براساس آمار، در جمع چند کشور نخست دنیا در زمینه قاچاق حیات‌وحش هستیم و بی‌نظارتی‌ها در این خصوص چنان گسترده است که قاچاقچیان و متخلفان حیات‌وحش آزادانه و به قولی چراغ روشن هر حیوانی را با اتوبوس و هر وسیله‌ای به مکان درخواستی شما می‌فرستند.

نیم قرن قاچاق حیات وحش

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌ زیست با بیان اینکه ما بیش از نیم قرن است که درگیر قاچاق حیات‌وحش هستیم و متأسفانه میل به نگهداری حیوانات وحشی روز به روز در حال افزایش است، می‌گوید: در این میان به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی درزمینه جلوگیری از این کار بیش از پیش احساس می‌شود.

حسن اکبری در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه ایران یکی از ۲۰کشور مهم دنیا از نظر تنوع زیستی است، ادامه می‌دهد: ازحدود ۷۰سال پیش، کاهش جمعیت حیات‌وحش آغاز شده‌ است‌ که بیشتر از عواملی مانند تخریب زیستگاه، تغییر اقلیم و شکار غیرمجاز نشأت می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه قاچاق حیات‌وحش به‌شدت رو به افزایش است، می‌افزاید: چهار گونه ارزشمند بالابان، هوبره، بحری و شاهین در کشور بیشترین آمار قاچاق حیات‌وحش را به خود اختصاص می‌دهند که در این میان وضعیت بالابان از یوزپلنگ نیز بدتر است؛ چراکه دست‌کم یوزپلنگ در آفریقا به جمعیت پایداری رسیده است.

معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌ زیست با تأکید براینکه متأسفانه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برخلاف قوانین بین‌المللی بازار اصلی خرید این گونه‌ها را تشکیل می‌دهند، عنوان می‌کند: گونه‌های ارزشمندی مثل هوبره به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قاچاق می‌شوند؛ چراکه اعراب علاقه خاصی به قوش‌بازی دارند؛ آنان هوبره را که جثه بزرگی دارد رها می‌کنند و شاهین تربیت شده آن‌ها به شکار آن می‌پردازد؛ اعراب این گونه‌ها را با قیمت بالایی می‌خرند، این در حالی است که این حیوانات در تعادل طبیعت نقش بسیار مؤثری دارند.

گردش مالی سالانه ۱۰ میلیارد دلار

اکبری به گردش مالی بیش از ۱۰میلیارد دلاری سالانه خرید و فروش حیات‌وحش در دنیا اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: تنوع‌زیستی غنی در کشور ما موجب شده ایران مبدأ، کریدور و مقصد قاچاق حیات‌وحش باشد.

وی می‌افزاید: براساس آمار سازمان حفاظت محیط زیست، سالانه ۶ تا ۱۲هزار پرنده و پستاندار زنده‌گیری شده، کشف می‌شود که البته این آمار بخشی اندکی از قاچاق حیات‌وحش است و متأسفانه چندین برابر این آمار از کشور خارج می‌شود.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌ زیست درباره علت دشواری برخورد با قاچاقچیان گفت: عرصه‌های کشور بسیار پهناور است و به دلیل کمبود نیرو در تمام این عرصه‌ها زنده‌گیری صورت می‌گیرد.

اکبری به تمایل روزافزون مردم به نگهداری از حیوانات و شکل‌گیری مافیای خرید و فروش حیات‌وحش اشاره می‌کند و می‌افزاید: برخورد با قاچاقچیان دشوار است و برخوردهای قضایی دشواری‌هایی دارد که غالباً بازدارنده نیست، از طرفی بازداشت نشدن سرشاخه‌ها، افزایش زنده‌گیری حیات‌وحش به دلیل فقر جوامع محلی، همکاری نکردن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کمبود آموزش و فرهنگ‌سازی، قاچاق حیات‌وحش را افزایش داده است.

براساس آمار سازمان حفاظت محیط زیست، سالانه ۶ تا ۱۲هزار پرنده و پستاندار زنده‌گیری شده، کشف می‌شود که البته این آمار بخشی اندکی از قاچاق حیات‌وحش است و متأسفانه چندین برابر این آمار از کشور خارج می‌شود.وی اضافه می کند:باید از ظرفیت همه دستگاه‌ها ازجمله یگان‌های حفاظتی که در گمرک، راه‌آهن و یا بخش‌های مختلف فراجا هستند، استفاده کنیم تا بتوانیم مسئله قاچاق حیات‌وحش را به صورت تدریجی مدیریت کنیم. قاچاق حیات‌وحش را با جدیت پیگیری می‌کنیم، ضمن اینکه نشستی را چند ماه پیش با حضور همه دستگاه‌های مسئول در زمینه قاچاق برگزار کردیم.

