هنگامی که حل و فصل اختلافات به مقامات قضایی می‌رسد، ممکن است دستور دستگیرکردن شخصی که متهم شده صادر شود. این دستور با عنوان حکم جلب مانند سایر اعمال حقوقی دارای شرایط و ضوابط مخصوصی است که ما اغلب آن را به عنوان یک ابزار تهدیدکننده می‌شناسیم. حکم جلب همچنین در بسیاری از موارد به عنوان یک ابزار گره‌گشا عمل می‌کند. جالب است بدانید که حکم جلب، طبق قانون در روز انجام می‌شود به جز در برخی از موارد ضروری که بازپرس آن را تعیین می‌کند.

انواع حکم جلب

دستور جلب به دو نوع حکم جلب حقوقی و حکم جلب کیفری صادر می‌شود و به دو شکل عادی و سیار قابل اجرا است. زمانی که قاضی پرونده دستور جلب را که در آن محل سکونت و اقامت فرد مجلوب مشخص است، تنها به یک کلانتری ابلاغ کند، حکم جلب عادی و اگر به تمام کلانتری های حوزه ابلاغ شود، سیار خواهد بود. بنابراین شرط اصلی برای صدور دستور جلب سیار، مشخص نبودن محل سکونت و یا اقامت فرد مجلوب است.

چند نکته که در دستور جلب سیار باید به آن توجه شود

-شاکی باید به مهلت برگ جلب توجه کند و در صورتی که تاریخ آن منقضی شده باشد، ماموران قادر به انجام آن نیستند.

-برگ جلب صادره فقط در همان حوزه قضایی برای ماموران کلانتری لازم الاجرا است و چنانچه شاکی دستور قضایی خارج از آن حوزه به ضابطان ارائه کند ماموران حق دستگیری متهم را ندارند. به عنوان مثال چنانچه برگ جلب از سوی مقام قضایی در کرج و خطاب به ماموران انتظامی آن شهر صادر شده باشد قابلیت اجرا برای ضابطان تهران را ندارد مگر آنکه مقام قضایی تهران در مقام نیابت قضایی دستور بدهد.

-در صورتی که در برگ جلب اشاره به ساعت انجام آن نشده باشد فقط ماموران می‌توانند از طلوع آفتاب تا غروب آن نسبت به دستگیری فرد مورد نظر اقدام کنند.

-چنانچه در برگ جلب صادره دستوری در خصوص ورود به منزل یا مخفیگاه متهم یا محکوم علیه قید نشده باشد، ماموران نمی‌توانند وارد چنین مکان‌هایی شوند و درخواست و اصرار شهروندان خلاف قانون است.

-کپی برگ جلب فاقد اعتبار است و شهروندان می‌بایست اصل آن را به ماموران ارائه کنند.

-ارائه کننده برگ جلب باید شاکی یا وکیل قانونی وی باشد و به هنگام درخواست باید اصل کارت ملی خود را نشان دهد. ماموران در صورتی که فرد دیگری برگ جلب را ارائه کند در خصوص آن اقدامی نخواهند داشت.

-ماموران کلانتری حصول یا عدم حصول جلب متهم یا محکوم علیه را به مقام قضایی گزارش می‌کنند و هرگونه اقدام متعاقب با دستور قضایی انجام خواهد گرفت.

برای صدور حکم جلب چه شرایطی لازم است؟

-مهم‌ ترین شرط صدور دستور جلب این است که شاکی پرونده با رعایت قوانین و موازین، اقدامات مربوط به شکایت را انجام دهد سپس بعد از تکمیل پروسه شکایت توسط شاکی، حکم محکومیت شخص صادر شود. در دعاوی حقوقی، طبق ماده ۳ قانون محکومیت های مالی، در صورتی که مرتکب بتواند اعسار خود را ثابت کند، بازداشت نمی‌شود. همچنین اگر بعد از مهلت مشخصی دسترسی به محکوم علیه وجود نداشته باشد، حکم جلب سیار صادر می‌شود.

-در دعاوی کیفری، متهم برای تکمیل اطلاعات احضار می‌شود و احضاریه برای وی به آدرسی که شاکی مشخص کرده فرستاده می‌شود. در صورتی که متهم حاضر نشود، حکم جلب برایش صادر می‌شود.

مدت اعتبار حکم جلب

قانون‌گذار زمان مشخصی برای اعتبار احکام جلب سیار تعیین نکرده است و این مدت زمان بر اساس نظر بازپرس و مرجع صالح صادرکننده حکم تعیین خواهد شد. اما معمولا مهلت معتبری برای حکم جلب سیار ۶ ماه است.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان