هر ساله همزمان با دومین شنبه ماه می (۲۲ اردیبهشت) روز پرندگان مهاجر گرامی داشته می‌شود. هدف از این روز فرهنگسازی و افزایش دانش عمومی است تا مردم هم از زیبایی پرندگان مهاجر لذت ببرند و هم میزبانان خوبی برای این پرندگان باشند. تاکید اصلی امسال با شعار «از حشرات حفاظت کنیم، از پرندگان حفاظت کنیم» با عنوان بر اهمیت حشرات  و حفاظت از آن‌هاست چراکه حشرات یکی از مهم‌ترین غذاهای پرندگان هستند.

حسن اکبری افزود: حدود ۲۵ هزار بی‌مهره تاکنون در کشور شناسایی شده است که بخش زیادی از آن‌ها حشرات هستند. البته به‌طور قطع تعداد بی‌مهرگان و حشرات کشور بسیار بیشتر و شناسایی کامل آن‌ها کار بسیار سختی است.

وی با اشاره به تاثیر سم‌پاشی بر حشرات توضیح داد: با حجم زیاد سم‌پاشی برای محافظت از محصولات زراعی و باغی عملا ترکیب حشرات را در طبیعت به‌شدت تغییر می‌دهیم و ممکن است بر شرایط زندگی و نحوه تخمگذاری و نمو برخی از حشرات تاثیر منفی بگذارد، در نتیجه پرندگان متضرر شوند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه نگاه ما به حشرات نباید همیشه به عنوان مزاحم باشد، تصریح کرد: آن‌ها نقش اصلی در چرخه‌های زیستی اکوسیستم بازی می‌کنند چراکه قدرت زادآوری، سرعت تکثیر  و پراکندگی زیادی دارند و بخش عمده‌ای از پروتئین چرخه‌های زیستی را تامین می‌کنند پس ما باید در نحوه و میزان استفاده از سموم تجدید نظر کنیم.

وی تاکید کرد: لازم است ارگان‌های متولی مانند وزارت جهادکشاورزی دقت بیشتری در این زمینه داشته باشند علاوه بر آن انجام کار ترویجی نیاز است و شرایط باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که حشرات حفظ شوند و اکوسیستم کمتر آسیب ببیند. پرندگان هم بتوانند شرایط بهتری را داشته باشند.

ورود سالانه حدود ۲ میلیون قطعه پرنده مهاجر به ایران

اکبری با اشاره به اینکه علیرغم شرایط اقلیمی نسبتا خشک ایران، حدود پنج درصد کل جمعیت پرندگان مهاجر دنیا در کشورمان زمستان‌گذرانی می‌کنند، تصریح کرد: این عدد بالایی با توجه به شرایط اقلیمی ایران است این در حالیست ایران در مسیر پروازی «سیبری تا نیل»  تقریبا مهم‌ترین کشور این مسیر است و حدود ۱۶ درصد کل پرندگان مهاجر این مسیر در کشور ما زمستان‌گذرانی می‌کنند.

وی اضافه کرد: پرندگان مهاجری که وارد ایران می‌شوند تنوع خوبی دارند، به‌گونه‌ای که بیش از ۱۶۰ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در کشور ما طی این سرشماری‌ها شناسایی شده‌اند  که عدد خیلی بالایی است. تقریبا ۴۵۰ سایت پوشش می‌دهیم و این کار همچنان ادامه دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه از نظر پذیرش پرندگان مهاجر کشور بسیار مهمی هستیم، گفت: در غرب آسیا مهم‌ترین کشور از نظر زیستگاه زمستانی پرندگان مهاجر هستیم و سالانه به‌طور متوسط حدود ۱.۸ تا ۲ میلیون قطعه پرنده وارد کشور ما می‌شوند و در زیستگاه‌های غالبا آبی ایران زمستان‌گذرانی می‌کنند.

وی اضافه کرد: ایران مانند بسیاری از کشورهای اروپایی از حدود ۵۰ سال قبل سرشماری پرندگان مهاجر را آغاز کرده است و از اواخر دی و اوایل بهمن هرسال این کار را انجام می‌دهد.

تغییر در محل استقرار پرندگان مهاجر

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه بخش‌ قابل توجهی از پرندگان مهاجر در حاشیه ساحل دریای خزر و تالاب‌های مجاور خزر و بخشی در آب‌بندان‌ها و تالاب‌های داخلی و برخی در ساحل خلیج فارس مستقر می‌شوند، گفت: با وجود اینکه در زیستگاه‌های داخلی کشور منابع آبی کشور محدود شده است و مشکل جدی داشته‌ایم ولی خوشبختانه بررسی‌ روند جمعیت پرندگان مهاجر نشان می‌دهد که فراوانی و تنوع پرندگان وارد شده به کشور کم نشده البته مکان استقرار آن‌ها تغییراتی کرده است و بیشتر به سمت دو ساحل اصلی کشور یعنی سواحل خزر و خلیج فارس رفته‌اند این در حالیست که قبلا بیشتر در سطح کشور پراکنده می‌شدند، اگرچه الان هم در آب‌بندان‌ها و سدها و بسیاری از مکان‌های طبیعی و منابع آبی انسان‌ساخت و حتی مزارع کشاورزی غرقابی زمستان‌گذرانی می‌کنند.