در عین حال کنترل این معضل نیاز به یک هماهنگی و هم‌افزایی بین‌بخشی دارد؛ آموزش فراگیر، ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های مسئول مانند دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی برای دستگیری سرشاخه‌ها، برخورد جدی و بازدارنده توسط دستگاه قضایی و همکاری بیشتر وزارت امور خارجه برای ملزم کردن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به رعایت قوانین بین‌المللی می‌تواند در کاهش آمار قاچاق حیات‌وحش بسیار مؤثر باشد.

چهارمین پول کثیف دنیا

یک کارشناس حیات وحش نیز با اشاره به اینکه قاچاق حیات‌وحش چهارمین پول کثیف دنیا محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: متأسفانه ما همانند موادمخدر در کریدور قاچاق حیات‌وحش و این حوزه قرار داریم؛ با این‌حال موضوع قاچاق حیات‌وحش می‌تواند با فرهنگ‌سازی، ایجاد زیرساخت‌ها و مسئولیت‌پذیری درست شود، اما زمانبر است و ایجاب می‌کند کمی با صبر و حوصله جلو برویم.

شهاب‌الدین منتظمی به دلایل علاقه به قاچاق حیات‌وحش در کشور اشاره می‌کند و به خبرنگار ما می‌گوید: کشور ما نسل جدیدی را در حال تجربه کردن است و به سمت تنها بودن و شهرنشینی و مسائل ذهنی و یا نیازهای عاطفی می‌رود که استفاده از حیوانات همراه و حیوانات خانگی روز به روز در حال افزایش است.

وی با تأکید بر اینکه برای نگهداری از حیوان خانگی باید یک هویت‌گذاری داشته باشیم و شناسنامه‌دار باشد، می‌گوید: اگر فردی حیوانی را برای نگهداری به خانه می‌آورد باید مسئولیت این موضوع را بپذیرد؛ نه اینکه پس از اینکه خسته شد آن را در طبیعت و یا هرجایی رها کند.

باید زیرساخت‌های این موضوع فراهم باشد که اگر فردی بخواهد حیوان خانگی داشته باشد، بداند جای مطمئنی وجود دارد که می‌تواند این حیوان را از آنجا تهیه کند و اگر روزی خسته شد، جایی باشد که بتواند آن را تحویل دهد. نگهداری حیوان باید هزینه داشته باشد و در برابر آن موجود زنده مسئولیت‌پذیری وجود داشته باشد.

شکار و قاچاق پرندگان با همکاری جوامع محلی؟!

منتظمی قاچاق حیات وحش را نوعی اقتصاد پرسود برای دلالان می‌داند و می‌گوید: باید شرایطی را ایجاد کنیم اگر در باغ‌وحشی مثلاً دو توله شیر متولد شد با نظارت سازمان دامپزشکی بتواند توله شیر را به یک مرکز مجاز دیگر عرضه کند که این موضوع بسیار مهم است و اگر این شرایط را ایجاد نکنیم، می‌شود قاچاق و اگر چشم‌ها را روی این مسائل ببندیم شرایطی برای فرار از مسئولیت‌های قانونی و پایه‌های قاچاق شکل خواهد گرفت.

وی به قاچاق پرندگان و حیات‌وحش به‌خصوص هوبره و قوش‌های شکاری به حاشیه خلیج‌فارس و خرید و فروش این گونه‌ها با قیمت‌های گزاف اشاره می‌کند و می‌افزاید: قاچاق پرندگان به کشورهای غربی موضوعی ریشه‌دار است و مربوط به امسال و یا چند سال پیش نیست؛ بلکه ده‌ها سال است که علاقه به خوردن گوشت هوبره در میان آن‌ها وجود دارد و این موضوع، سبب قاچاق این پرنده باارزش برای سود بیشتر شده است.

امروز جوامع محلی در حاشیه زیستگاه‌ها بسیار مراقب و دوستدار محیط زیست هستند و این گونه‌ها را دوست دارند و بسیار آگاهانه در این خصوص رفتار می‌کنند. وی با تأکید براینکه اعراب حاشیه خلیج‌فارس خیلی دوست دارند شکار هوبره با استفاده از به‌اصطلاح قوش‌بازی پرندگان تربیت شده آن‌ها انجام شود و این موضوع قاچاق این حیوان را افزایش داده، ادامه می‌دهد: برخی کشورها به دنبال ایجاد مراکزی بودند که هوبره را پرورش داده و تکثیر کنند تا به‌اصطلاح به طبیعت آسیب وارد نکنند و جایی اختصاصی برای قوش بازی و شکار فراهم و از این راه درآمد کسب کنند که البته چندان موفق نبودند.

وی با رد این موضوع که برخی معتقدند شکار و قاچاق این پرندگان با همکاری جوامع محلی با اعراب صورت می‌گیرد، می‌گوید: هر چند برخی سوءاستفاده‌های فردی وجود دارد، اما این موضوع را نباید به حساب جوامع محلی گذاشت، چرا که امروز همین جوامع محلی در حاشیه زیستگاه‌ها بسیار مراقب و دوستدار محیط زیست هستند و این گونه‌ها را دوست دارند و بسیار آگاهانه در این خصوص رفتار می‌کنند.