تکتم بهار دوست: هنر قالی‌بافی در استان اردبیل تاریخی دیرینه داشته و ازآنجایی‌که نقطه اوج فرش‌بافی در ایران به دوران صفوی بازمی‌گردد، استان اردبیل به‌عنوان زادگاه سلاطین صفوی نقش مؤثری در توسعه این هنر در کشور داشته است.

هنری که جزو قدیمی‌ترین نقاط کشور در تولید فرش به شمار می‌رود، در پی انباشت و درهم‌تنیدگی مشکلات متعددی که در سال‌های گذشته این حوزه را تحت تأثیر قرار داده، این روزها شرایط چندان مساعدی ندارد و رونق دوباره آن نیازمند حمایت ویژه نهادهای  متولی است.

صنعت فرش استان اردبیل که درگذشته‌ای نه‌چندان با تولیدات متنوع فرش با نقشه‌های بیجاری، ریزه ماهی و مسند رقم قابل‌توجهی از صادرات به کشورهای دیگر را تشکیل می‌داد، با بروز مشکلات مختلف در حال از دست دادن جایگاه خود است.

کاهش ارزآوری، کاهش میانگین درآمد سرانه، کمتر شدن گرایش به بافندگی، کاهش تعداد کارگاه‌های تولیدی و درنتیجه افت میزان تولید فرش و رکود و تعطیلی صنایع جانبی و مشاغل وابسته تنها بخشی از تبعات شرایط کنونی است و بخش دیگر به محاق رفتن نقش و نگارهای  با اصالتی است که هر یک مفهومی خاص در خود نهفته دارند.

شغل سخت با حقوق اندک

رئیس اتحادیه فرش دستباف اردبیل در گفتگو با خبرنگار میهن و در توضیح وضعیت فرش دستباف این شهرستان گفت: اردبیل از گذشته‌های دور به‌عنوان یکی از مناطق تولید فرش دستباف ایران نامیده می‌شده است که متأسفانه از اوایل دهه هشتاد با توجه به وضعیت تحریمی کشور و تغییر بازار فرش در داخل و خارج از کشور افت محسوسی داشته است.

یونس اصلانیان ادامه داد: البته ناگفته نماند که در سال‌های 95 تا 96 افت قابل‌توجهی درزمینهٔ بافت و تولید فرش دستباف داشتیم ولی متأسفانه طی دو سال اخیر به خاطر تورم و مشکلات اقتصادی که کشور درگیر آن بوده است پسرفت در حوزه تولید فرش داشتیم.

وی در توضیح این سؤال که به‌جز تورم چه عوامل دیگری در افت این صنعت دخیل بوده است گفت: کاهش توان خرید مردم و از طرف دیگر افزایش قیمت مواد اولیه تولید و به همان نسبت هم فروش فرش دستباف کاهش چشمگیری داشته است.

کاهش صادرات

رئیس اتحادیه فرش دستباف اردبیل در توضیح وضعیت صادرات فرش دستباف افزود: با توجه به جایگاه قابل‌توجهی که این فرش در میان خریداران خارجی و صادرات پررونقی که سال‌های پیش‌ازاین داشته است در حال حاضر و طی یکی دو سال گذشته به صفر رسیده است و ما عمل جایگاهمان را در عرضه و بازارهای جهانی ازدست‌داده‌ایم.

اصلانیان در توضیح وضعیت کارگاه‌های تولید و بافت فرش دستباف نیز گفت: در حال حاضر هم هنوز تعدادی از کارگاه‌های بافت فرش ما دایر است ولی متأسفانه نسبت به سال‌های گذشته بسیار کم و کم‌رنگ شده است.

وی دلیل این قضیه را عدم توجیه درآمدی برای بافنده اعلام کرد و گفت: متأسفانه درآمد بافنده‌های شاغل در این کارگاه‌ها از حداقل حقوق اداره کار هم کم‌تر است و همین عامل و عوامل دیگری مانند مشکلاتی که در حوزه بیمه و... دارند ، باعث می‌شود که ما مرتب شاهد کم شدن تعداد این کارگاه‌ها باشیم تا جایی که در حال حاضر در شهرستان اردبیل حدود 120کارگاه بافت فرش دستباف دایر است.

مشکل بافندگان بیمه است

مسعود ایرانی مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان نیز در انتقاد از عملکرد بیمه در بحث زیرپوشش قرار دادن قالی‌بافان و فرش‌بافان اظهار کرد: برداشت و سود اصلی این قشر مستمری است که می‌بایست از بیمه دریافت نمایند اما برای اینکه هزینه کرد بیمه پایین بیاید، بیمه تعداد قابل‌توجهی از بافندگان قطع‌شده و ازاین‌رو عمده مشکل بافندگان استان بحث بیمه است.

وی تصریح کرد: بهانه‌ بیمه این است که تنها افرادی را می‌توان زیرپوشش بیمه بافندگان قرارداد که به‌صورت تمام‌وقت در این حوزه اشتغال داشته باشند، این در حالی است که بحث اشتغال تمام‌وقت برای شخصی که اشتغال خانگی دارد همانند یک کارگر یا کارمند نیست اما کارشناسان و بازرسان بیمه به این امر توجهی ندارند.

وی عنوان کرد: ممکن است بافنده‌ای حتی بیش از ۱۰ ساعت در ۲۴ ساعت کار کند اما در زمان مراجعه بازرسان مشغول به کار یا در خانه نباشد، یا از شخص دیگری (برای مثال فرزندش) برای تکمیل دار قالی کمک بگیرد، در این شرایط تکلیف چیست و آیا باید بلافاصله نسبت به قطع بیمه آن‌ها اقدام کرد؟ از سوی دیگر نماینده بیمه باید با نماینده صمت همراه باشد و نمی‌تواند به تنهایی اقدام کند.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل نیز در ادامه افزود: بافت یک فرش دست‌کم ۶ ماه زمان می‌برد و ممکن است برخی بافندگان بنیه مالی ضعیفی داشته و مجبور باشند تا برخی مشاغل جانبی به منظور تامین بخشی از هزینه‌های خود را در پیش بگیرند اما حتی بیمه این افراد نیز قطع شده که تنها پیش‌بینی از این وضعیت برخورد سلیقه‌ای و شخصی است.

وی بیان کرد: شاید توجیه‌شان این باشد که بیمه این شخص که قطع می‌شود، شخص دیگری به جایش زیر پوشش قرار می‌گیرد؛ ولی برای مثال بیمه بافنده‌ای با بیش از ۲۰ سال سابقه را قطع کردند و شخصی با ۲ ماه سابقه را زیر پوشش قرار دادند؛ با اینکه به راحتی بر اساس پیشرفت فیزیکی فرش می‌توان به میزان و نحوه کار بافنده پی برد و به عنوان اشتغال در قالی‌بافی حساب کرد.