توطئه برای تخریب حضرت امام(ره)

وی افزود: رژیم شاه، حضرت امام خمینی(ره) را در سال ۱۳۴۳ و بعد از حمله امام به کاپیتولاسیون و سخنرانی فوق‌العاده وی تبعید کرد. البته ابتدا برای ایشان پیام آورده بودند که راجع به هر چیزی که می‌خواهید حرف بزنید اما در مورد آمریکا چیزی نگویید ولی امام خمینی(ره) در این مورد سکوت نکردند لذا به ترکیه تبعید شدند و با فراغت یازده ماهه که در آنجا پیدا کردند کتاب «تحریر الوسیله» را به سرانجام رساندند. البته خداوند مقدر کرده بود که حضرت امام(ره) مسئله حکومت اسلامی را در نجف مطرح کنند چون مرجعیت جهان تشیع در آن موقع در نجف بود و مطرح کردن چنین‌ مبحثی، همه جهان تشیع را تحت تاثیر قرار می‌داد.

رحیمیان بیان کرد: یکی از دلایل انتقال حضرت امام(ره) به عراق این بود که تحت فشار بودند که چرا یک مرجع تقلید را به ترکیه تبعید کرده‌اند بنابراین وقتی به نجف تبعید شدند مردم نفس راحتی کشیدند. البته رژیم شاه از این قضیه هدفی پلید هم داشت و تصورشان این بود که چون امام(ره) از لحاظ علمی پایین‌تر از دیگر علمای نجف هستند بنابراین یا کلاسی را در نجف تشکیل نخواهند داد یا اگر هم تشکیل دهند تحت تاثیر کلاس سایر فقها، بازتابی نخواهد داشت در نتیجه می‌توانند شخصیت علمی امام خمینی(ره) را خُرد کنند اما هر توطئه‌ای که دشمن علیه ایشان به کار برد به ضرر دشمن و به نفع امام(ره) شد. مرحوم آیت الله راستی کاشانی می‌گفتند وقتی حضرت امام(ره) به نجف آمدند، ما با اینکه دروس خود را تکمیل کرده بودیم اما گفتیم برویم و ببینیم آیا ایشان از نظر علمی قوی هستند یا خیر؟ و بعد از مدتی که پای درس ایشان بودیم، فهمیدیم که تازه باید درس خواندن را شروع کنیم. بنابراین بخش بزرگی از علمای نجف، گواهی بر اعلمیت امام(ره) دادند لذا اقدام شاه نتیجه معکوس داد.

تأثیرگذاری نظریه ولایت فقیه بر فقهای وقت

یار دیرین امام خمینی(ره) یادآور شد: در چنین موقعیتی بود که حضرت امام(ره) بحث ولایت فقیه و حکومت اسلامی را مطرح کردند و انفجاری در فضای نجف به وجود آمد. با این نظریه، طیفی از علما و فقها تحت تاثیر این نظریه قرار گرفته و آنهایی هم که ارتباطاتی با ساواک داشتند به مخالفت پرداختند که البته مخالفت آنها تاثیرگذار نبود اما جایگاه علمی حضرت امام خمینی(ره) آنقدر تثبیت شده بود که وقتی بحث حکومت اسلامی را مطرح کردند همه علمای روشندل، آن را به عمق جان خود پذیرفتند.

حجت‌الاسلام رحیمیان تصریح کرد: درباره اهمیت پرداختن حضرت امام خمینی(ره) به ولایت فقیه باید بگویم که این مسئله باید ابتدا در حوزه‌های علمیه، فضاهای نخبگانی و جامعه جا می‌افتاد و سپس در عرصه حکومتی اجرایی می‌شد چون اگر این مسئله جا نمی‌افتاد امکان تشکیل حکومت اسلامی وجود نداشت. این زمینه‌سازی‌ها بود که باعث شد نزدیک به ۹۹ درصد مردم در همه پرسی سال ۱۳۵۸ به جمهوری اسلامی ایران رای دهند. 

