آیت‌الله عبدالکریم عابدینی، نماینده ولی‌ فقیه در استان و امام جمعه قزوین در جلسه تفسیر قرآن در شرح سوره انسان با اشاره به آیه ۲۱ سوره انسان گفت: در بحارالانوار آمده که ابی‌بصیر از امام صادق(ع) نقل کرده که حضرت فرمود شجره طیبه درختی در بهشت است که اصل و ریشه آن بیت پیامبر(ص) است، هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه شاخه‌ای از این درخت پر برکت در خانه او باشد، بنابراین هر سوره قرآن که در منازل شما تلاوت می‌شود شاخه همان شجره طیبه است.

وی بیان کرد: امام(ع) در ادامه فرمود هیچ خواسته به حقی در دل مؤمن پیدا نمی‌شود که با آن شجره طوبی هماهنگ باشد، مگر اینکه خدا آن خواسته را اجابت کند، اگر سواره‌ای صد سال زیر این درخت حرکت کند، از زیر سایه بی‌نهایتش خارج نمی‌شود، اگر هم کلاغی زیر این درخت نشسته باشد و بخواهد بلند شود، ارتفاع درخت آنقدر زیاد است که این کلاغ نمی‌تواند به آخر درخت برسد تا اینکه پیر می‌شود و به زمین می‌افتد. امیرالمؤمنین(ع) و همه ائمه(ع) شجره طیبه هستند، امیرالمؤمنین(ع) فرموده‌اند من کوهی سر به فلک کشیده هستم که از اطراف من چشمه‌های حکمت و معرفت جریان دارد، پرندگان بلند پرواز هر قدر هم پرواز کنند به قله من نخواهند رسید.

امام جمعه قزوین اظهار کرد: در تفسیر قمی آمده که اگر بخواهیم به خانه علم و حکم پیامبر(ص) برویم، باید از امیرالمؤمنین(ع) شروع کنیم، یعنی شروع این شجره طیبه از امیرالمؤمنین(ع) است، خانه‌ای که این شجره را نداشته باشد محروم است، هر شیعه امیرالمؤمنین(ع) یک شاخه از درخت طیبه را در خانه دارد که تحت پوشش این سایه زندگی می‌کند، اگر چنین سایه‌ای نباشد زندگی ما حیوانی خواهد بود.

خدا کوششی که برای او باشد را نادیده نمی‌گیرد

وی بیان کرد: خدای متعال در آیه ۲۲ سوره انسان می‌فرماید: این پاداش برای شماست و کوشش شما مقبول افتاده است. خداوند در آیات پیشین سوره انسان حدود ۲۰ نعمت را بیان کرد، در آیه ۲۲ این سوره می‌فرماید این است جزای کار خوبی که شما انجام داده‌اید، به این ترتیب که شما شکر نعمت خدا را به نحو احسن انجام دادید و چیزی که اختصاص به خودتان داشت را به نیازمندان بخشیدید، اکنون جزای شما این نعمت‌هاست.

امام جمعه قزوین گفت: در رابطه با شکرگزاری یک نکته مهم این است که خداوند در آیه ۳ سوره انسان می‌فرماید: ما راه را به او نشان دادیم خواه شاکر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس. پس از اینکه ماجرای اطعام اهل بیت(ع) به مسکین، یتیم و اسیر بیان شد که آنان از خود فداکاری نشان دادند و افطار خود را در سه روز پیاپی انفاق کردند، در آیه ۲۲ سوره انسان آمده است که این پاداش برای شماست و کوشش شما مقبول افتاده است، یعنی خدا سعی شما را نادیده نمی‌گیرد. خیلی وقت‌ها شما در محل کار خود زحمت می‌کشید اما تصور می‌کنید هیچ‌کس قدر کارتان را نمی‌داند و زحماتتان را نمی‌بیند، خداوند در این آیه می‌گوید تو برای بقیه کار نمی‌کنی، تو برای من کار می‌کنی، پس بدان که کار تو مورد قبول من واقع شده است.

وی ادامه داد: خدای متعال در آیه ۹۴ سوره انبیاء می‌فرماید: پس هر که کارهای شایسته انجام دهد و مؤمن هم باشد برای تلاش او ناسپاسی نخواهد بود و ماییم که به سود او ثبت می‌کنیم. خدای متعال در این آیه می‌فرماید: هر کس کارهای خوب انجام بدهد، در صورتی که ایمان داشته باشد، کوشش و تلاش او نزد خدا نادیده گرفته نمی‌شود و به‌صورت مکتوب می‌ماند.

هر توبه انسان، دو توبه خدا را در پی دارد

آیت‌الله عابدینی اظهار کرد: باید بدانیم هر توبه انسان دو توبه از خدا را پیرامون خود دارد، یک توبه یعنی خدا به سمت انسان برمی‌گردد و به انسان نگاه و توجه می‌کند، این توجه خدا به معنای توبه، بازگشت و نگاه مهربانانه خدا به انسان است، سپس خدا منتظر می‌ماند ببیند واکنش ما در قبال این نگاه رئوفانه چیست؟ اگر ما واکنش درستی داشتیم توبه دوم خدا اتفاق می‌افتد.

وی افزود: واکنش ما باید توبه کردن باشد، یعنی بگوییم خدایا تو به سوی ما برگشتی و ما هم بنده تو می‌شویم و از خطاهای خود توبه می‌کنیم، وقتی این توبه از انسان سر می‌زند، آدم لیاقت توبه دوم خدا را پیدا می‌کند، یعنی خدای متعال نسبت به کارهای ما تواب می‌شود، به این معنا که توبه دومش ریشه گناه را در ما می‌سوزاند.

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین بیان کرد: خدا به همه ما محبت داشته است، وگرنه ما اینجا نبودیم، خدا ما را آفریده است، او مجبور به این آفرینش نبوده، بلکه دوست داشته ما را بیافریند، حال اگر ما هم آمدیم گفتیم که خدایا ما تو، پیامبرت، قرآن و وحی را دوست داریم، اگر دوستی اولیه خدا را با این محبت جواب دادیم، آن‌وقت دوستی ویژه خدا شامل حالمان می‌شود.

وی تصریح کرد: در شکر نیز این‌گونه است، خدا شاکر است، هر چیزی را سر جای خود قرار می‌دهد و برای هر کار ارزش قائل است، اگر ما هم در قبال این قانون و سنت الهی شاکر بودیم، آن وقت شکر خاص خدا یعنی آیه ۲۲ سوره انسان شامل حال ما می‌شود، یعنی اگر قدردان بودیم، خدا هم از کار ما تشکر می‌کند و کارمان را به نحو احسن تحویل می‌گیرد.

این مسئول بیان کرد: خدای متعال در آیه ۱۴۷ سوره نساء فرموده است: اگر شما سپاسگزار نعمت‌های بی‌شمار حق باشید و ایمان آورید، خدا را با عذاب شما چه کار؟ خدا همواره پاداش‌دهنده و داناست، خدای متعال در این آیه فرموده نگران این نباشید که خدا شما را عذاب کند، اصلاً اگر اهل شکر و ایمان باشید چرا خدا باید شما را عذاب کند؟ اگر شما اهل شکر و ایمان باشید، شکر ویژه‌ای از ناحیه خدا شامل حالتان می‌شود، این جایزه بزرگی است.

بهترین حالت شکرگزاری، جمله «الحمدلله رب العالمین» است

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین گفت: خدای متعال در آیه ۷ سوره ابراهیم می‌فرماید: یاد کنید هنگامی را که پروردگارتان اعلام کرد که اگر سپاسگزاری کنید، قطعاً نعمت خود را بر شما می‌افزایم و اگر ناسپاسی کنید بی‌تردید عذابم سخت است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید: اگر اهل شکر باشید خدا شما را افزایش می‌دهد، خداوند در این آیه نمی‌گوید نعمت‌های شما را افزایش می‌دهم، بلکه می‌گوید شما را بزرگ می‌کنم.

وی با اشاره به آیه ۷۸ سوره نحل افزود: مطابق این آیه خدا انسان را آفرید و سه سرمایه اساسی را در اختیار او قرار داد، این سرمایه‌ها سمع، بصر و افئده هستند، خدا این‌ها را به حیوانات نداده است، به حیوانات چشم، گوش و دل داده است، البته به انسان هم این‌ها را داده اما در کنار این‌ها به انسان سمع، بصر و فؤاد هم داده است، این سه سرمایه متعلق به انسان‌هاست و برای حیوانات نیست، خداوند در پایان آیه ۷۸ سوره نحل پس از بیان این سرمایه‌ها می‌فرماید «لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»، یعنی شاید شما از عهده شکر این‌ها به در آیید.

عابدینی بیان کرد: اگر شما شکر این نعمت‌ها را به جا آوردید، از ناحیه خدا بزرگ می‌شوید، اگر هم کفران نعمت کردید، کار انسان به اینجا می‌کشد که خداوند در آیه ۱۸ سوره بقره فرمود: آن‌ها کر، گنگ و کورند و از ضلالت خود بر نمی‌گردند. این آیه درباره منافقین است، خداوند درباره کفار نیز فرموده: «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَعقلون». در کتاب شریف کافی آمده شخصی به نقل از امام رضا(ع) می‌گوید هر کس نعمت خدا را دید باید با شوق و عقیده الحمدلله بگوید، فهمیدن کلمه «الحمدلله» و لذت بردن از آن بالاترین و با فضیلت‌ترین نعمت است. امام صادق(ع) فرمودند اگر کسی بخواهد شکرگزار نعمت‌های خدا باشد، باید از گناهان و چیزهایی که خدا حرام اعلام کرده اجتناب کند، بهترین حالت شکر این است که «الحمدلله رب العالمین» بگویید.

