سیاست اجرایی کشور ما در زمینه ازدواج، استواری بر روابط زناشویی و پیشگیری از طلاق است. با این وجود گاهی ممکن است ازدواج از مسیر مطلوب خود فاصله بگیرد و شرایط ادامه دادن آن برای هیچ یک از زوجین میسر نباشد. به طور کلی اگر چه در فقه اسلامی و قانون مدنی، پایان دادن به رابطه زناشویی(طلاق) از جمله حقوق مرد تلقی شده است؛ اما قانونگذار شرایطی را در قانون مشخص کرده که در صورت وجود، خانم می‌تواند از دادگاه درخواست طلاق نماید.   شرایط طلاق به درخواست خانم در نظام حقوقی ایران شرایط پیچیده‌ای است و مسیر دشواری را پیش روی وی خواهد آورد. قانون مدنی شرایط طلاق به درخواست خانم را منحصراً به موارد ذیل محدود کرده است:  

۱-عدم پرداخت نفقه

۲-عسر و حرج

۳-شرط ضمن عقد

عدم پرداخت نفقه

صرف ادعای عدم پرداخت نفقه، دلیلی برای طلاق ایجاد نمی‌کند. بنابراین باید ابتدا دادخواست مطالبه نفقه و شکواییه عدم پرداخت آن را به دادگستری تقدیم و دادگاه حکم انفاق به سود خانم صادر کند. در صورتی که به موجب حکم قطعی دادگاه مرد محکوم به پرداخت نفقه شده باشد اما از پرداخت آن خودداری کند، خانم می‌تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه نماید.

-آیا عدم پرداخت نفقه، شامل گذشته هم میشود؟

به نظر می رسد عدم پرداخت نفقه شامل گذشته نمی شود، زیرا بنابر نظر دکتر امامی، مبنای طلاق در خصوص عدم پرداخت نفقه، عدم امکان ادامه زندگی با یکدیگر است و این فقط در مورد نفقه آینده صدق می کند. بنابراین هرگاه شوهر از پرداخت نفقه گذشته امتناع کند، ولی حاضر به پرداخت نفقه آینده باشد، مانعی برای ادامه زندگی وجود ندارد.

عسر و حرج

عسر و حرج، یعنی مشقت شدید؛ به این معنا که هرگاه شرایط زندگی زناشویی برای خانم به گونه‌ای سخت شود که ادامه دادن آن، غیر قابل تحمل باشد، خانم می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید.

مواردی مثل اعتیاد، محکومیت به حبس بیش از ۵ سال، بیماری صعب العلاج، ترک زندگی خانوادگی و غیره که به صورت تمثیلی بیان شده است، از مصادیق عسر و حرج می‌باشد. بنابراین موارد عسر و حرج حصری نبوده و هر دلیل موجهی که بتواند دادگاه خانواده را متقاعد کند که ادامه زندگی زن و مرد با یکدیگر شرایط سخت و مشقت باری را برای خانم ایجاد می‌کند، می‌تواند از موارد اعمال این ماده باشد.

شرط ضمن عقد

منظور از شرط ضمن عقد، همان وکالت در طلاق است. به این صورت که خانم می‌تواند هنگام عقد یا هر زمان دیگری، با مراجعه به دفتر اسناد رسمی، با تنظیم شروطی برای خود حق طلاق ایجاد کند.

مواردی مثل همسر دوم، خشونت فیزیکی علیه زن و یا عدم پرداخت نفقه به مدت سه ماه، از جمله مواردی است که در ماده ۱۱۹ قانون مدنی به صورت تمثیلی بیان شده است که می‌تواند مصادیق دیگری نیز داشته باشد.

در صورت وقوع هر کدام از شروط تنظیمی و اثبات تحقق آن، خانم می‌تواند خود را بدون نیاز به حضور مرد، مطلقه کند.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس