به گزارش قدس خراسان، رئیس کمیسیون عمران، احداث و امور زیربنایی اتاق تهران در جلسه ۱۶ دی ماه این کمیسیون اعلام کرد صادرات خدمات فنی و مهندسی در سال‌های اخیر از ۲/۵ میلیارد دلار در سال به زیر ۵۰۰ میلیون دلار رسیده است.
کمی پیش‌تر در ۲۵ آبان ماه، سیدمحمد صادق قنادزاده، معاون ارتقای کسب و کارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت در نشست کارگروه توسعه صادرات خراسان رضوی در محل اداره کل صنعت، معدن و تجارت در جمع فعالان اقتصادی استان عنوان کرد: ۱۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور در ۶ ماهه نخست امسال به ثبت رسیده است.
این اختلاف عدد که در یکی رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی عنوان شده و در دیگری بر کاهش این صادرات تأکید دارد بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی مشاوره‌ای و عمرانی اتاق بازرگانی خراسان رضوی و رئیس انجمن شرکت‌های فنی و مهندسی و مشاوره‌ای خراسان رضوی داشته باشیم تا با تشریح شرایط صادرات خدمات فنی و مهندسی، بهتر بتوانیم واقعیت این اعداد را ارزیابی کنیم.
ضمانت‌نامه بانکی و بیمه‌نامه صادراتی چالش شرکت در مناقصه‌های بین‌المللی
محسن خندان‌دل در ابتدای توضیحات خود عنوان کرد: برای تشریح صادرات خدمات فنی و مهندسی باید به زاویه‌های مختلفی پرداخت و باید تأکید کرد پروژه‌های صادرات خدمات فنی و مهندسی مانند صادرات کالا نیست که با تحویل کالا کار تمام شود. در این پروژه‌ها از مرحله شناسایی پروژه تا مرحله اتمام و اجرا چندین مرحله اتفاق می‌افتد که هر کدام از این مراحل در موفقیت صادرات اهمیت دارد.
وی افزود: زمانی که یک کشور درخواست انجام یک پروژه را در قالب یک اطلاع‌رسانی انجام می‌دهد این اطلاع‌رسانی از طریق رایزن‌های بازرگانی سفارت‌های ایران انجام می‌شود و خود اطلاع‌رسانی کشور مبدأ به رایزن به دلیل مناسبات سیاسی دارای مشکل است.
رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی مشاوره‌ای و عمرانی اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه داد: پس از مرحله اطلاع از پروژه مرحله ورود به مناقصه بین‌المللی مطرح می‌شود و این ورود به مناقصه ملزوماتی دارد که نخستین آن دریافت ضمانت‌نامه بانکی بین‌المللی است که ما به دلیل تحریم‌ها روابط مالی با سایر کشورها نداریم و بانکی این کار را انجام نمی‌دهد.
خندان‌دل به اقدام‌های دولتی در این زمینه اشاره کرد و گفت: سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی این جریان در بعضی از کشورها شرایطی را برای تسهیل صادرات خدمات فنی و مهندسی به وجود آورده است مثلاً در کشور عراق، درصدی از محل مطالبات ایران از این کشور برای صدور ضمانت‌نامه‌های حضور شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های خدمات فنی و مهندسی ضمانت می‌شود تا شرکت‌های ایرانی بتوانند در این کشور در مناقصات شرکت کنند.
وی الزام بعدی گرفتن پروژه‌های فنی و مهندسی در کشورهای دیگر را وجود بیمه‌نامه صادراتی دانست و تصریح کرد: برای حضور در مناقصه‌های فنی و مهندسی باید بیمه‌نامه صادراتی صادر شود و چون مراودات پولی و بانکی نداریم نمی‌توانیم بیمه‌نامه صادر کنیم شاید صندوق توسعه ملی ضمانت‌نامه و بیمه‌نامه را صادر کند اما طرف مقابل آن را به رسمیت نمی‌شناسد.
خندان‌دل با تشریح مشکل دیگر صادرات خدمات فنی و مهندسی ادامه داد: مشکل بعدی یا به عبارت دیگر مشکل سوم ما این است وقتی که وارد یک پروژه فنی و مهندسی می‌شویم در ابتدایی‌ترین قدم باید مطالعات و مشاوره انجام شود و انجام این مطالعات هزینه‌بر است و این هزینه را باید شخص شرکت‌کننده هزینه کند و همین سبب افزایش قیمت تمام شده پروژه می‌شود و قدرت رقابت در بازار را کم می‌کند.
