صنایع دستی بیانگر صنعت، هنر نیاکان و نشان‌دهنده ذوق هنری مردم هر منطقه از یک کشور است. به عقیده صاحب نظران این هنر اصیل، رمز ماندگاری، حیات فرهنگی و اقتصادی کشور در روند جهانی‌شدن در گرو نگاه کیفی به صنایع دستی است. از بُعد فرهنگی و گردشگری نیز صنایع دستی بخشی از صنعت گردشگری است که در همه مناطق ایران وجود دارد.

جهانی شدن صنایع‌دستی می‌تواند با ایجاد رابطه پویا و خلاق بین طبیعت، انسان، دانش و فرهنگ یک منطقه با گردشگران، جریان جدیدی را در آینده برای ارتقا گردشگری و توسعه پایدار اقتصادی و حفظ و اشاعه ارزش‌های فرهنگی ایجاد کند. هنرهای سنتی به عنوان مکمل بعضی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری که تبلور عینی فرهنگ و هنر بومی مردمی است می‌تواند به عنوان عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن و جذب گردشگران داخلی و خارجی به حساب بیاید.

صنایع دستی به عنوان صنعتی مستقل و بومی می‌تواند در جهت پایداری خود در هم‌پیوندی کامل با ابعاد دیگر پایداری نظیر پایداری اجتماعی و اقتصادی سبب رونق و پایداری گردشگری گردد.

روز جهانی صنایع دستی و روز ملی فرش در حالی بزرگداشت می‌شود که پیشتر رئیس موزه فرش ایران ادعا کرده بود که فرش‌های افغانستانی با برچسب ایرانی در کشور به فروش می‌رسد، صنعتی که تولید و صادر گننده‌گان آن با چالش‌های فراوانی روبرو هستند، در کنار این دیگر فعالین صنایع دستی از وضع موجود احساس نارضایتی دارند و همواره توجه دولت و مسئولین مربوطه را در این زمینه خواستارند، اما تقاضای جدی فعالین این است تا به این صنایع که میراث گرانبهای گذشتگان است، توجه و حفظ شود. به بهانه روز جهانی صنایع دستی با مرتضی میری، رئیس کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی و زهرا محسنی، فعال و پیشکوست حوزه دوخت‌های سنتی در استان خراسان رضوی گفت‌وگو کردیم.

مسئولین به اشتغالزایی گسترده این صنعت واقف نیستند

مرتضی میری، رئیس کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی در مورد نقش صنایع دستی به تحقق بخشیدن شعار سال( جهش تولید با مشارکت مردم) به خبرنگار تحریریه جوان قدس گفت: صنایع دستی به دلیل اینکه مردم محورترین حوزه اقتصادی ایران است، باید نماد شعار سال باشد. یعنی تولید با مشارکت مردم در صنایع دستی متبلور می‌شود. متاسفانه سیاست‌ها در این زمینه هنوز تغییر نکرده و این باعث شده تا حوزه‌ای که به عنوان مردمی‌ترین حوزه اقتصاد شناخته می‌شود با جهش مواجه نشود به احتمال قریب به یقین این اتفاق نمی‌افتد.

وی در مورد اینکه چرا سیاست‌ها در این زمینه تغییر نکرده بیان داشت: متاسفانه مسئولین به اهمیت صنایع دستی به ویژه اشتغال گسترده‌ و بدون جایگزینی که دارد واقف نیستند و بیشتر توجه‌شان معطوف به حوزه‌های است که در آن دست بازتری دارند و دولت صنایع دستی را نه مورد حمایت خود قرار می‌دهد و نه برای آن هزینه می‌کند.

میری با توجه به نقش اشتغال زایی صنایع دستی ابراز داشت: فرش و صنایع دستی در مجموع ۲میلیون و ۵۰۰هزار نفر زنجیره اشتغال دارد که دولت ریالی برای این کار هزینه نمی‌کند. اگر هرکدام از این شغل‌ها از دست برود دولت باید به صورت میانگین حدود ۲میلیارد تومان هزینه کند تا شغل جدیدی ایجاد کند. اگر دولت به این نکته پی‌ببرد حتما در سیاست‌های خود در این زمینه تجدید نظر می‌کند.

۳۰۰رشته از صنایع دستی در ایران فعال است

رئیس کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی در مورد وضعیت صنایع دستی و زمینه رشد آن گفت: اگر به سرعت به داد صنایع دستی نرسیم در معرض تهدید است. صنایع دستی تنها حوزه‌ای است که ما در آن دست بالایی داریم و از ۴۰۰ رشته‌ای شناخته شده صنایع دستی در جهان ۳۰۰رشته در ایران فعال است که از قدیم کار می‌شود. این یک ظرفیت بی بدیل است که در بازرهای بین‌المللی حضور داشته باشیم که متاسفانه خیلی غفلت کردیم.

وی افزود: مردم با صنایع دستی زندگی می‌کردند اما به دلایل فشار اقتصادی که موجود است، از اولویت مردم خارج شده و در سبد خانواده‌ها نیست و به همین دلیل بازار صنایع دستی محدود شده است.

 مرتضی میری با تاکید بر اینکه ظرفیت خوبی برای بازارهای جهانی داریم تصریح کرد: ما از ظرفیت بسیار خوبی برای ورود در بازارهای جهانی برخوردار هستیم، اما به دلیل تحریم‌ها و سیاست‌های غلط به شدت دچار تنزل هستیم برای صادرات صنایع دستی، ظرفیت ما آنقدر هست که در کوتاه مدت و میان مدت هیچ کشور جایگزین ایران نخواهد شد.

وی با برشمردن مهمترین صنایع دستی در ایران گفت: ما ۳۰۰ رشته در صنایع دستی داریم که مهمترین آنها منبت کاری، فرش، جاجیم، گلیم، معرق‌کاری، ملیله دوزی و سوزن دوزی را می‌توان برشمرد، اما آنچه که در ایران و جهان شناخته‌ شده فرش دستباف است که در سال ۱۳۷۳ حدود ۲ میلیارد و ۱۱۲ میلیون دلار صادرات داشتیم و در سال ۱۴۰۲ به ۳۹.۷ میلیون دلار صادرات رسیدیم.

مهمترین دغدغه تولید کنندگان نبود بازار فروش است

زهرا محسنی، یکی دیگر از فعالین و پیشکسوتان حوزه دوخت‌های سنتی در استان خراسان رضوی گفت: تولیدکننده تمام هنر خود را خرج می‌کند تا چیزی را تولید کند، اما مهمترین دغدغه برای تولیدکنندگان این است که بازاری برای فروش محصولات خودشان ندارند. برای اینکه این هنر و میراث از بین نرود باید مدیران به صوت درست مدیریت کنند، اما آنچه تا امروز دیده‌ایم همه فقط حرف بوده و اگر کاری را هم انجام داده‌اند در جای نادرست بوده است.

خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس