فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس: یک از معضلاتی که جامعه، همواره در بحث ازدواج با آن روبروست، "تدلیس در نکاح" یا همان فریب در ازدواج است. در واقع وقتی دو نفر بدون داشتن حسن نیت و صداقت اقدام به تشکیل خانواده میکنند میتوانند تحت عنوان جرم تدلیس در نکاح قرار بگیرند. این امر علاوه بر اینکه یکی از موارد فسخ ازدواج میباشد، مشمول ضمانت اجرای کیفری نیز قرار میگیرد. به عبارت ساده تر فریب در ازدواج جرم و دارای مجازات است.

ازدواج به عنوان یک قرارداد غیر مالی، مانند سایر عقود قابل فسخ میباشد اما بنا به درجه اهمیت آن در جامعه و همچنین به دلیل تثبیت خانواده، قانونگذار موارد انحلال آن را محدود کرده؛ بنابراین قراردادی نیست که بتوان به راحتی آن را فسخ کرد.

تفاوت فسخ و طلاق

ماده 1120 قانون مدنی: عقد نکاح دائم به فسخ یا طلاق منحل میشود. یعنی هم فسخ و هم طلاق، هر دو سبب از بین رفتن عقد نکاح میشوند، با این وجود دارای تفاوت هستند.

طلاق نیازمند تشریفاتی مثل خواندن صیغه طلاق و یا وجود دو شاهد( دو مرد عادل) است و بدون انجام آن صحیح نیست در صورتی که فسخ تشریفاتی ندارد و به صرف اراده صاحب حق فسخ انجام میشود.

موارد فسخ بسیار محدود و درقانون مشخص شده، و شخص برای انجام آن نیازمند اثبات است.

برای طلاق، خانم باید دارای شرایط خاصی باشد، مثلا طلاق در حین عادت ماهیانه امکان پذیر نیست، اما برای فسخ چنین شرایطی ذکر نشده، بنابراین صحیح است.

اگر چه عده ای که خانم نگه میدارد برای هر دو یکسان است، اما اگر طلاق از نوع رجعی باشد، شوهر میتواند در مدت عده رجوع کند اما در فسخ چنین امکانی نیست و برگشت هر کدام از زوجین منوط به عقد نکاح جدید است.

فریب در نکاح

ماده 438 قانون مدنی در تعریف تدلیس می گوید: تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف مقابل شود.

به عبارت دقیق تر، هرکدام از زوجین بدون داشتن صداقت و با دروغ، دیگری را به داشتن صفتی که فاقد آن است فریب بدهد یا با انجام اعمال متقلبانه سعی درپنهان کردن نقص یا عیبی بکند که اساسا در صورت آگاهی، ازدواجی صورت نگیرد، تدلیس در نکاح صورت گرفته است

 مثلا یکی از طرفین موقع ازدواج، ادعا میکند که مدرک دکتری دارد،یا ازدواج اولش را پنهان میکند، یا دارای ثروت زیاد است و یا فرزند فلان شخص معروف میباشد، همچنین اگر با کلاه گیس کچلی خودش را پنهان کند و ..... در تمامی موارد فوق در صورتی که طرف مقابل بر مبنای این صفات با وی ازدواج کند، فریب در ازدواج شکل گرفته است.

مسئله مهمی که امروزه در دادگاه ها بسیار مطرح میشود، بحث باکرده نبودن خانم و ترمیم آن است که با توجه به اهمیت آن در عرف جامعه و لزوم اظهار آن هنگام ازدواج، از مصادیق فریب در ازدواج محسوب میشودو اگر آقا ادعا کند که همسرش پیش از ازدواج باکره نبوده و او را به داشتن این صفت فریب داده، میتواند ازدواج را فسخ کند علاوه بر آن خانم هم طبق قانون مجازات خواهد شد.

تدلیس یا فریب در تمامی موارد بالا، زمانی تحقق پیدا میکند که شخص از روی عمد و با قصد فریب دادن طرف مقابل، وی را ترغیب به ازدواج کند.

سکوت درباره نقص

بستگی به نقص موجود دارد. مثلا اگر نقص شخص، از جمله نقص هایی باشد که عملا آگاهی طرف مقابل از آن باعث میشود که با وی ازدواج نکند، سکوت درباره آن میتواند فریب در ازدواج باشد. به عبارتی تشخیص این مورد بر حسب عرف و عادت هست. 

قانونگذار چه مجازاتی برای فریب در ازدواج تعیین کرده است؟

قانون گذار در ماده 647 قانون مجازات اسلامی بیان میکند: چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت‌ اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن‌ها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال‌ محکوم می‌گردد.

در نتیجه اگر فریب قابل گذشت نباشد، دارای مجازات است.

فریب و مهریه

بر اساس ماده 1101 قانون مدنی ، " هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود ، زن حق مهر ندارد ؛ مگر در صورتی که موجب فسخ عنن ( ناتوانی جنسی مرد ) باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح ، زن مستحق نصف مهر است"

در واقع ماده بیان میکند که دریافت مهریه در اینجا دوحالت است:

حالت اول اینکه اگر ازدواج قبل از نزدیکی خانم با آقا فسخ شود، زن مستحق مهریه نیست و اگر چیزی دریافت کرده باید به آقا برگرداند مگر اینکه فسخ ازدواج ناشی از مسئله ناتوانی جنسی مرد باشد در این صورت مستحق دریافت نصف مهریه است.

در حالت دوم اگر فسخ ازدواج بعد از نزدیکی باشد، خانم مستحق دریافت تمام مهریه است.