رئیس انجمن شرکت‌های فنی و مهندسی و مشاوره‌ای خراسان رضوی با اشاره به راهکار این موضوع عنوان کرد: رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی سفارت‌های ایران می‌توانند این بستر را فراهم کنند و بخشی از مطالعات میدانی را درباره پروژه‌ها انجام و در اختیار مجری قرار دهند تا مجری براساس یک شناخت و زمان ورود پیدا کند. نکته مهم درباره گرفتن پروژه‌های فنی و مهندسی زمان است و وقتی بررسی می‌کنیم اطلاعات پروژه‌های فنی و مهندسی معدود کشورهایی که می‌توانیم پروژه بگیریم و به ما اطلاع می‌دهند بسیار بسیار محدود است و گاهی فقط ۱۰ تا ۱۵ روز برای حضور فرصت وجود دارد که در این زمان نمی‌توان برآورد درستی درباره انجام پروژه بدست آورد.
وی افزود: فرض کنیم با تمام این شرایط موفق به شرکت در مناقصه شدیم و تصمیم به شروع کار داریم. از این مرحله وارد اجرای پروژه و یک فرایند چندین ساله گاهی حتی تا چهار سال یا بیشتر می‌شویم و باید ابزارآلات، ماشین‌آلات، مصالح و سایر ملزومات را پای پروژه ببریم و این طول زمان نیازمند تأمین امنیت در انجام پروژه است که منطقه در آن ثبات لازم را ندارد.
امنیت شرط اساسی موفقیت در صادرات خدمات فنی و مهندسی
خندان‌دل تأکید کرد: شرکت‌های فنی و مهندسی به دلیل استقرار در کشور دیگر به شدت تحت تأثیر روابط کشور خودشان و کشور مقصد و گاهاً دیپلماسی منطقه هستند. به عنوان مثال در زمان تغییر حکومت در افغانستان شرکت‌های فنی و مهندسی مجبور به رها کردن پروژه شدند و حتی برای برداشتن سرمایه خود مراجعه نکردند.
وی در ادامه با تأکید بر تأثیر مستقیم دیپلماسی بر صادرات خدمات فنی و مهندسی ادامه داد: پروژه‌های فنی و مهندسی تماماً مشمول گارانتی و خدمات پس از فروش و تعمیر و نگهداری می‌شوند و یک زمانی برای این قسمت به کل پروژه اضافه می‌شود. به این ترتیب عملیات صدور خدمات فنی و مهندسی ارتباط تنگاتنگی با دستگاه دیپلماسی دارد و این صادرات تنها می‌تواند در آرامش تضمین شده اتفاق بیفتد. با توجه به این شرایط اگر گفته شود در صادرات خدمات فنی و مهندسی رشد داشته‌ایم حقیقت ندارد چون اتفاقی نیفتاده است و این سؤال واقعی وجود دارد که ما چند کشور هدف داریم که این افزایش اتفاق افتاده باشد؟
رئیس انجمن شرکت‌های فنی و مهندسی و مشاوره‌ای خراسان رضوی ضمن توضیح شرایط ارتباطی با کشورهای منطقه تصریح کرد: در حوزه سی‌آی‌اس بیشتر کشورها را از دست دادیم و فقط کشورهای قزاقستان، قرقیزستان و تا حدی تاجیکستان باقی مانده است. سبک کار روسیه از نظر فناوری متفاوت است. در ترکیه هم قراردادهایی داشته‌ایم اما در حال حاضر فاصله نیروی انسانی برجسته ما زیاد شده و ترک‌ها سراغ ما نمی‌آیند. آذربایجان را هم از دست دادیم و افغانستان به واسطه تغییر حکومت با وجود اینکه بستر بسیار خوبی برای کار است و از نظر کاری یک کارگاه بزرگ از مرز چین تا مرز ایران به شمار می‌رود و همه جای آن می‌توان کار کرد تحت تأثیر شرایط سیاسی است.
وی در ادامه گفت: در غرب، عراق و سوریه را داریم که هر دو درگیر جنگ داخلی هستند و هیچ تضمین لازم و امنیت اقتصادی را نمی‌توانیم به وجود بیاوریم. همه این توضیحات نشان‌دهنده این است که صدور خدمات فنی و مهندسی به شدت کاهش پیدا کرده و باید گفت اگر در حال حاضر پروژه‌های فنی و مهندسی در حال اجرا باشد توسط کسانی انجام می‌شود که به دلیل تحریم‌ها آشکار نمی‌کنند تا بتوانند کار کنند و پروژه جدید در بخش خصوصی استان وجود ندارد.
