سایمور اپسین، تفکر سازنده را این چنین تعریف میکند: سبک تفکری که به نگریستن و پاسخ دهی توأم با انعطاف پذیری به جهان کمک می کند.
سبک های تفکر سازگارانه
دو سبک تفکر سازگارانه عبارتند از: مقابله‌ی رفتاری و مقابله‌ی هیجانی. مقابله‌ی رفتاری با انواع سبک های فکری زیر مشخص میشود:
- من از جمله اشخاصی هستم که به جای آن که فقط فکر کنم و از شرایط موجود شکوه کنم،
عمل می کنم.
- چالش ها و مشکلات زندگی را نه به عنوان تهدید، بلکه فرصتی برای امتحان و یادگیری
چیزی های جدید تلقی می کنم.
- سعی میکنم در هنگام برخورد با مشکلات تمام تلاش خود را انجام دهم.
- وقتی با رویداد ناخوشایندی مواجه می شوم، در مورد چگونگی برخورد با آن به دقت فکر
می کنم.
وقتی شما به مقابله‌ی رفتاری دست میزنید، هدف شما انجام اقدامات مؤثر و حفظ نگرش خوش بینانه و امید به زندگی است. مقابله‌ی رفتاری یعنی توانایی تمرکز بر آینده و اجتناب از اشتغال ذهنی در مورد تجارب منفی گذشته.
نمونه هایی از سبک های فکری مرتبط با مقابله‌ی هیجانی از این قرارند:
- هرگز اجازه نمیدهم مسایل کوچک مرا آشفته سازد.
- توان تحمل شکست را ندارم.
- درباره ی چیزهایی که نمیتوانم کاری در موردشان انجام دهم، خود را نگران نمی کنم.
- وقتی اتفاق ناخوشایندی برای من رخ میدهد درباره ی آن زیاد فکر نمی کنم.
سبک های تفکر ناسازگارانه
سه نوع سبک تفکر ناسازگارانه وجود دارد، که شامل تفکر مطلق، خرافی و منفی است. تفکر مطلق (مطلق اندیشیدن) با شیوه های فکری زیر مشخص میشود. :
- میل دارم افراد را به دو گروه دوست و دشمن تقسیم کنم.
- اگر مردم با من بد رفتاری کنند، احساس می کنم که من نیز باید چنین کنم.
- هر مسئله ای فقط دو پاسخ دارد، پاسخ درست یا نادرست.
- وقتی تصمیمی میگیرم، تغییر فکر برای من بسیار دشوار است.
تفکر مطلق خشک و داورانه است. این نوع تفکر، انتخاب های شما را محدود می سازد، چرا
که شما را بر امکانات محدودی متمرکز می سازد.
تفکر خرافی با شیوه‌های فکری زیر مشخص میشود:
- معتقدم حرف زدن درباره ی یک رویداد قابل انتظار میتواند مانع از وقوع آن شود.
- وقتی اتفاق خوبی برای من رخ میدهد معتقدم در پی آن اتفاق بدی نیز روی خواهد داد تا تعادل برقرار شود.
- به خوش یمنی و بدیمنی اعتقاد دارم.
تفکر خرافی با احساس درماندگی همراه است، احساس شما این است که قادر نیستید سرنوشت خود را کنترل کنید و فقط سحر و جادو میتواند سرنوشت شما را کنترل کند.
تفکر منفی با شیوه های فکری زیر مشخص میشود:
- وقتی کارها بر وفق مرادم، نیست فکر میکنم که بدتر از این هم خواهد شد.
- وقتی با وضعیت تازه ای روبرو میشوم معمولاً درباره ی بدترین نتیجه ای که ممکن است برایم اتفاق بیفتد فکر میکنم.
- وقتی در انجام دادن کاری ضعیف عمل میکنم چنان آشفته میشوم که حتی کارها را بدتر هم
می کنم.
- غالباً به رویدادهای ناخوشایند گذشته زندگی ام می اندیشم تا وقایع خوشایند.
تفکر منفی باعث وخیم جلوه دادن اوضاع میشود. تفکر منفی موجب اتخاذ نگرش سیاه و سفید نسبت به زندگی شده و موجب میشود تا احساس اضطراب و افسردگی در کارهای روزمره شما اختلال ایجاد کند.
برای این که بتوانید تفکر سازنده ای داشته باشید سعی کنید نیروی خود را بر استفاده از سبک تفکر سازنده و استفاده حداقل از تفکر ناسازگارانه متمرکز کنید. کسانی که به شیوه ی سازنده فکر میکنند، احساس سلامت بیشتری میکنند و از زندگیشان رضایت بیشتری دارند. تفکر سازنده با رضایت از کار و روابط اجتماعی ارتباط دارد. کسانی که از سبک تفکر سازنده استفاده می کنند از سلامت روانی و جسمی خود رضایت بیشتری دارند.
تفکر سازنده سودمند است، چون با انعطاف پذیری نسبت به مسایل زندگی همراه است. از آن جایی که افراد دارای تفکر سازنده، نسبت به معایب و نقاط ضعف خود کمتر اشتغال ذهنی دارند، استرس کمتری متحمل میشوند و چون نگرش مسئله گشایی نسبت به زندگی دارند، رویدادهای استرس زا نمیتواند آنها را مغلوب کند. برخورد با مسایل زندگی با سبک تفکر سازنده به مشکلات مرتبط با استرس (از قبیل سردرد، ناراحتی معده، سوء استفاده از الکل یا داروها) کمتری منجر میشود.
الهه ضمیری-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما