این سخن در آغاز، ممکن است اندکی اغراق آمیز جلوه کند، لیکن زمانی که فقه اسلامی و مقررات شریعت مقدس به میدان های عمل و اجرا، خصوصاً در حوزه های غیرعبادی می‌آید و عهده دار حکومت و مسئولیت های اجتماعی و جهانی می شود، عظمت قواعد فراگیری چون نفی عسر و حرج چهره نشان می دهد و در بن بست ها و معضلات، نقش حلال مشکلات را بازی می‌کند.
از سوی دیگر می دانیم که احکام شرعی، دارای عمومیت و شمول است که همین عمومیت، مشکلات و دشواری های عدیدی را در تطبیق احکام با مصادیق و موارد، مواجه می‌کند و درست همین لحظه حساس و ظریف مرحله تطبیق است که گاه موجبات عسر و حرج و مشقت را همراه می‌آورد و افراط در اجرا و تمسک به قانون، گاه باعث خسارات و ظلم و ستم نیز می‌گردد. روشن است که سخت گیری‌های بیهوده، واکنش های نامطلوب را در پی دارد و عسر و مشقت، موجبات تجری و تمرد و عصیان را فراهم می‌سازد. قانون به هر تقدیر، شکل گرفته از کلمات و حروف بی جان است.
البته باید توجه داشت قواعدی چون عسر و حرج، با همه کارآمدی و اهمیت، به مانند شمشیر دو دمی است که در کف قضات صالح و دادگستر می‌تواند منادی عدل و انصاف و رشد باشد و در دست عناصر کوته بین و ناصالح، ابزار اجحاف و ستم و تبعیض قرار گیرد.
قاعده عسر و حرج در نظام حقوق خانواده کاربردر بسیاری دارد و این کتاب عهده دار بررسی آن است.
نگارنده در کتاب حاضر بر آن است که معنا و مفهوم، مفاد و قلمرو و مبانی مستندات قرآنی و روایی قاعده را بیابد. سپس موارد کاربردی قاعده را در حقوق خانواده توضیح داده و قلمرو آن را بیش از آنچه قانونگذار تا به حال بدان اشاره کرده است ترسیم نماید.
به همین منظور در ضمن سه بخش، کاربرد قاعده را در طلاق جرحی زوجه، سقط جنین ناشی از عسر و حرج، و حرج زوج در پرداخت مهریه بررسی می نماید.
این کتاب در 128 صفحه، توسط خانم فرزانه رستگارنیک، فارغ التحصیل سطح سه رشته فقه و اصول مرکز مدیریت حوزه های علمیه قم، مسئول علمی و استاد مدرسه علمیه معصومیه شهرستان چناران توسط انتشارات فراگیران سینا در سال 1401 به رشته تحریر درآمده است.
نظر شما