خندان‌دل خاطرنشان کرد: برخلاف اینکه توانسته‌ایم اتفاق‌های خوبی را رقم بزنیم اما سرمایه‌گذار پروژه‌های فنی و مهندسی به دلیل معادلات سیاسی در منطقه جرئت نمی‌کند به پروژه‌ها ورود پیدا کند. ضریب ریسک بالا موجب شده فعالیت ما در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی به شدت کاهش پیدا کند اما باید تلاش کرد و شرایط مناسب را به وجود آورد.
توانمندی خراسان رضوی در صادرات خدمات فنی و مهندسی
وی در توضیح راهکارهایی که می‌تواند سبب افزایش صادرات خدمات فنی و مهندسی شود، گفت: راهکار توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی این است که تضامین، بیمه‌نامه‌ها و هزینه‌های مطالعات میدانی پروژه‌ها راخود دولت تأمین کند یعنی دولت باید بتواند راهکار مناسبی برای صدور ضمانت‌نامه و بیمه‌نامه بدهد و سازمان توسعه تجارت هزینه مطالعات میدانی را بدهد آن موقع این چراغ روشن خواهد شد.
رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی مشاوره‌ای و عمرانی اتاق بازرگانی خراسان رضوی عنوان کرد: در استان در چند مسیر توان بیشتری نسبت به بقیه بخش‌ها داریم. در حوزه مهندسی مشاوره و حوزه برق و قدرت به ویژه در حوزه انتقال، شرکت‌های توانمندی در استان داریم و پروژه‌هایی را انجام داده‌ایم. در حوزه مخابرات، ایجاد بسترهای انتقال و دکل‌های مخابراتی، در حوزه پروژه‌های عمرانی شرکت‌های بزرگی داریم که می‌توانند پروژه‌های بزرگی را اجرا کنند و باید گفت در طراحی و ساخت ماشین‌آلات و راه‌اندازی خطوط تولید هم دانش فنی لازم را داریم و اگر مناسبات ما درست شود با افغانستان و ترکمنستان به واسطه نزدیکی فضا می‌توانیم کارهای بسیار خوبی انجام دهیم چون حوزه فنی و نیروی انسانی ما توانمند و مسلط است.
وی با تأکید بر استفاده از ظرفیت نیروهای فنی و مهندسی استان گفت: ترکیه در حال حاضر در زمینه تأمین نیروی انسانی در پروژه‌ها به شدت فعال است یعنی تأمین نیروهای پروژه‌های خارجی را خودش انجام می‌دهد و با توان نیروی انسانی توانسته مبالغ بزرگی درآمدزایی کند و نیروی انسانی خود را حفظ کند. در این پروژه‌ها نیروی انسانی هم توانمند می‌شود، هم با کسب و کار خارجی آشنا می‌شود، هم صدور خدمات فنی و مهندسی را یاد می‌گیرد و هم اینکه مقدمه گرفتن پروژه‌های بزرگ است که اگر این اتفاق در کشور ما بیفتد قدم بزرگی برای حفظ نیروی انسانی است که متأسفانه امروز در حال از دست دادن آن هستیم.
خندان‌دل با ارائه آماری در این زمینه ادامه داد: آخرین آمار استان از تعداد شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فنی و مهندسی ۲۷ شرکت است که در حال حاضر بسیاری از آن‌ها فعال نیستند. اما این شرکت‌ها سابقه فعالیت در افغانستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، عراق، سوریه، روسیه، عمان، قطر، ونزوئلا و مالی را دارند که در بازه زمانی سال‌های ۹۳ تا ۱۴۰۰ اتفاق افتاده است.
وی افزود: در محدوده سال‌های ۹۲ تا ۹۴ صادرات خدمات فنی و مهندسی خراسان رضوی در پایه ۲ تا ۲/۵ میلیارد دلار بوده و در حال حاضر با رصد کلی می‌توان گفت کمتر از ۳۰۰ میلیون دلار است. در بحث عدد و رقم وقتی وارد می‌شویم باید مواد مصرفی را در نظر بگیریم که بخش مهمی از یک پروژه محسوب می‌شود و باید یادآور شد اگر موانع قانونی نباشد صادرات مواد اولیه و تجهیزات می‌تواند در کنار اجرای یک پروژه فنی و مهندسی برای استان درآمدزا باشد.
خبرنگار: طاهره فجر داودلی
نظر شما