بهار، فصل پذیرش حوزه‌های علمیه است و هر سال در این فصل، نوجوانان و جوانان مؤمن و انقلابی، شاخ و برگ‌های جدیدی به درخت تنومند اضافه می‌کنند.

حوزه علمیه خراسان نیز برای آموزش و نشر هرچه بیشتر علوم دینی، برای نام‌نویسی طلاب جدید در سال تحصیلی آینده آماده می‌شود. فرایندی که به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین خیاط، مدیر این حوزه، سال گذشته با اقبال بی‌نظیر علاقه‌مندان ورود به حوزه‌های علمیه مواجه شد و رشد چشمگیر ۴۶درصدی ثبت‌نام ورودی را شاهد بود. به همین بهانه به شرایط نام‌نویسی و فرایندهای آن نگاهی داریم.

نام‌نویسی در حوزه علمیه

فرایند نام‌نویسی ساده است؛ با استفاده از رایانه یا گوشی هوشمند وارد پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه علمیه خراسان به نشانی  www.hozehkh.com شوید، گزینه «ثبت‌نام» در بالای صفحه را انتخاب و مراحل نام‌نویسی را طی کنید. گرچه تا پایان خرداد 1403 برای نام‌نویسی مهلت دارید، اما توصیه می‌شود این کار را به روزهای آخر موکول نکنید.

البته پیش از آن حتماً دفترچه ثبت‌نام که به صورت فایل متنی در همان صفحه در دسترس است را مطالعه کنید تا با تمام جوانب ثبت‌نام آشنا شوید.

در فرم ثبت‌نام، مشخصات شناسنامه‌ای و کد ملی، اطلاعات شخصی و خانوادگی، مدرک و معدل تحصیلی، شرایط ویژه، اولویت انتخاب مدرسه و اطلاعاتی از این دست باید وارد شود. هنگام نام‌نویسی باید مدارکی مثل شناسنامه یا کارت ملی، آخرین مدرک تحصیلی یا کارنامه تحصیلی و یک قطعه عکس 4*3 اسکن‌شده همراه شما باشد و علاوه بر این‌ها فرم شماره 2 مصاحبه که در درگاه ثبت‌نام وجود دارد نیز تکمیل شود.

طبیعی است نام‌نویسی به معنای پذیرش قطعی نیست و برای طلبه شدن تمام فرایند پذیرش باید طی و ضمن احراز شرایط و صلاحیت‌های ضروری، امتیازات لازم نیز در امتحان و مصاحبه ورودی کسب شود. فرایندی که البته پیچیده و مشکل نیست و بیشتر داوطلبان پرانگیزه از عهده‌اش برمی‌آیند.

فرایند پذیرش و بررسی صلاحیت

پس از نام‌نویسی از طریق سامانه پذیرش، وضعیت داوطلبان بررسی می‌شود و در صورت احراز شرایط اولیه، نخستین مدرسه انتخابی متناسب با شرایط داوطلب، اطلاعات نوبت مصاحبه را در پیامکی به اطلاع داوطلب می‌رساند. مصاحبه ورودی به‌صورت حضوری شامل اطلاعات عمومی در حد تحصیلات داوطلبان و اطلاعات کلی از داوطلب و وضعیت خانوادگی آن‌هاست.

مصاحبه‌ها 5 تیرماه به پایان می‌رسد و نتایج اولیه مصاحبه چهار روز بعد اعلام خواهد شد. داوطلبان پس از تأیید مدرسه به مرکز مشاوه حوزه علمیه ارجاع می‌شوند تا با دعوت از داوطلب، پایش سلامت جسمی و روحی آن‌ها انجام شود. همچنین دفتر صیانت حوزه نیز وضعیت عمومی داوطلبان را بررسی و تأیید می‌کند تا از دهم تیرماه به مدت یک‌ماه در دوره تثبیتی شرکت کنند.

دوره تثبیتی در واقع دوره شناخت حوزه است و داوطلبان شناخت مختصری درزمینه دروس حوزه و هویت طلبگی پیدا می‌کنند و از سوی دیگر، مدارس علمیه نیز استعداد، توانایی، انگیزه و شخصیت متقاضی طلگبی را می‌سنجند.

پس از پایان دوره تثبیتی، آزمون ورودی از محتوای آموزشی دوره تثبیتی به صورت سراسری در تاریخ 14 مرداد برگزار می‌شود که حدنصاب قبولی آن 60درصد خواهد بود.

نتایج آزمون 29 شهریور اعلام می‌شود و طلاب پذیرفته‌شده از ابتدای مهر تحصیل خود در حوزه علمیه را آغاز می‌کنند.

شرایط عمومی داوطلبان طلبگی

التزام به نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی کشور، برخورداری از صلاحیت‌های اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی و دارا بودن سلامت و توانایی جسمی و روحی ازجمله شرایط عمومی متقاضیان ورود به حوزه علمیه است. آن‌ها همچنین باید به رعایت مقررات حوزه علمیه خراسان در طول مدت تحصیل متعهد باشند.

متقاضیان، متعهد به تحصیل تمام‌وقت هستند و نمی‌توانند همزمان با حوزه در دبیرستان و دانشگاه نیز تحصیل کنند یا در جایی اشتغال رسمی داشته باشند. آن‌ها باید برای فراگیری تخصصی علوم دینی انگیزه داشته باشند.

برای نام‌نویسی در فرایند ورودی حوزه، مدرک تحصیلی پایه نهم با معدل حداقل 15 یا مدرک دیپلم و بالاتر از دیپلم با معدل حداقل 14 کفایت می‌کند، بقیه ارزیابی‌های علمی و اخلاقی در فرایند پذیرش، یعنی آزمون کتبی و مصاحبه ورودی انجام می‌شود.

اولویت‌هایی نیز برای خانواده محترم شهدا، آزادگان، جانبازان، روحانیون، حافظان بیش از یک‌چهارم قرآن کریم یا نهج‌البلاغه، داوطلبان مناطق محروم و اعضای فعال بسیج درنظر گرفته شده که جزئیات آن در وب‌سایت حوزه علمیه خراسان در دسترس است.

این فراخوان ثبت‌نام مختص ایرانی‌هاست و متقاضی باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته و دارای شناسنامه یا کارت ملی ایرانی باشد. نام‌نویسی و تحصیل برادران و خواهران غیرایرانی و اتباع متولد ایران در حوزه‌های علمیه از طریق دانشگاه بین‌المللی المصطفی (جامعه المصفی العالمیه) امکان‌پذیر است که شرایط و فرایند ویژه خود را دارد.

شرایط اختصاصی برادران

برادران برای نام‌نویسی در حوزه علمیه حداقل باید پایه هشتم دوره اول متوسطه را قبول شده باشند، با حداکثر سن ١٧ سال. یعنی متولدان 1386 به بعد. البته سنین بالاتر هم با شرایطی می‌توانند پذیرش شوند.

از جمله اینکه سنوات تحصیلی بالاتر از پایه نهم و مدت خدمت سربازی به حداکثر سن اضافه می‌شود. بنابراین متقاضیانی که دوره متوسطه دوم، کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دوره دکترا را گذرانده‌اند یا پس از خدمت سربازی قصد ورود به حوزه علمیه را دارند با مشکلی مواجه نخواهند شد.

این موضوع در واقع به قانون وظیفه عمومی برمی‌گردد؛ متولدان پیش از سال 1385 در زمان نام‌نویسی نباید مشمول تلقی شوند و از نظر نظام وظیفه منع قانونی داشته باشند. داشتن معافیت دائم یا کارت پایان خدمت نیز امکان نام‌نویسی را فراهم می‌کند.

همچنین تسهیلات ویژه‌ای برای داوطلبان مناطق محروم، فرزندان معظم شهدا، جانبازان، آزادگان، روحانیون و حافظان نصف قرآن و نهج‌البلاغه و کل صحیفه سجادیه در نظر گرفته شده است. این افراد از امتیاز یک سال اضافه سن و حافظان کل قرآن و نهج‌البلاغه از دو سال اضافه سن بهره‌مند خواهند شد.

شرایط اختصاصی خواهران

از آنجا که خانم‌ها خدمت سربازی ندارند، شرایط پذیرششان هم مقداری متفاوت است. خانم‌ها با قبولی حداقل پایه نهم دوره اول متوسطه و با حداکثر سن ٢٥ سال، یعنی متولدان 1378 به بعد می‌توانند ککنند.

اینجا هم سنین بالاتر با شرایطی می‌توانند پذیرش شوند؛ یعنی سنوات تحصیلی بالاتر از پایه نهم به حداکثر سن اضافه می‌شود و متقاضیان دارای مدرک کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دوره دکترا با مشکلی مواجه نخواهند شد.

همچنین متأهل بودن خواهران مزیتی شمرده شده و در صورت تأهل، دو سال و برای هر فرزند یک سال به حداکثر سن آنان اضافه خواهد شد. البته داوطلبان خواهر متأهل مجاز به استفاده از خوابگاه نیستند و تحصیل این دسته از طلاب فقط به صورت روزانه امکان‌پذیر است.

تسهیلات ویژه داوطلبان مناطق محروم، فرزندان معظم شهدا، جانبازان، آزادگان، روحانیون و حافظان نصف قرآن و نهج‌البلاغه و کل صحیفه سجادیه برای خواهران هم برقرار است و این افراد از امتیاز یک سال اضافه سن و حافظان کل قرآن و نهج‌البلاغه از دو سال اضافه سن بهره‌مند خواهند شد.

رضایت والدین یا همسر برای تحصیل در حوزه علمیه خواهران الزامی است و صرفاً در مدارس علمیه محل سکونت پذیرش می‌شوند. البته اگر شهر محل سکونت شما مدرسه علمیه ندارد جای نگرانی نیست؛ می‌توانید یکی از مدارس شهرهای همجوار که مجوز پذیرش شبانه‌روزی دارند را انتخاب کنید. البته تحصیل در مدارس علمیه خواهران مشهد فقط به صورت روزانه است و متقاضیان شهرستانی نمی‌توانند مدارس مشهد را انتخاب کنند.

پیش‌نیازها و تحصیلات قبلی

به گفته حجت‌الاسلام قدرتی، کارشناس گزینش و مصاحبه اداره پذیرش حوزه علمیه خراسان، نوع و سطح مدرک تحصیلی متقاضیان از آموزش و پرورش یا دانشگاه تأثیر چندانی در مقطع تحصیلی ندارد و تطبیق دروس نیز امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین تنها استعداد، توانایی و تلاش فرد است که تأثیر دارد و طبیعتاً کسی که شایستگی خود را در دبیرستان یا دانشگاه نشان داده، توان بیشتری برای طی سریع‌تر مقاطع تحصیلی حوزه خواهد داشت.

البته تنها تفاوتی که در مدارک تحصیلی وجود دارد این است که متقاضیان دارای مدرک پایه نهم نیاز به گذراندن یک سال پیش‌نیاز خواهند داشت و دارندگان مقطع دیپلم و بالاتر این پیش‌نیاز را ندارند.

انتخاب مدرسه علمیه

مشخصات همه مدارس علمیه استان‌های خراسان در دفترچه راهنمای پذیرش قید شده است. ظرفیت مدارس علمیه، نشانی و شماره تماس مدرسه در قسمت پایانی دفترچه قرار دارد. تأکید می‌شود حتماً سه مدرسه را به‌عنوان اولویت خود انتخاب کنید.

برای سال جاری بیش از 140مدرسه علمیه در استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی برای پذیرش طلاب جدید اعلام ظرفیت کرده‌اند. از این میان، حدود 93مدرسه مربوط به برادران و 49 مدرسه مربوط به خواهران است.

مدارس علمیه برادران شامل 39مدرسه در مشهد، 31مدرسه در شهرستان‌های خراسان‌رضوی، هشت مدرسه در خراسان‌شمالی و 15مدرسه در خراسان‌جنوبی است. مدارس علمیه خواهران نیز شامل 15مدرسه در مشهد، 19مدرسه در شهرستان‌های خراسان‌رضوی، هفت مدرسه در خراسان‌شمالی و هشت مدرسه در خراسان‌جنوبی است.

مدارس مختلف از نظر مدیریت، کیفیت آموزش، اساتید، امکانات و دوری و نزدیکی با هم متفاوت هستند. بنابراین پیش از انتخاب مدرسه، بررسی لازم را داشته باشید تا بتوانید مناسب‌ترین مدرسه علمیه را انتخاب کنید.

برای شناخت مدارس علمیه، می‌توانید به‌صورت حضوری مدرسه را ببینید، با مدیر، اساتید و طلاب ارتباط بگیرید و از کم‌وکیف برنامه‌های مدرسه اطلاع پیدا کنید. همچنین می‌توانید با کسانی‌که مدارس را می‌شناسند، به‌ویژه روحانیون و طلاب مرتبط با مدرسه مشورت کنید.