وی درباره وجود چالش‌هایی مانند مرگ و میر پرندگان مهاجر در چند سال گذشته و راهکارهای جلوگیری از تکرار چنین شرایطی اظهارکرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر چنین اتفاقی تکرار نشده است. اقدامات خوبی در خلیج گرگان رخ داد تا شرایط آبگیری آن بهتر شود و در نتیجه اجازه رشد عوامل بیماری‌زا در این محدوده را نمی‌دهد و امیدوارم این شرایط تداوم داشته باشد.

اکبری اضافه کرد: بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نیز کم و بیش در کشورها وجود دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر تلفات ناشی از این بیماری موردی و محدود بوده و نگران‌کننده نبوده است. امیدوارم این وضعیت ادامه داشته باشد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه یکی از مشکلات در حوزه پرندگان مهاجر بازار پرندگان فریدون‌کنار بود، گفت: خوشبختانه زمستان سال گذشته برای نخستین بار این بازار برچیده شد البته این به معنای  صفر شدن تخلفات صید غیرمجاز پرندگان مهاجر نیست ولی وجود یک بازار غیر مجاز در ملاعام که به‌گونه ناخوشایندی لاشه‌های پرندگان را به حراج می‌گذاشت، بسیار ناپسند بود. خوشبختانه با همکاری مجموعه قضایی و مقامات محلی و تلاش‌های بی ‌وقفه همکاران ما در محیط زیست این بازار جمع‌آوری شد.

وی اضافه کرد: امیدوارم به‌تدریج پرنده‌نگری را جایگزین صید پرندگان بکنیم چون واقعا پرندگان از زیباترین و جذاب‌ترین مولفه‌های طبیعت هستند و می‌توانند از لحاظ گردشگری و گذران اوقات فراغت بسیار مفید باشند و اگر این اتفاق بیفتد، ما میزبانان بهتری برای آنان خواهیم بود.

تحلیل نتایج سرشماری‌های پرندگان مهاجر

اکبری با اشاره به انجام پژوهشی درباره وضعیت پرندگان مهاجر در ایران گفت: ما برای نخستین بار، سال گذشته کل داده‌های سرشماری پرندگان مهاجر از ابتدا تاکنون یعنی بالغ بر ۵۰ سال اخیر را در قالب یک مطالعه تحلیل کردیم و نتایج آن در حال جمع‌بندی است.  میزان زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و تعداد و تنوع پرندگان وارد شده به ایران و تغییرات ترکیب آن‌ها را با این کار متوجه می‌شویم. این پژوهش می‌تواند مبنای مطالعات دیگری مانند تاثیر خشکسالی و تغییر اقلیم، بارش و تبخیر  بر ترکیب پرندگان مهاجر قرار گیرد.

پیگیری حقآبه تالاب‌ها و آلودگی رودخانه‌ها

وی با بیان اینکه حقآبه تالاب‌ها و آلودگی رودخانه‌ها دو موضوع مهم است و همواره سازمان محیط زیست پیگیر این دو مساله بوده است، تصریح کرد: به هر میزان که حقآبه تالاب‌ها تامین شود، نه‌تنها پرندگان مهاجر به آن زیستگاه مراجعه می‌کنند بلکه می‌توان از بسیاری از مشکلات ناشی از خشک شدن تالاب‌ها جلوگیری کرد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: در دانش اکولوژی به تالاب‌ها سوپرمارکت‌های طبیعت گفته می‌شود چراکه فایده‌های زیادی دارند و مانند یک سوپرمارکت نیازهای مختلفی را تامین می‌کنند. به عنوان نمونه از نظر زیبایی‌شناختی، تعادل آب‌های زیرزمینی، تلطیف هوا، تامین تنوع گیاهی و... هم برای ساکنان همجوار تالاب و هم برای انواع موجودات مزایای زیادی دارند پس باید حقآبه آن‌ها را تامین کنیم. در این شرایط پرندگان مهاجر هم می‌توانند از تالاب‌ها بهره ببرند.

اکبری در پایان گفت: فاضلاب‌های کشاورزی و انسانی اگر بیش از این وارد رودخانه‌ها شوند، آلودگی ناشی از آن‌ها هم آبزیان را با مخاطره مواجه می‌کند و هم پس از ورود به تالاب و مصب رودخانه‌ها که به دریاچه‌ها یا دریاها می‌ریزند، می‌تواند به پرندگان مهاجر آسیب بزند.