جهان مدرن با برخلاف رفاه‌های جانبی که برای تمامی مشاغل و صنایع به وجود آورده، آسیب‌ها و چالش‌هایی را برای خانواده‌های اجتماع‌های هر جامعه‌ای نیز به وجود آورده است. از جمله آن به تحولات شگرف فضای‌های اینترنتی و به ویژه فضای مجازی می‌توان اشاره کرد که محصول صنعت فناوری ارتباطی-اطلاعاتی است.

بیش از ۱۲ سال است که با پیشرفت و علم و فناوری تلفن‌های همراه هوشمند نیز تجاری‌ سازی و روانه بازارهای جهانی شده است. تلفن‌هایی که برخلاف مزایای زیادی آن، اعتیاد فضای مجازی را برای مصرف کنندگان آن به همراه آورده است. اعتیاد به فضای مجازی یکی از شایع‌ترین موضوعاتی می‌باشد که این روزها نوجوان، جوانان و حتی میانسالان درگیر خود کرده است. این موضوع حتی به کودکان ۱۰-۱۱ ساله هم رسیده و اعتیاد به فضای مجازی در بین آنان نیز شیوع ناهمگن داشته است. نمی‌توان از دنیای مدرن فاصله گرفت ولی باید توجه داشت که جذابیت‌ها و فرصت‌هایی که در اختیار ما قرار می‌دهند همیشه مناسب نیست؛ چرا که پیامدهای منفی قابل توجهی را برای ما دارد. حضور چند ساعته و حتی چندین ساعته در فضاهای مجازی پرمخاطب باعث شده بخش عمده اوقات جوانان ایرانی در این شبکه اتلاف بشود. اتلافی که در نتیجه یک اعتیاد مجازی کاملا محسوس به وجود آمده است. هرچند که بعضی از افراد با فعالیت‌های خود در شبکه‌های اجتماعی بهرمندی درستی از این شبکه می‌برند اما بسیاری از افراد بدون هیچ هدفی و تنها برای سرگرمی از آن استفاده و عملا وقت‌کشی روزمره انجام می‌دهند. با تصور اینکه، اینترنت حجم زیادی از اطلاعات را در اختیار افراد قرار می‌دهد، یا فرصت‌های توسعه شغلی و مشاغل جدیدی را فراهم می‌آورد، به نکات مثبت آن می‌توان توجه داشت اما باید این نکته را گفت که جنبه‌های منفی کمتر از نقاط مثبت آن نمی‌باشد.

معتاد فضای مجازی / اعتیاد اینترنتی

این موضوع گاهی اوقات به افزایش اظطراب و استرس منجر می‌شود، و یا امکان دارد باعث ایجاد دردسرهایی برای خود فرد و خانواده آن شود. تقریبا همه افراد در اطرافیانش کسانی را دارند که، معتاد فضای مجازی باشند و به وضوح شاهد اتلاف وقت دیگران یا حتی خود هستند. حضور چشمگیر ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی ایرانی و خارجی نشان دهنده زنگ خطری می‌باشد که مدت هاست به صدا درآمده است. گذراندن وقت زیاد در شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب و پیام رسان‌ها، نشان از یک اعتیاد اینترنتی فعال و پر مخاطره می‌باشد که زمان های زیادی از افراد را گرفته و می‌گیرد. این موضوع علاوه بر پیامدهای منفی قابل توجه فردی، به شکل اجتماعی نیز اثرات منفی زیادی دارد.

این موضوع باعث شده بسیاری از افراد درصد کمی از وقت خود را به مطالعه اختصاص دهند. چرا که این افراد معتاد، به بهانه‌ای اینکه وقت نداریم مطالعه نمی‌کنند ورزش نمی‌کنند و از سایر کارهای اصلی خودشان باز می‌مانند. مثلا خوردن غذا و رسیدگی به امور روزمره نیز به خاطر اعتیاد به فضای مجازی به تاخیر می‌افتد ‌افتدفتد و در نتیجه کمیت و کیفیت آن به شکل کاملا محسوسی کاهش میابد. با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که حداقل "پنج تا هفت ساعت" از شبانه روز را در فضای مجازی سپری می‌کنند، ولی حتی شاید هم قبول داشته باشند که همین موضوع ایراد کار است؛ چرا که با علم به این میزان هدر رفت وقت شبانه روز، باز هم حاضر نیستند از فضای مجازی دست بکشند.

