پیوند عضو به معنی برداشتن عضوی (Graft) از بدن یک فرد، انتقال و جای‌گذاری آن در بدن فردی دیگر می‌باشد که دچار نقص در عملکرد عضو مورد نظر شده است. امروزه پیوند عضو به عنوان اصلی‌ترین درمان برای بیمارانی درنظر گرفته می شود که دچار عدم عملکرد عضو خاصی از بدن مثل کلیه، کبد، ریه، قلب و پانکراس شده‌اند.

عضو هایی که تا به امروز به طور موفقیت آمیزی پیوند شده اند شامل قلب، کلیه، کبد، ریه، پانکراس، روده و تیموس هستند. در این میان کلیه رایج ترین عضوی است که پیوند می شود و پیوند کبد و قلب نیز در مراتب بعدی قرار می گیرند. دهندگان پیوند می‌توانند افراد زنده، مرگ مغزی و یا افرادی باشند که عملکرد قلب خود را از دست داده اند و اصطلاحا ضربان قلب ندارند. بر اساس شواهد به ترتیب افرادی که عضو پیوندی را از افراد زنده، مرگ مغزی و افرادی که در اثر مشکل قلبی از دنیا رفته اند دریافت کرده اند بقای عضو پیوندی طولانی تری داشته اند.

انتقال و جایگذاری موفقیت آمیز عضو در بدن بیماران قدم اول برای بهبود سلامتی این بیماران است که در نیم قرن گذشته یکی از موفقیت ها در پزشکی مدرن محسوب می شود. با این حال یکی از اصلی ترین مشکلاتی که در حیطه پیوند عضو وجود دارد، واکنش‌های رد پیوندی می باشد. حال با وجود این پیوندها، استارتاپ آمریکایی برین بریج (BrainBridge) با انتشار ویدیویی از طرحی برای توسعه اتوماتیک «پیوند سر» انسان با استفاده از هوش مصنوعی خبر داد.

جزئیاتی از تعویض سر و بدن

متخصصان علوم اعصاب و مهندسان زیست پزشکی این پروژه می‌گویند با استفاده از هوش مصنوعی می‌توانند سر انسان را با حفظ داده‌های حافظه، مهارت‌ها و آگاهی به واقعیت «مصنوعی بودن» عضو جدید، به جسد فردی که بر اثر مرگ مغزی جان باخته، پیوند بزنند. پژوهشگران این پروژه می‌گویند این جراحی نوآورانه می‌تواند به افراد مبتلا به بیماری‌های درمان نشدنی نظیر برخی سرطان‌ها و همچنین امراض مرتبط با اختلالات عصبی مانند آلزایمر و پاریکنسون کمک کند. همچنین این شرکت می‌گوید نخستین عمل پیوند سر مصنوعی را تا هشت سال آینده انجام خواهد داد.

جابجایی مرزهای پزشکی

هاشم الغیلی، که عضو اصلی این پروژه است ادعا می کند نتایج تحقیقات آن‌ها توسط متخصصان حوزه‌های مرتبط مورد ارزیابی قرار گرفته است. الغیلی در مصاحبه‌ اخیر خود با SWNS گفت: هدف ما از توسعه‌ی این روش نوآورانه، جابجایی مرزهای علم پزشکی و ارائه‌ روش های درمانی جدید برای بیمارانی است که با مرگ و زندگی دست و پنجه نرم می کنند. فناوری ما دریچه‌هایی را به سوی درمان‌های نجات‌بخش باز می کند؛ درمان‌هایی که تا چند سال پیش در تصور نمی گنجید.

این شرکت دانش بنیان برای بازسازی کامل عضلات صورت، از ربات‌های جراح و هوش مصنوعی استفاده می کند. در بیانیه رسمی شرکت آمده است: در طول فرآیند، از سیستم های رباتیک پرسرعت برای جلوگیری از تخریب سلول های مغزی استفاده شده است. کل این فرآیند توسط الگوریتم های هوش مصنوعی و تصویربرداری مولکولی بلادرنگ انجام می شود تا پیوند نخاع، اعصاب و رگ های خونی راحت تر صورت بگیرد. آنها با انتشار زود هنگام خبر موفقیت خود علاقه دارند از دانشمندان برجسته برای همکاری در این پروژه دعوت کند. BrainBridge گفت: پیوند سر آغاز راه است. ما امیدورایم انجام این عمل پیوند بتواند منجر به دستیابی روش های درمانی جدید در بازسازی نخاع و پیوند کل بدن انسان شود. اما در بلند مدت این پروژه می تواند سیستم مراقبت‌های بهداشتی را به طور کامل زیر و رو کند.

پای شرع و اخلاق هم در میان است

از نکات برجسته و جالب این ماجرا میتوان به حفظ هویت و توانایی‌های ذهنی بیمار پس از عمل، استفاده از سیستم‌های رباتیک و هوش مصنوعی برای اتصال دقیق اعضای بدن و افزایش طول عمر انسان‌ها اشاره کرد.

اما لازم به ذکر است که این تعویض سر و بدن، ملاحظات خاصی دارد؛ به طور مثال این تکنولوژی هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و نیاز به تحقیقات و آزمایشات بیشتری دارد، به همین منظور مسائل اخلاقی، حقوقی و شرعی برای کشورهای اسلامی متعددی در رابطه با این روش وجود دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. همچنین هزینه این عمل در حال حاضر بسیار بالا است و برای اکثر مردم قابل دسترس نیست. با وجود این چالش‌ها، شاید بتوان گفت تکنولوژی تعویض "سر و بدن" BrainBridge گامی بزرگ در جهت ارتقای سلامت و افزایش طول عمر انسان‌ها به شمار می‌رود.

نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس