مسعود منصور، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به تازگی گفته است در سه سال اخیر سازمان جنگل‌ها بودجه‌ای جداگانه از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در اختیار داشت، اما متأسفانه طی سال جاری بودجه‌ای برای این فعالیت از محل صندوق توسعه ملی در نظر گرفته نشده است و اگر این بودجه اختصاص نیابد در نیمه دوم سال، امکان اجرای پروژه‌های آبخیزداری وجود نخواهد داشت.
حال مراتع کشور خوب نیست
پرویز گرشاسبی، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان‌های کشور در پاسخ به این پرسش که وضعیت مراتع کشور را چگونه ارزیابی می‌کند، می‌گوید: با توجه به وضعیت خشکسالی امسال حال مراتع کشور خوب نیست، زیرا سال‌های گذشته در فصل بارش به طور متوسط ۱۰میلیون و ۷۰۰هزارتن علوفه تولید می‌شد، اما امسال این میزان ۳میلیون و ۷۰۰هزارتن کاهش پیدا کرده و دامداران و مراتع دچار خسارت شده‌اند که اگر بیش از این از مراتع برداشت کنیم با مشکل مواجهه خواهیم شد.
وی در گفت‌وگو با ما ادامه می‌دهد: در ترسالی‌های ۹۸ و ۹۹ با وجود آنکه با بحران سیل مواجه شدیم، وضعیت مراتع به لحاظ پوشش و تولید علوفه بسیار خوب بود، اما امسال به دلیل خشکسالی باید تا حد امکان برداشت علوفه از مراتع را کاهش دهیم تا از فرسایش بیشتر خاک پیشگیری کنیم.
به گفته وی اگر بخواهیم به طور معمول از بحران سیل و فرسایش خاک پیشگیری کنیم، سالانه دست‌کم باید ۳میلیون‌هکتار از مراتع کشور را آبخیزداری کنیم که مقرر شده امسال فروش اوراق‌مشارکت را به مبلغ یک‌هزار و ۷۰۰هزارمیلیارد تومان جایگزین بودجه‌ای کنیم که هرسال از طریق صندوق توسعه ملی برای آبخیزداری مراتع اختصاص می‌یافت و امید می‌رود این مهم تحقق یابد تا بتوانیم بخشی از این پروژه‌ها را دنبال کنیم.
آبخیزداری مراتع چقدر بودجه می‌خواهد؟
معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان‌های کشور با اشاره به اینکه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای آبخیزداری هر هکتار از مراتع حداقل به ۵/۱میلیون تومان بودجه نیاز دارد، می‌افزاید: با توجه به اینکه سالانه باید ۳میلیون‌هکتار آبخیزداری شود نیازمند ۴هزار و ۵۰۰میلیارد تومان بودجه هستیم.
گرشاسبی ادامه می‌دهد: خاک ۵۶درصد از مراتع کشور بدون پوشش گیاهی و دارای شیب‌های تند است که علاوه بر آن کاهش تولید علوفه و فشار چرای دام را هم داریم؛ بنابراین اگر همه این موارد را مدنظر قرار دهیم این بخش از مراتع نیز نیازمند اجرای عملیات آبخیزداری و مرتع‌داری هستند که البته تهیه طرح‌های مرتع‌داری را آغاز کرده‌ایم تا در کنار عملیات مرتع‌داری که با اعتبارات دولتی انجام می‌شود بتوانیم این سطح را پوشش دهیم.
برداشت حداکثری پوشش گیاهی از مراتع
علی‌اکبر دماوندی، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور نیز با اشاره به اهمیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری می‌گوید:پروژه‌های آبخیزداری با هدف حفاظت از اراضی و بهره‌برداری پایدار از خاک اجرا می‌شود و باید به گونه‌ای مدیریت کنیم که تعادل بین آب، خاک و پوشش‌گیاهی حفظ شود و مشکل از زمانی به وجود آمده که ساکنان این مناطق با به‌کارگیری روش‌های غیرعلمی و برداشت حداکثری پوشش‌گیاهی از مراتع این تعادل را به‌هم زده‌اند و نتیجه آن شده اینکه امروزه بیش از ۵۶درصد از مراتع کشور بدون پوشش‌گیاهی هستند.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه حدود ۸۰درصد مساحت کشور ما جزو مناطق خشک و نیمه‌خشک است، هرساله شاهد مخاطرات طبیعی متعدد نظیر سیلاب، خشکسالی و آتش‌سوزی‌ها در مناطق مختلف هستیم و می‌دانیم که این مخاطرات وجود دارند؛ بنابراین نباید به فکر مقابله باشیم بلکه باید بکوشیم آن‌ها را مدیریت کنیم و در واقع آبخیزداری راهکاری کلی برای مدیریت بخشی از این مخاطرات است تا بحرانی که در سیل ۹۸ با آن مواجه شدیم، تکرار نشود.
دماوندی با بیان اینکه با آبخیزداری مراتع می‌توان تهدید سیل را به فرصتی برای ذخیره آب تبدیل کرد، می‌گوید: با آبخیزداری مراتع در صورت آتش‌سوزی نیز رطوبت سطوح پایین خاک حفظ می‌شود که این مهم از فرسایش خاک پیشگیری می‌کند و در واقع آبخیزداری راه‌حل نهایی برای توسعه پایدار سرزمین است.
این استادیار سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می‌افزاید: اکنون جهان به این مرحله رسیده که بشر باید با کاهش گازهای گلخانه‌ای از فرایند تشدید مخاطرات طبیعی نظیر سیلاب‌ها، خشکسالی‌ها و آتش‌سوزی‌ها پیشگیری کند و در حال حاضر تنها روش مطمئن برای مدیریت پایدار سرزمین، روش آبخیزداری است که متأسفانه در کشور ما با شرایط فعلی بودجه نمی‌توان این پروژه‌ها را در حد نیاز اجرا کرد و اگر براساس سه سال گذشته تزریق بودجه اختصاصی برای این مهم صورت نگیرد، نمی‌توانیم حوزه‌های کشاورزی و به دنبال آن امنیت غذایی را مدیریت کنیم.
سرمایه‌گذاری روی مدیریت ریسک
به اعتقاد دماوندی اکنون کشور به لحاظ وضعیت منابع‌طبیعی و وضعیت آب و خاک در شرایطی قرار دارد که نیازمند امداد است و پیش‌بینی می‌شود این شرایط در سال‌های آینده به دلیل تغییر اقلیم به مرحله بحران برسد؛ بنابراین ضرورت دارد به منظور مقابله با مخاطرات طبیعی دو موضوع «مدیریت ریسک» و «مدیریت بحران» مورد توجه قرار گیرد که مدیریت رسیک اقداماتی است که باید پیش از وقوع بحران انجام شود و شامل آموزش‌های مقابله با شرایط بحرانی می‌شود، اما مدیریت بحران شامل اقداماتی می‌شود که پس از وقوع مخاطرات طبیعی انجام می‌شود که اکنون کشورهای توسعه‌یافته انرژی خود را صرف مدیریت‌ریسک می‌کنند و می‌کوشند پیش از وقوع مخاطرات آموزش‌های لازم برای مقابله با آن را به مردم بدهند تا پس از وقوع مخاطرات هزینه کمتری صرف مدیریت بحران شود.
افزایش تاب‌آوری بهره‌برداران
وی با اشاره به اینکه آبخیزداری بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری در بخش مدیریت ریسک است، می‌گوید: با آبخیزداری مراتع می‌توان پیش از وقوع سیل آن را مدیریت کرد تا کمترین آسیب و بحران ایجاد شود و با توجه به اینکه به دلیل تغییرات اقلیم مخاطرات طبیعی رو به افزایش است ضرورت دارد ما روش‌های سازگاری با این مخاطرات را با استفاده از مدیریت ریسک بیاموزیم و بتوانیم تاب‌آوری بهره‌برداران منابع‌طبیعی اعم از مردم، مدیران و ساکنان این عرصه‌ها را افزایش دهیم تا بتوانند با استفاده از تکنیک‌های مدیریت ریسک، هزینه‌های مدیریت بحران را کاهش دهند که البته این مهم نیازمند فرهنگ‌سازی است و ضرورت دارد همه مردم در این خصوص احساس مسئولیت کنند؛ چرا که این سرزمین امانتی است که از نسل‌های گذشته به ما رسیده و ما باید بتوانیم آن را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم.
نظر شما