اتلاف وقت عادت همگانی

همانطور که پیش تر گفته شد، نتیجه این موضوع باعث از بین رفتن وقت‌های مهمی که اصطلاحا "عین برق و باد می‌گذرد" می‌شود. عده‌ای فکر می‌کنند چون فضای مجازی صریح هست پس تاثیرات آن هم صریح خواهد بود؛ البته تاحدی درست می‌باشد ولیکن تاثیرات منفی واقعی این فضا بر رفتار و گفتار خیلی از افراد جامعه اثر گذار بوده و همچنان موثر است. از دست رفتن وقت، یکی از موضوعاتی است که به دلایل مختلفی برای همه افراد اتفاق می‌افتد، اما باید اعتراف کرد اتلاف وقت برای خیلی از افراد به یک عادت تبدیل شده است. وقت یکی از نعمت‌های مهم خداوندی است که زمانی متوجه ارزش آن می‌شویم که از دست برود.

انبوه کارهای عقب افتاده به خاطر فضای مجازی

بیشتر افراد جامعه در فکر و ذهن خود، انبوهی از کارهای عقب افتاده دارند که به دلیل نداشتن وقت کافی تا به این لحظه انجام به آن رسیدگی نکرده‌اند. کارهایی که شاید کمتر از یک ساعت زمان برای انجام دادنش لازم باشد و یا حتی کمتر، اما به دلیل برنامه ریزی نکردن مناسب و فرصت سوزی آن را انجام نداده‌اند. به طور مثال یک ساعت کتاب خواندن، ورزش کردن و یا شاید صدها مورد دیگر شبیه این که تنها با یک برنامه‌ریزی درست و صرف‌نظر کردن گردش زمانی زیاد در فضای مجازی، می‌توان محقق کرد.

پنج راه حل مناسب برای جلوگیری از اتلاف وقت

شناسایی عادت هایمان در استفاده از تلفن همراه

شناسایی برنامه‌ها و نرم افزارهای محرک و حذف آنها

اندازه گیری مدت زمان و زمانبندی مناسب برای استفاده از تلفن همراه

خودداری از دانلود چندین نرم افزار روی دستگاه تلفن

به دنبال سرگرمی و تفریح های دیگر همچون ورزش باشید

باید توجه کرد که مردمان ایران همیشه مصرف کننده فناوری‌ها و پدیده‌های اجتماعی متاثر از آن بوده‌اند به همین جهت نحوه برخورد صحیح-درست پذیرش و درک استفاده از این پدیده‌ها یک مشکل جدی جامعه بوده و می‌باشد. موضوعی که برنامه ریزی اصولی و اساسی را برای فرهنگ سازی و رفع خلاءهای موجود اجتماعی می‌طلبد. فیلتر نمودن شبکه‌های اجتماعی خارجی همچون اینستاگرام و فیس بوک، شاید در کوتاه مدت جوابگوی خلاءهای موجود فرهنگی باشد، اما در بلند مدت باعث ایجاد کنش تقابلی نسلی می‌شود که اعتقادی به محتوای‌های بی کیفیت، ولو با مضمون کاملا خوب و اخلاقی ندارد. از طرفی، دسترسی به فیلترشکن‌ها امروزه آسان می‌باشد و به علاوه مدیریت شبکه‌های اجتماعی خارجی، مدیریت فیلترشکن‌ها نیز یکی از همین مسئله‌ها است.

ناگفته نماند که، شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های خارجی باعث تغییر جدی سبک زندگی بخش قابل توجهی از مردم کشورمان شده، و مطابق نبودن زندگی حقیقی و مجازی نوجوانان و جوانان باعث ایجاد برهم خوردن توازن و تناسب شخصیتی آنان شده است. والدین و مسئولین نیز به دلیل سرعت و رشد روز افزون فناوری این شبکه‌ها، از شناخت دقیق و آسیب شناسی آن جا مانده‌اند، که اثرات این جاماندگی همچنان در جامعه به وضوح مشاهده می‌شود.

حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس