به گزارش قدس آنلاین،  میزان فرسایش و نابودی خاک در استان اردبیل ۱۴ تن در هر هکتار برآورد شده که این میزان بیشتر از میانگین کشوری است و دلیل آن نیز به اعتقاد کارشناسان عواملی چون تخریب مراتع ، ازبین رفتن پوشش گیاهی مراتع ییلاقی، آسیب جنگل، سیل ، تند باد و طوفان بوده است .

بر اساس تحقیقات به عمل آمده فرسایش خاک در استان اردبیل به ۲ شکل آبی و بادی صورت می‌گیرد اما فرسایش آبی در تخریب منابع خاکی استان تاثیر مخرب‌تری داشته است.

بررسی‌های چند سال گذشته در استان اردبیل نشان می‌دهد فرسایش در بسیاری از اراضی استان با اشکال مختلف گسترش یافته است. خصوصاً فرسایش تشدیدی با وجود سازنده ای حساس به فرسایش بیش از ۲۳۰ هزار هکتار از اراضی استان بسیار قابل توجه است.

بر اساس این تحقیقات و بررسی‌ها می‌توان عوامل عمده در تشکیل و توسعه روز افزون فرسایش را به وجود خاک و سنگ فرسایش پذیر، وقوع بارندگی‌های شدید و از مهمترین عوامل انسانی به تغییر کاربری اراضی، تخریب پوشش گیاهی، چرای بیش از حد و لگدکوب شدن مراتع توسط دام‌ها، رها شدن آب آبیاری در انتهای اراضی زراعی، احداث جاده و شخم در جهت شیب که باعث تمرکز رواناب می‌شوند، مربوط دانست.

با تشکیل و توسعه خندق‌ها و فرسایش خاک در استان اردبیل بیشترین خسارت‌ها به مراتع، اراضی کشاورزی و جاده‌ها وارد می‌شود.راهکارهای عملی در مورد مهار فرسایش خاک و جلوگیری از تشکیل خندق‌ها حتماً باید مبتنی بر احیاء و حفظ پوشش گیاهی طبیعی، جلوگیری از تمرکز رواناب، کنترل چرای بی رویه دام و بهبود اصول راه‌سازی باشد.

استان اردبیل با داشتن خاک‌های حاصلخیز و منابع آبی مناسب و سه حوزه آبخیز ارس، قزل اوزن و بالهارود ظرفیت بسیار خوبی برای تولید محصولات کشاورزی و منابع طبیعی را دارد اما مشکل فرسایش، عمق کم خاک، سیل‌گیری، بیرون زدگی‌های سنگی، زمین‌لغزش، زهکشی نامناسب و شوری خاک، ۴۰ درصد اراضی استان را تهدید می‌کند.

ارزیابی خطر و ریسک زمین‌لغزش‌های مناطق لغزش‌خیز استان، ارائه روش‌های نوین و عملی برای کنترل و تثبیت اراضی خندقی، معرفی گونه‌های مرتعی بومی مناسب برای کنترل اشکال مختلف فرسایش در اراضی حساس و فوق حساس به فرسایش و معرفی روش‌های استحصال آب با استفاده از سطوح آبگیر در اراضی شیب‌دار استان باید بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد.

تضعیف پوشش گیاهی مهمترین عاملی است که مسئولان و کارشناسان آن را در سرعت یافتن فرسایش خاک استان دخیل می‌دانند، ضمن اینکه عوامل دیگری از جمله سیل و توفان نیز در آن نقش دارند.

انواع زباله ها با تولید و نشت مواد سمی در داخل رگه های زمین نیز عامل دیگر تخریب و آلودگی خاک در استان اردبیل بشمار می‌رود که میزان آن نه تنها در سال‌های اخیر کاهش نیافته بلکه در حال پیشروی در زمین‌های زراعی از طریق رواج کشت زیر نایلونی است.

فرسایش خاک در استان اردبیل بالاتر از میانگین کشوری است

فرسایش خاک تحت تاثیر عوامل متعدد طبیعی و انسانی صورت می‌گیرد. بارندگی شدید ، وجود شیب تند در نواحی کوهستانی، فقر پوشش گیاهی و خشک بودن خاک از جمله عوامل فرسایش در مناطق کوهستانی و دشت‌ها هستند از طرفی، تغییر اقلیم، بهره برداری‌های بی رویه انسان از طبیعت، تخریب پوشش گیاهی در اثر چرای خارج از ظرفیت دام، کشاورزی سنتی و غیراصولی، جنگل زدایی و کم آبی از عوامل تشدید کننده فرسایش خاک به شمار می‌رود.

محمود قلی‌زاده مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل از بالا بودن میزان رسوب و فرسایش آب و خاک در این استان در مقایسه با میانگین کشوری خبر داد.

وی با بیان اینکه با مدیریت صحیح آب، خاک، پوشش گیاهی مرتع و جنگل به راحتی می‌توان از فرسایش خاک جلوگیری کرد افزود: در حوضه سفیدرود که ۳۸۲ هزار هکتار مساحت دارد، سالانه نزدیک ۱۴ تن در هکتار، در حوضه بالهارود ۱۹ تن و ارس هم ۱۳ تن فرسایش خاک اتفاق می‌افتد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل بیان کرد: برای جلوگیری از تداوم این وضعیت، مطالعات تفصیلی در سطح ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی استان انجام شده و مطالعات ۷۸ هزار هکتار دیگر هم در حال مطالعه است.

قلی‌زاده ادامه داد: علاوه بر این در سال‌های اخیر ۱۸۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری در مناطق مختلف استان اجرا شده و ۱۵ هزار هکتار دیگر هم در نقاط مختلف استان در دست اجراست.

وی افزود: در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های آبخیزداری از ۴۶ هزار تن فرسایش خاک در این استان جلوگیری شده است.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل، طرح‌های پیشران توسعه در حوزه آبخیز استان با هدف حفظ و پایداری آب، افزایش ذخیره آب در حوزه آبخیزداری، جلوگیری از فرسایش خاک، تاخیر در روان آب‌ها و جلوگیری از سیل و تخریب مراتع و پوشش گیاهی در اولویت اجرایی قرار گرفته است.

قلی‌زاده از بین رفتن غنای خاک و پیامدهای آن در بخش زراعت و باغ را از مهم‌ترین خطرات بی‌توجهی به آبخیزداری و حفظ منابع آب و خاک ذکر کرد.

حفاظت از منایع آبی و خاکی نیازمند سرمایه گذاری است

رضا قانع مقدم معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل هم در این زمینه  گفت: متاسفانه طی سال‌های گذشته کم توجهی‌های بسیاری در این زمینه صورت گرفته در حالی که حفظ منابع آبی و خاکی نیازمند برنامه ریزی مدون و سرمایه گذاری قابل توجه است.

وی با بیان اینکه با آبخیزداری می‌توان جلوی فرسایش خاک را گرفت افزود: اگر دنبال جلوگیری از فرسایش خاک و رسوب دهی ، کنترل هرز آبها و بهره وری بهینه از نزولات آسمانی و جلوگیری از خسارت احتمالی از سیل هستیم و نیاز به ذخیره آب برای تولید و تغذیه و افزایش سفره های آب های زیرزمینی داریم باید به طرح های آبخیزداری ارزش قائل شده و اعتبارات ویژه ای در اختیار این اداره کل قرار داده شود.

وی هدایت کنترل سیل و جلوگیری از فرسایش خاک ، مهار آب های روان ، تغذیه آب های زیرزمینی و استحصال آب را از مهم ترین ویژگی های اجرای بندهای آبخیزداری در منطقه عنوان کرد.

قانع مقدم با بیان اینکه اجرای طرح های آبخیزداری برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی در سه مرحله انجام می شود ، افزود: امروز مدیریت جامع منابع آب و خاک حلال همه مشکلات است و مسئولان و سیاستگذاران باید مدیریت منابع آب و خاک را عملیاتی کنند.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل اظهار کرد: در بهره ‌برداری صحیح از خاک در نقاط کوهستانی لازم است زمین هایی که شیب آن‌ها زیاد و صخره‌ای است و همچنین سطح‌هایی که خاکش کم است، مانند قله کوه ها را باید به احداث جنگل اختصاص داد تا حساسیت خاک در مقابل فرسایش کم شود و زمین‌هایی که دارای خاک نرم و مرطوب و کوهپایه‌ای است و نسبت به زمین‌های جنگلی شیب کمتری دارد در آن‌ها مرتع بوجود آورد.

حفاظت از خاک‌ اولین قدم دستیابی به امنیت غذایی و خودکفایی است

یکی از راهکار های مهم و عملیاتی جلوگیری از فرسایش خاک ، اجرای طرح‌های آبخیزدرای است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته ولی نیاز است با تامین اعتبارات لازم ، خاک استان را از انواع تهدیدهای انسانی و طبیعی محافظت کرد.

نوبخت اژدری رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در این باره گفت: اولین قدم در دستیابی به امنیت غذایی و خودکفایی حفاظت از خاک‌های زراعی و کشاورزی است و اقدامات لازم برای بهره‌وری خاک باید انجام بگیرد.

وی اظهار کرد: خاک هر منطقه به نوعی سرمایه ملی محسوب می‌شود زیرا امنیت غذایی هر کشوری نماد استقلال آن کشور است و تخریب خاک باعث از بین رفتن کشاورزی پایدار و به تبع آن از بین رفتن امنیت غذایی و در نهایت منجر به زوال تدریجی استقلال آن کشور می‌شود

اژدری با بیان اینکه خاک علاوه بر حفظ پوشش گیاهی و تأمین امنیت غذایی، توانایی ذخیره آب درون خود و افزایش زمان تمرکز آب حوضه‌های آبخیز و جلوگیری از وقوع سیلاب را دارد، افزود: هدر رفت خاک و کاهش حاصلخیزی، ایجاد و افزایش روان آب و سیلاب، آلودگی آب‌ها، افزایش رسوب گذاری در مخازن سدها و منابع آبی، کاهش بهره‌وری کشاورزی و مهاجرت و معضلات اجتماعی از پیامدهای فرسایش خاک است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به راهکارهای حفاظت از خاک‌های زراعی استان بیان کرد: به استناد قانون حفاظت از خاک و ماده هفت، این سازمان اقدام به عقد قرارداد مطالعات خاک شناسی در ۵۰۰ هکتار از اراضی پارس آباد جهت پایش و توصیه نحوه مصرف کودهای شیمیایی و کنترل و برنامه‌ریزی آتی در جهت حفظ خاک زراعی کرده است.

وی افزایش فرسایش خاک در استان اردبیل را نگران کننده دانست و گفت: برای جلوگیری از این فرسایش اجرای طرح‌های آبخیزداری باید در اولویت قرار بگیرد .

کارشناسان معتقدند جلوگیری از نابودی پوشش گیاهی و تخریب جنگل‌ها، مدیریت صحیح منابع آب و خاک، کاشتن درختان و گیاهان، جلوگیری از چرای بی رویه‌ی دام ، پر کردن زمین‌های بایر با پوشش گیاهی، پلکانی کردن مناطق شیب دار، دیوار کشی دور مزارع و باغ‌ها، آبیاری مناسب با استفاده از آبیاری قطره ای ، بازسازی مزاتع، علفزارها، برنامه ریزی مناسب برای چرای دام و مراقبت از جنگل‌ها از جمله راهکار های اصلی برای جلوگیری از فرسایش خاک در استان اردبیل می‌باشد.

استان اردبیل یک میلیون و ۵۰ هکتار مرتع ییلاقی، قشلاقی و میان بند و ۶۵ هزار هکتار جنگل دارد.