اطلاعات بیشتر و مشاوره درباره حوزه

بهترین دوره آشنایی با حوزه علمیه و مشاوره درباره آن در دوران دبیرستان است. به گفته حجت‌الاسلام فردوسی‌پور، رئیس ستاد پذیرش حوزه علمیه خراسان، تفاهم‌نامه‌هایی با آموزش و پروش منعقد شده تا دانش‌آموزان با حوزه علمیه آشنا شده و زمینه ورود علاقه‌مندان فراهم شود.

علاوه بر این‌ها مرکز مشاوره حوزه (واقع در میدان 10دی، روبه‌روی هلال احمر) امکان مشاوره تحصیلی به داوطلبان و خانواده‌های آنان را فراهم کرده است.

متقاضیان برای اطلاعات بیشتر می‌توانند به پایگاه اینترنتی حوزه علمیه خراسان مراجعه کرده یا با شماره ٠٥١٣٢٠٠٨٢٠٠ تماس بگیرند. کارشناسان پذیرش در مرکز مدیریت حوزه علمیه (واقع در ابتدای خیابان طبرسی، جنب بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی) به‌صورت حضوری نیز پاسخگو هستند.

مدیران و مسئولان آموزش و اساتید مدارس علمیه نیز می‌توانند به داوطلبان و خانواده آنان مشاوره بدهند.

مدارک و مدارج علمی حوزه علمیه

داوطلبان ورود به حوزه علمیه پس از پذیرش به عنوان طلبه در مقطع عمومی (سطح یک) مشغول به تحصیل می‌شوند. این مقطع از نظر نظام رسمی آموزشی کشور، معادل مدرک کاردانی شناسایی می‌شود.

مقاطع بعدی تحصیلی در حوزه عبارت‌اند از مقطع تخصصی که سطح دو و سه حوزه است و معادل کارشناسی و کارشناسی‌ارشد خواهد بود و مقطع عالی سطح چهار یا همان مقطع خارج که معادل دکتراست.

ادبیات عرب، تبلیغ، تاریخ و سیره، علوم و معارف حدیث، علوم و معارف قرآن، فقه و حقوق، فقه مقارن، فقه و اصول، تربیت مدرس فقه و اصول، فلسفه اسلامی، کلام اسلامی، کلام مقارن، مذاهب اسلامی، اخلاق و تربیت اسلامی، برخی از رشته‌های تخصصی حوزه علمیه است که طلاب می‌توانند در مقاطع تخصصی و عالی در آن‌ها به تحصیل بپردازند.

مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به دانش‌آموختگان هر یک از مقاطع در صورت برخورداری از شرایط علمی و عمومی، مدرک رسمی آن مقطع (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترا) را اعطا خواهد کرد.

مقاطع تحصیلی حوزه

مقطع عمومی یا سطح یک حوزه، به منظور کسب آمادگی لازم برای انجام وظایف روحانیت و پاسخ به نیازهای دینی در سطح عمومی و توانایی لازم برای ادامه تحصیل در مقطع بالاتر طراحی شده است.

در این مقطع که به‌طور معمول 5 تا 6 سال به طول می‌انجامد، علوم پایه و مقدماتی ادبیات عرب، منطق، تفسیر و مهارت‌های پژوهشی و تبلیغی آموزش داده می‌شود و طلاب با علم فقه و اصول آشنا می‌شوند.

در مقطع تخصصی یا سطح دو و سه که در مجموع چهارساله است، طلاب به کسب دانش‌ها و مهارت‌های لازم برای انجام وظایف تخصصی روحانیت و پاسخ به نیازهای حوزه، جامعه، نظام اسلامی و بین‌الملل می‌پردازند.

همچنین ضمن انتخاب رشته‌های مختلف تخصصی، روش‌های استدلالی فقه، اصول، تفسیر، کلام، رجال، حدیث و... را می‌آموزند و بنیه علمی خود را برای ورود به سطح عالی تقویت می‌کنند.

در نهایت مقطع عالی یا سطح چهار که همان درس خارج است، بالاترین مقطع آموزشی حوزه علمیه است که به‌منظور تربیت نیروهای متخصص و متعهد برای پاسخ‌گویی به خلأهای علمی و پژوهشی حوزه علمیه و جامعه اسلامی و نیز تأمین اساتید متخصص حوزه طراحی شده است. در این مقطع چهارساله، طلاب به تحصیل و پژوهش اجتهادی می‌پردازند.

محمد ولیان‌پور