تاریخچه بحث ولایت فقیه

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در این نشست به سخنرانی پرداخت و گفت: موقعی که درس‌های ولایت فقیه توسط حضرت امام خمینی(ره) شروع شد بنده اساسا به دنیا نیامده بودم اما تاثیرات این کتاب آنقدر زیاد بود که همه ما را تحت تاثیر قرار داد. واقعیت امر این است که کتاب ولایت فقیه، یک سرفصل است. در زمینه دانش و تمدن‌ها، گاهی اوقات یک کتاب یا اندیشه آنقدر امتداد پیدا می‌کند که تبدیل به گفتمانی غالب شده و سایر جریانات رقیب را حذف می‌کند. امام خمینی(ره) در سیزده جلسه‌ای که بحث ولایت فقیه را مطرح کردند بحثشان به گونه‌ای قوی و عملیاتی بود که نمی‌شود به آن خرده گرفت. 

وی افزود: البته بحث ولایت فقیه مربوط به امام خمینی(ره) نیست بلکه شیخ مفید هم در قرن چهارم این بحث را مطرح و تصریح می‌کنند در زمان غیبت امام معصوم، اختیارات ایشان به فقیه داده می‌شود بنابراین بحث ولایت فقیه از قرن چهارم تا چهاردهم ادامه داشته است. محقق کرکی نیز بر این نکته تاکید داشته‌اند. البته علمای شیعه در دوره‌هایی نمی‌توانستند بحث ولایت فقیه را مطرح کنند لذا تقیه حداکثری را پیشه می‌کردند. مرحوم ملا احمد نراقی در قرن سیزدهم قمری، کتابی فقهی دارد که در قاعده پنجاه و چهارم آن بحث ولایت فقیه را تحت عنوان قاعده مطرح می‌کند. در همان قرن سیزدهم که عملا اخباری‌گری از جهان اسلام برچیده می‌شود افرادی همانند شیخ انصاری و کاشف الغطا این بحث را مطرح می‌کنند. بحث شیخ انصاری شبیه به ولایت مطلقه فقیه و البته با تفاوت‌هایی است. 

خصوصیات کتاب ولایت فقیه

ایزدهی با اشاره به خصوصیات متمایز بحث ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی(ره) بیان کرد: مرحوم شیخ انصاری با ذکر بحث ولایت فقیه در کتاب مکاسب باعث شد بعدها هرکسی کتاب مکاسب بنویسد در آن بحث ولایت فقیه را نیز مطرح کند لذا حضرت امام خمینی(ره) هم این بحث را ذیل بحث مکاسب و بیع مطرح کردند اما نوع نگاه حضرت امام خمینی(ره) کاملا متفاوت است و نقشه راه مبارزه و تشکیل حکومت اسلامی را ارائه می‌دهند در حالی که مسئله فقهای قبلی، تشکیل حکومت اسلامی نبود و اساسا با وجود سلطان جائر و مقتدر چنین امکانی وجود نداشت اما حضرت امام خمینی(ره) ایده‌ای دارند و تبدیل نظم سلطنت جائر به حکومت اسلامی و عادل را مطرح کردند. امام(ره) فرمودند ما نیاز به بدیل داریم و در نتیجه از اقامه حکومت سخن گفتند و ولایت فقیه، نقشه راه ایشان بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: این نقشه راه باید مبتنی بر خصوصیاتی باشد. ایشان با همین کتاب و امتداد آن، جریانی عظیم ایجاد کرد که به کف خیابان هم کشیده شد. از جمله دیگر خصوصیات این کتاب این است که نوع استدلال حضرت امام خمینی(ره) با استدلال بقیه فقها متفاوت است و مثلا معتقدند احکام و حدودی همانند قصاص، دیات، امور حسبه و ... بدون تشکیل حکومت اسلامی امکان‌پذیر نیست. همچنین ایشان استدلال می‌کنند از زمان پیامبر گرامی اسلام(ص) تا قبل از زمان معاویه، دوگانه‌ای بین سلطنت و دین وجود ندارد لذا پیامبر فقط مسئله‌گو نبودند بلکه ایشان حکومت اسلامی تشکیل دادند و جانشینان ایشان نیز هم امور سیاسی و هم دینی را بر عهده داشتند تا اینکه معاویه آمد و گفت حاکمان، حکم کنند و مفتیان افتاء کنند اما حضرت امام خمینی(ره) معتقد بودند در دوران غیبت امام معصوم(ع) امور جامعه اسلامی نباید تعطیل شود بلکه باید فقیه عادل جامع‌الشرایط اداره امور را بر عهده بگیرد.