ساخت‌وسازهای شهری به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه شهری و اقتصادی شناخته می‌شود، اما این فعالیت‌ها پدیده‌هایی همچون ریزگردها، تغییر اقلیم، انتشار گازهای گلخانه‌ای، وقوع سیلاب، خشکسالی وغیره را به وجود می‌آورد که محیط زیست را به چالش می‌کشد و بر روی آن تاثیر می‌گذارد. 

فعالیت‌های ساختمانی از طرق مختلف ممکن است موجب آسیب به محیط زیست شوند. مصرف بی‌رویه آب، مصرف بی‌رویه انرژی، ایجاد و انتشار انواع آلودگی‌ها و آسیب به درختان و گیاهان محوطه کارگاه از جمله این آسیب‌هاست. آلودگی هوا اثرات و پیامدهایی مخرب بر انسان، گیاه و حتی اشیا نظیر ساختمان‌ها و اجسام دارد. از عوامل تأثیرگذار بر آلودگی هوا در فعالیت‌های ساخت‌وساز می‌توان انتشار و پراکندگی گرد و غبار به هنگام تخریب و خاک‌برداری و تردد ماشین‌آلات در مسیرهای شهری و کارگاه‌ها را عنوان کرد.

شورای ساختمان سبز بریتانیا گزارشی را در این زمینه منتشر کرده است که در آن آمده است: بخش ساخت و ساز سالانه بیش از ۴۰۰میلیون تُن مواد استفاده می‌کند که بسیاری از آنها تاثیر مستقیم بر محیط زیست دارد. به مناسبت روزجهانی محیط زیست با  مرتضی شیرزور، رئیس پیشین اداره محیط زیست مشهد و محمد اسماعیل کهرم استاد، دانشگاه و فعال محیط زیست گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

مرتفع سازی باعث انباشت آلاینده‌ها می‌شود

رئیس سابق اداره محیط زیست مشهد درباره حفاظت از محیط زیست در ساخت‌وسازهای شهری گفت: معمولا در ساخت‌وساز شهرها طرح‌های تفصیلی درنظر گرفته می‌شود اما آنچه که در اجرای آن مسیرها و کلودورهای تردد هوایی، جابجایی و مسیرهای که هوا وارد فضای شهر شود لحاظ نمی‌شود. مرتفع سازی‌ها باعث می‌شود که این کلودورها مسدود شود و این باعث می‌شود که ما انباشت آلاینده‌ها را در داخل شهرها داشته باشیم.

وی افزود: اگر سیتسم فاضلاب در شهرها به خوبی مدیریت و جمع‌آوری آن به صورت متمرکز انجام و از نفوذ آن‌ به سفره‌های زیر زمینی جلوگیری شود از این طریق می‌توانیم محیط زیست اماکن مناطق مسکونی را از لحاظ آب، هوا و خاک تامین و مدیریت کنیم.

شیرزور با تاکید بر استفاده از مصالح ساختمانی سازگار با محیط گفت: استفاده از مصالحی که با محیط سازگار باشد خیلی کمک کننده است، به دلیل اینکه گونه‌های زیستی هم می‌توانند به زندگی خودشان ادامه بدهند که خود باعث کاهش آلاینده‌های موجود در محیط می‌شود. اما خود شهرنشینی برای افراد محدودیت‌ها و آسیب‌هایی را به وجود می‌آورد و اولین آسیب آن برای محیط آلودگی هوا است که تراکم جمعیت به صورت مستقیم در آن نقش دارد.

وی همچنان در این زمینه ادامه داد: اولین عاملی که شهر نشینی به محیط زیست آسیب وارد می‌کند تجمع جمعیتی در مساحت‌های کمتر است و دومین عامل کاهش فضای سبز در محیط است. درگذشته در یک مساحت مثلا ۱۰۰متری چهار تا پنج نفر زندگی می‌کردند که فضای سبز کافی و مدیریت پسماند هم داشتند، اما در شرایط امروزی در همان مساحت که خانه‌ها به صورت آپارتمانی ساخته می‌شود فضای سبز کافی نداریم و تعداد بیشتری هم در یک آپارتمان زندگی می‌کنند. این دو عامل در زندگی شهری بیشترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کند.

شیرزور در مورد ساخت طبیعت‌های مصنوعی و تاثیر آن به محیط زیست گفت: یک موضوع را باید در نظر داشته باشیم مناطقی مثل خراسان که با خشکسالی روبرو است، آیا صلاح بر این است آبی را که نیاز اصلی زندگی است را در یک دریاچه یا آبنمای مصنوعی اختصاص بدهیم تا به چرخه تبخیر کمک کنیم، باید هوشمندانه عمل کنیم. باید بدانیم که چه چیزی را از دست می‌دهیم و چه چیزی را به دست می‌آوریم، آیا هزینه‌ای که انجام می‌شود صرفا خرج کردن بودجه است یا اینکه در آینده بتواینم استفاده بیشتر از آن داشته باشیم.

قوانین خوب؛ اجراهای بد

محمد اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست هم درباره نگهداری محیط زیست در مقابل ساخت و سازهای شهری گفت: ما قوانینی خوبی در مورد محیط زیست داریم اما در اجرای این قوانین خیلی بد عمل می‌کنیم. شهرداری به راحتی می‌تواند با اعمال قانون جلو ساخت و سازهای شهری غیر قانونی کسانی را که در حاشیه رودخانه‌های یا در حریم جاده‌ها خانه می‌سازند را بگیرد.

وی افزود: شهرداری باید قوانین خوب را طوری اجرا کند که جلو ساخت و سازهای غیر قانونی شهری گرفته شود و این زمانی اتفاق می‌افتد که شهرداری بدون در نظر گرفتن روابط و سلایق با نیروی اجرایی خودشان اعمال قانون کنند.

کهرم در مورد مهاجرت روستانشینان به شهرها و آسیب‌های آن به محیط زیست گفت: با مهاجرت روستا نشینان به شهرها آسیب‌های خیلی وارد می‌شود به دلیل اینکه این افراد در روستاها به کار کشاورزی مشغول هستند و مایحتاج غذایی یک ملت بزرگ را تهیه می‌کنند. زمانی که این‌ها به شهرها مهاجرت می‌کنند محصولات کشاورزی ما کاهش پیدا می‌کند و علاوه بر آن نیز در داخل شهرها باعث افزایش جمعیت می‌شوند که این حالت به سلامت شهر و هم به محیط زیست آسیب می‌رساند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که آیا ساخت دریاچه‌ها و طبیعت‌های مصنوعی برای محیط زیست کمک کننده است یا خیر بیان کرد: ساخت دریاچه‌ها یا آب‌نماهای مصنوعی بستگی به این دارد که کجا ساخته می‌شود، اگر طبیعت مصنوعی به روی یک زمین کشاورزی که قابلیت کشت ، برداشت را دارد و محصولی خوبی هم می‌دهد و تولیدات این زمین باعث ایجاد ثروت می‌شود ساخت طبیعت مصنوعی کاملا اشتباه و غلط است.

این بوم شناس در پایان گفت: اما اگر این طبیعت مصنوعی را جایی احداث کنیم که زمین آن هیچ منفعتی برای ما ندارد و زبیایی طبیعت را هم از بین برده است، ساخت دریاچه و یا هم آب‌نماهای مصنوعی هیچ ضرری ندارد و منفعت بیشتری هم برای ما دارد.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس