به گزارش قدس آنلاین، گرچه تداوم عوامل واگرایی میان کشورها و نیز حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در خاورمیانه موجب شده دستیابی به امنیت پایدار امری محال به نظر برسد، اما قرار داشتن کشورهای خاورمیانه در منطقه جغرافیایی مشترک و تأثیرگذاری متقابل تحولات سبب شده هر یک در اتخاذ تصمیمات و راهبردهای خود به امنیت کلان منطقه‌ای نیز توجه داشته باشند.
این موضوع صرفاً نه از جهت پیاده‌سازی نظریات ایده‌آلیستی بلکه با محاسبه سود و زیان نهایی حاصل از پیگیری اصل «بیشینه‌سازی منافع و کمینه‌سازی تهدیدات» از سوی کشورها مورد توجه قرار می‌گیرد. رونمایی از دو سامانه پدافندی برد بلند و ارتفاع پست را شاید بتوان یکی از تاکتیک‌ها در راستای نایل شدن به همین اصل برشمرد.
در همین باره، فرشید باقریان تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت وگو با قدس تصریح کرد: در سطح داخلی باید گفت بومی‌سازی امنیت روزانه و به صورت فزاینده در حال انجام است و توانسته‌ایم امنیت را در کشور بومی‌سازی کنیم. امنیت با بقا در ارتباط است و هر کشوری براساس ساخت اجتماعی، نوع جمعیت و موقعیت ژئوپلتیک و اقلیم خود بایستی به بومی‌سازی اقدام کند. نکته دیگر اینکه، بومی‌سازی امنیت، نیازمند اشراف کشور به شرایط و موقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک خود است. شرایط هر روز در حال تغییر و تحول است و ساخت امنیتی هم براساس همین شرایط صورت می‌گیرد. ما از بسترها و دانش بومی‌سازی امنیت برخوردار هستیم، این در حالی است که کشورمان از چندین جهت مورد هجمه قرار دارد.
باقریان گفت: در حال حاضر در سطح جهان هجمه‌های زمینی، هوایی، سایبری و نسل پنجم مشاهده می‌شود که همین موضوع ضرورت بومی‌سازی امنیت در اقلیم و حتی متافیزیک را می‌طلبد. بومی‌سازی باید براساس ظرفیت‌ها و داده‌های به‌روز کشور انجام شود. امروزه کشورمان با مشکل اقلیم و کمبود آبی مواجه است و همین بر سایر متغیرهای کلان از جمله امنیت ملی تأثیرگذار است. به همین دلیل، بایستی به رفع این مخاطرات اقدام کرد. البته در بومی‌سازی امنیت صرفاً ایرانیزه کردن آن ملاک نیست، بلکه باید مطابق شرایط موجود عمل کرد.
این کارشناس بین‌الملل افزود: در سطح خاورمیانه نیز، هیچ امر مقرر شده و قابل اتکا وجود ندارد و معادلات همواره در حال تغییر است، چنان‌که شاهدید نیروی حماس و مردم فلسطین در جنگ غزه در مقابل رژیم صهیونیستی و حامیان آن در حال مقاومت هستند، اما کشورهای عربی از آنان حمایت نمی‌کنند. این درحالی است که در اروپا راهپیمایی‌هایی در حمایت از حماس صورت می‌گیرد. به همین دلیل روند بومی‌سازی امنیت در خاورمیانه باید براساس شرایط و واقعیات موجود پیگیری شود. خاورمیانه محل تلاقی دولت‌های امپریالیسم از منظر متافیزیکی است و دولت‌های امپریالیستی همچون آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان به دنبال تصاحب منابع منطقه هستند. این کشورها با استفاده از نقاط ضعف و ایجاد حفره‌های امنیتی دولت‌های خاورمیانه به دنبال تصاحب منابع آن هستند. درواقع، هرگونه حفره امنیتی می‌تواند نقطه قوتی برای آنان باشد؛ بنابراین برای بومی‌سازی امنیت در سطح منطقه نیاز است ابتدا از بوم خود اطلاعات کامل داشت.
بومی‌سازی امنیت فراگفتمان شود
وی تأکید کرد: وقتی به شرایط بوم منطقه از جمله ساخت اجتماعی، فرهنگی، زمین شناسی و... آگاهی داشته و درصدد رفع نقاط ضعف باشیم، در این صورت می‌توانیم نقاط ضعف را برطرف ساخته و از اجماع ظرفیت‌ها به بومی‌سازی امنیت بپردازیم. البته امکان دارد علوم و راهبردهای مختلف کشورها در برخورد با همدیگر دچار متاستاز و حفره امنیتی شود، به همین دلیل باید یک واحد مافوق وجود داشته باشد تا امنیت ایجاد کند. روند بومی‌سازی امنیت بدین صورت است که باید یکسری معالادت را تبیین کرد و سپس حل معادله و برایند نیرو انجام داد و آن را به یک گفتمان تبدیل کرد. در ادامه باید این گفتمان را با مردم در میان گذاشت و هر فردی که در خاورمیانه به ویژه ایران زیست می‌کند، از آن آگاه شود و گفتمان مذکور به عنوان گفتمان غالب قرار بگیرد. درواقع، بومی‌سازی امنیت بدون آگاهی و همکاری مردم امکان‌پذیر نیست؛ زیرا ممکن است گاهی اوقات مردم به صورت ناخودآگاه سد راه بومی‌سازی قرار بگیرند.
باقریان معتقد است: همچنین باید بومی‌سازی امنیت به فراگفتمان تبدیل شود تا افراد از تولیدکنندگان امنیت باشند. وقتی ساختار امنیت بومی شد و امنیت به عنوان ساختار اصلی قرار گرفت، هر فردی می‌تواند به عنوان کارگزار امنیت خاورمیانه باشد. ما در خاورمیانه دارای هم‌سرنوشتی هستیم و بسیاری از کشورها با ما هم تقدیر هستند. چنان‌که شاهدید سرنوشت ما با عراق و افغانستان یا همسایگان به یکدیگر گره خورده است؛ زیرا محل زیست یکسان داریم. نکته بعدی، درباره رقابت موجود در خاورمیانه است که این موضوع صرفاً منحصر به خاورمیانه نیست، بلکه در کل دنیا وجود دارد. اما وقتی رقابت‌ها به سمت تخاصم پیش رود، در آن صورت دیدگاه امنیتی پدید می‌آید. مسئله رقابت را باید از تخاصم تفکیک کرد. گرچه رقابت می‌تواند تزاحم به وجود بیاورد، اما در هر حال رقابت و تخاصم دو موضوع جداگانه هستند. دولت هر تعریفی که از رقابت یا تخاصم با دولت‌های دیگر ارائه کند، می‌تواند موجب انتفاع یا ضرر کشور شود. دفع ضرر و جذب نفع در حیطه وظایف دولت است و در واقع دولت چنین ساخت و گفتمانی را به مردم ارائه می‌کند.
وی بیان کرد: از سوی دیگر، روش‌ها و گفتمان‌هایی وجود دارد که فراتر از گفتمان سیاسی بوده و آن نقش همسایگی است. نقش همسایگی دارای جایگاه مهم‌تری است و در معادلات امنیتی ایران در خاورمیانه نقش‌آفرینی می‌کند. دقیقاً به همین دلیل است که مجبوریم با حکومت طالبان در حد یک دولت رفتار کنیم و نمی‌توانیم با افغانستان روابط خصمانه داشته باشیم. درواقع محور موضوع، خاورمیانه نیست بلکه همسایگی است. درنتیجه بسیاری از روابط ایران با سایر کشورها مبتنی بر همسایگی است و این فراتر از معادلات و مقتضیات گفتمان خاورمیانه است.
نظر شما