باز هم ادامه داشت.

دقیقه نود تا صد و دوازده:

بالا آمدن بی مهابای ایران خطر ضد حمله توسط قطری ها را افزایش می داد که این اتفاق هم افتاد. لو رفتن توپ، ارسال برای اکرم عفیف پشت مدافعین و اخراج شجاع خلیل زاده. قطر در وقت های اضافه بیش از دوبار می توانست در ضد حمله دروازه ایران را باز کند که خوشبختانه محقق نشد. تعویض های امیر قلعه نوعی یکی پس از دیگری بد بود تا قلی زاده و مهدی قایدی به عنوان دو تن از بهترین بازیکنان این جام، جایی در تفکرات قلعه نوعی برای بازی در نیمه نهایی نداشته باشند. در جایی که با بازیکنان تکنیکی می توانستیم دفاع قطر را دچار اشکال کنیم با حضور اسدی و مغانلو بازهم به ارسال از کناره ها اسرار کردیم.

دقیقه صدو سیزده و سیزده ثانیه:

بازی احساسی و هیجانی بازیکنان تیم ملی و ارسال های پشت سر هم بر روی دفاع قطر در این دقیقه داشت به ثمر می نشست. ارسال توپ بلند از محمدی، تاثیر از سردار آزمون و ایجاد یک موقعیت عالی گلزنی برای جهانبخش که تیر دروازه در صد سیزده دقیقه و سیزده ثانیه بازی به بد شانس ترین شکل ممکن بخت گلزنی ایران را گرفت تا ایران برای حسرت قهرمانی در جام ملت های آسیا چهار سال دیگر انتظار بکشد. عجب نحس است این عدد ۱۳

جمع بندی

بی شک ایران یک فرصت عالی برای قهرمانی در این بازی ها را از دست داد. نسل طلایی این روزهای فوتبال ایران با بی تدبیری مدیریت در فوتبال کشور و همچنین با اتخاذ تاکتیک ها و استراتژی های پیش پا افتاده در فوتبال دنیا توسط کادر فنی به طور کامل هدر شد. اشکال در بازیسازی از دفاع، نبود کارهای ترکیبی از کناره ها، نااشنایی بازیکنان با نیم فضاها، نداشتن تنوع تاکتیکی، مشکل در ساختارهای دفاعی و عدم استفاده از ظرفیت بازیکنان طراز اول جهانی از جمله ضعف های مشهود تیم ملی فوتبال ایران بود. یک نیمه  اول خوب در مقابل فلسطین و یک نیمه قابل قبول در مقابل ژاپن تمامی دستاورد تیم ملی ایران از این جام بود. تیمی که با ستارگان خود می توانست بهترین نوع بازی ها و تاکتیک ها را عرضه کند به نمایشی شبیه به تیم های لیگ برتری کشور یعنی سپاهان و گل گهر بسنده کرد. کشوری که تقریبا هیچ ساختار و نظام قابل اتکا و پایداری در فوتبال خود ندارد می توانسنت با کسب یک نتیجه درخور و یا یک نمایش قابل قبول نوید روزهای خوب را در فوتبال ایران بدهد. به هر نحو در جامی که کشورهایی مثل اردن، مالزی، تایلند، تاجیکستان و ازبکستان به بهترین شکل ممکن پیشرفت و برنامه ریزی در فوتبال را به رخ کشیدند، جایی برای غول های آسیا یعنی ایران و ژاپن و کره جنوبی نبود.