چه کسانی خلاف مرام امیرالمؤمنین(ع) رفتار می‌کنند

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین گفت: خدای متعال در آیه هشتم سوره انسان می‌فرماید: به پاس دوستی خدا بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می‏‌دادند. در شأن نزول این آیه دو نقل وجود دارد، یک نقل می‌گوید اهل بیت(ع) سه روز پیاپی روزه گرفتند و یک روز مسکین، یک روز یتیم و یک روز اسیر به درب منزل آن‌ها آمد و آن‌ها افطار خود را به اینان انفاق کردند، یک نقل هم می‌گوید در یک افطار مسکین، یتیم و اسیر به ترتیب به درب منزل اهل بیت(ع) رفتند و اهل بیت(ع) ثلث غذا را به مسکین، ثلث غذا را به یتیم و ثلث دیگر را به اسیر بخشیدند.

وی اظهار کرد: امام صادق(ع) فرمود حضرت زهرا(س) مقداری جو در منزل داشتند، نان پختند، همین که نان در سفره قرار گرفت، مسکینی از راه رسید و گفت از آنچه خدا روزی شما کرده، به ما هم بدهید، امیرالمؤمنین(ع) به پا خاستند و یک سوم نان را به مسکین دادند، مدتی نگذشت که یتیمی از راه رسید و گفت ما را سیر کنید از آنچه خدا به شما عطا کرده است، امیرالمؤمنین(ع) ثلث دوم را به یتیم انفاق کردند، مدتی نگذشت که اسیری آمد، او هم درخواست کمک کرد، امیرالمؤمنین(ع) یک سوم باقیمانده را نیز به او بخشید.

آیت‌الله عابدینی بیان کرد: امام صادق(ع) در ادامه می‌فرماید: اهل بیت(ع) حتی خودشان از آن نان نچشیدند که مزه آن را متوجه شوند، سپس سوره انسان نازل شد، تا آنجا که خداوند در آیه ۲۲ این سوره فرمود: این پاداش برای شماست و کوشش شما مقبول افتاده است.

وی گفت: امام صادق(ع) در ادامه فرمود این مقبولیت در جریان است برای هر مؤمنی که در راه خدا سعی و تلاش کند، حضرت می‌فرماید انتظار ما این است که شما از جیب و سفره‌تان انفاق کنید، خدا نکند کار ما به جایی برسد که نه تنها به گرسنگان و فقرا رحم نکنیم، حتی به بیت‌المال هم رحم نکنیم و تنها به فکر مال‌اندوزی باشیم، این خلاف مرام امیرالمؤمنین(ع) است.

قرآن دو گونه بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است

امام جمعه قزوین تأکید کرد: خدای متعال در آیه ۲۳ سوره انسان می‌فرماید: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا»، یعنی (در حقیقت ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم)، خدای متعال در این آیه می‌فرماید همانا ما به درستی قرآن را تَنزِیلًا بر تو فرو فرستادیم، ما دو کلمه تنزیل و انزال داریم، این کلمات هم درباره قرآن و هم درباره باران هستند، باران دو گونه می‌بارد، یک موقع نم‌نم و یک موقع سیل‌آسا می‌بارد.

وی تصریح کرد: آنجایی که باران سیل‌آسا می‌بارد، تعبیر عرب این است که می‌گویند انزلنا، در نقطه مقابل نیز «نَزّلنا» یعنی باران نم‌نم و تدریجی قرار دارد، قرآن نیز این‌گونه است، آن موقعی که قرآن یکباره بر قلب رسول اکرم(ص) نازل شد خدای متعال در آیه یکم سوره قدر فرمود «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ»، یا در آیه ۳ سوره دخان فرمود «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ». آنجایی که قرآن به تدریج نازل شد خداوند در آیه ۱۰۶ سوره اسراء فرمود (و قرآنی با عظمت را بخش‌بخش بر تو نازل کردیم تا آن را به آرامی به مردم بخوانی و آن را به تدریج نازل کردیم)، نزول تدریجی قرآن ۲۳ سال طول کشیده است.

این مفسر قرآن در پایان گفت: خدای متعال در آیه ۴۴ سوره نحل می‌فرماید ما ذکر را بر تو فرو فرستادیم تا تو آن را برای مردم تبیین کنی، بیاناتی که از رسول گرامی اسلام(ص) و ائمه(ع) به ما رسیده است، تبیین آیات قرآن است، خطبه‌ها و نامه‌های امیرالمؤمنین(ع) و احادیث اهل بیت(ع) تبیین حقایق قرآنی است.