فائزه مجردیان -خبرنگار تحریریه جوان قدس : ما در کشوری زندگی میکنیم که ازدواج  یک امر مقدس شمرده می شود و تشکیل خانواده بهترین مامن انسان و شایسته ترین کانون برای تبلور سکون و اطمینان است. از آنجایی که قوانین ما بر مبنای منابع فقهی اسلامی تدوین شده و بر همین اساس حق طلاق را در زمره حقوق مرد قرار داده است، قانونگذار برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی اقدام به تدوین قوانینی در جهت تحدید اراده مرد در امر طلاق نموده است. نحله از جمله این قوانین میباشد.

نحله چیست؟

نحله در لغت به معنای بخشش و در قانون به عنوان بخشش اجباری در نظر گرفته شده است. قانون حمایت از خانواده در ماده 58 مقرر داشته: با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کار هایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش(نحله) برای زوج تعیین میکند.

از ماده فوق متوجه میشویم که نحله در کنار مهریه و نفقه و اجرت المثل از جمله حقوق مالی زوجه است که توسط دادگاه تعیین و زوج باید در زمان طلاق به همسرش مبلغ مذکور را تحت عنوان نحله بپردازد.

شرایط تعلق نحله

مطابق بند ب تبصره شش اصلاحیه قانون طلاق، در صورتی زوج محکوم به پرداخت حق مالی نحله میشود که:

1-زوجین به دلیل طلاق از هم جدا شده باشند. بنابرین در صورتی که زوجین به هر دلیلی غیر طلاق از یکدیگر جدا شوند، حق مالی نحله مطرح نمیشود.

2- درخواست طلاق از سوی زوج مطرح شده باشد بنابرایهن اگر درخواست طلاق از سوی زوجه و یا هر دو مطرح شده باشد، مطلقه مستحق نحله نمی شود.

3- زوجه در صدور درخواست طلاق از سوی زوج بی تقصیر باشد، در نتیجه اگر دلایلی اعم از سوء رفتار یا اخلاق زوجه سبب صدور این درخواست باشد، نحله مطرح نمیشود.

4-زوجین در متن عقد نکاح، در رابطه با امور مالی، توافقی نکرده باشند. مانند شرط تصنیف دارایی. مطابق این شرط در صورتی که زوجه در صدور حکم طلاق بی تقصیر باشد، زوج میبایست تا نصف دارایی خود درا که در زندگی مشترک به دست آورده است ، به زوجه بپردازد. زوج در اصل پذیرش این شرط و نیز میزان آن مخیر میباشد در نتیجه در صورتی مطلقه مستحق نحله میشود که زوج این شرط مالی را نپذیرد.

5- زوجه مستحق اجرت المثل نباشد. اجرت المثل در واقع به معنای دستمزد خانم بابت کارهایی است که در منزل همسر خود انجام داده اما وظیفه ای در این خصوص نداشته است اما نحله یک بخشش از جانب شوهر است که بعنوان یک مبلغ بلاعوض و هدیه دریافت میگرد و تعلق هر دو حق ممکن نیست.

ملاک تعیین نحله

مطابق قانون تعیین مبلغ نحله بر عهده قاضی بوده و زوجین در این رابطه اختیاری ندارند. قاضی در تعیین نحله ملاک های زیر را مورد توجه قرار میدهد.

1-هرچقدر تعداد سال های زندگی مشترک بیشتر باشد، طبیعتا مبلغ تعیین شده برای نحله نیز بیشتر میباشد.

2-کار هایی که زوجه در در طول زندگی مشترک انجام داده است که به صورت مطلق بیان شده که شامل تمام کارها بجز وظایف زوجیت است، زیرا در قبال انجام این وظیفه مستحق نفقه و مهریه میشود.

3- دادگاه در هنگام محکومیت زوج به پرداخت نحله، توانایی او را نیز در پرداخت آن مدنظر قرار میدهد.

نحله در سایر کشور های اسلامی

از آن جایی که نحله به عنوان جبران خسارت مادی و معنوی برای خانم در نظر گرفته شده است، حقوق مدنی سایر کشور های اسلامی نیزاین حق را مورد توجه قرار داده اند. از جمله:

ماده 117 قانون احوال شخصیه سوریه هم بیان میکند که اگر مرد همسرش را بدون دلیل موجه طلاق دهد و در نتیجه این طلاق، زن دچار مشقت و تنگدستی شود، قاضی میتواند علاوه بر نفقه ایام عده با توجه به احوال مرد و میزان سوء استفاده او، حکم به پرداخت خسارتی به میزان حداکثر سه سال نفقه امثال زوجه بدهد. البته میتواند بر حسب مورد یکجا یه به صورت اقساط ماهانه باشد.

ماده 165 قانون احوال شخصیه کویت نیز حکم مشابهی را مقرر کرده. بدین گونه که اگر ازدواج صحیحی پس از ذخول منحل شود، زوجه غیر از نفقه عده اش، مستحق متعه است که میزان آن با توجه به وضع زوج تعیین میشود و از نفقه یکسال بیشتر نخواهد بود و به صورت اقساط  ماهانه پس از پایان عده زن پرداخت میشود مگر اینکه به گونهد ای دیگر توافق کرده باشند.

در ماده 18 مکرر قانون احوال شخصیه مصر اصلاحی 1985 نیز، تنها زوجه مدخوله را مستحق این حق دانسته.

در تمامی موارد مطرح شده فوق، همان حق مالی نحله مدنظر است که با عنوان دیگری بیان شده است.