مهریه مسئله‌ای است که هم در دین و هم در قانون توجه بسیاری به آن شده است. از نظر شرعی، مهریه باید بلافاصله پس از اجرای صیغه نکاح، از طرف مرد به زن پرداخت شود که نشان‌دهنده نیت ازدواج مرد است.

از جنبه حقوقی هم این موضوع بسیار مورد توجه قرار گرفته است. طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض جاری شدن خطبه نکاح، زن مالک مطلق مهریه است و می‌تواند در همان لحظه عین مهریه را طلب کند و در مقابل، مرد موظف به پرداخت کامل مهریه است.

سال‌ها پیش اگر مرد قادر به پرداخت مبلغ مهریه نبود، زن می‌توانست طی شرایطی، با طرح یک شکایت از همسرش، حکم جلب مرد را بگیرد تا زمانی که مبلغ کل مهریه پرداخت شود. این وضعیت همچنان ادامه داشت تا زمانی که عاقبت در سال ۱۳۹۱، قانونی مبنی بر پرداخت قسطی مهریه در صورت اثبات اعسار مرد تصویب شد.

علاوه بر این، قانون دیگری هم در همان سال به تصویب رسید که حاشیه‌های زیادی را به همراه داشت. قانون از این قرار بود که زن نمی‌توانست برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، درخواست جلب مرد را داشته باشد. به این صورت که اگر مرد ۱۱۰ سکه را بپردازد و پس از آن ادعای اعسار کند و این موضوع اثبات شود، می‌تواند مابقی آن را به صورت قسطی پرداخت کند و دیگر حکم حبس برای او صادر نمی‌شود؛ اما کل این شرایط منوط به این است که مرد حداقل ۱۱۰ سکه را به زن داده باشد.

مهریه؛ به نام زوجه به کام دولت

پس از کشمکش‌های فراوان در پی این قوانین، این روزها صحبت از قانون دیگری در میان است که از زمان مطرح شدن در مجلس یعنی اوایل سال جاری تا کنون واکنش‌های شدیدی در غالب نظرات موافق و مخالف را به همراه داشته است.

شاکله کلی این طرح به این ترتیب است که اگر زن هنگام تعیین مهریه، بیش از ۱۴ سکه را درنظر داشته باشد، با توجه به تعرفه بودجه مالیات مهریه در سال جدید موظف است، درصدی از آن را به عنوان مالیات به دولت بپردازد.

با اینکه مهدی موحدی، سخنگوی سازمان امور مالیاتی کشور اعلام کرده بود: «طبق قانون، به اموالی مثل جهیزیه منقول و هر نوع مهریه‌ اعم از منقول یا غیرمنقول معاف از مالیات هستند.» اما همچنان مجلس مشغول بررسی این طرح بود و قصد در تغییر شرایط فعلی داشت. نماینده حقوقی مجلس نیز دلیل بررسی این طرح را کاهش تعداد زندانیان بیان کرده است.

تعرفه طرح مالیات بر مهریه، زن را با تعداد مهریه کمتر از ۱۴ سکه، از پرداخت مالیات معاف دانسته است. افرادی که مایل هستند از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه را به عنوان مهریه توافق کنند، زن موظف است ۴ دهم درصد درصد آن را به دولت بپردازد. کسانی هم که از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه مدنظرشان باشد، باید ۲ درصد از مبلغ کل مهریه را به مالیات اختصاص دهد. اما خانم‌هایی که مهریه بیشتر از ۲۰۰ سکه را تعیین می‌کنند، با یک افزایش ناگهانی، وظیفه پرداخت ۱۵ درصد مهریه را خواهد داشت. از این مبالغی که زن باید از حق خودش، حتی پیش از دریافت کامل آن به دولت بپردازد، به عنوان حق‌الثبت مهریه یاد می‌شود که همزمان با ثبت ازدواج، باید پرداخت شود.

برای بررسی جوانب مختلف این طرح با محسن شریفی نژاد، کارشناس حقوقی صحبت کردیم.

مهریه منطقی‌ یا ازدواج سفید؟

او درباره مزایا و معایب این طرح عنوان کرد: حرکت زوجین به سمت تعیین مهریه‌های منطقی‌تر، از جمله نکات مثبت این طرح است. نکته بعدی که در این راستا می‌توان به این نکته هم اشاره کرد که به مرور، مهریه‌ها از عرف کنونی که "سکه" شناخته شده است، خارج شده و به اموال دیگر مثل زمین یا آپارتمان تغییر پیدا خواهد کرد.

محسن شریفی نژاد در ادامه، به معایب این طرح اشاره کرد و بیان کرد: از جمله مسائلی که در این مورد بسیار قابل توجه و تامل است، می‌توان به ترویج ازدواج‌های غیرثبتی اشاره کرد. به این صورت که اگر طرح مالیات مهریه تصویب شود، زوجین بدون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی ازدواج می‌کنند. از این رو، پرونده‌های دادگستری افزایش می‌یابد و ممکن است زوجین پس از مدتی با مشکل مواجه شده و با یک سند عادی نتوانند به حقوق خودشان دست پیدا کنند.

شریفی ‌نژاد درمورد تعیین مهریه بر اساس شان خانم چنین گفت: تعیین مبلغ مهریه مسئله‌ای کاملا توافقی است اما این روزها دخالت خانواده‌ها و مراسمات مختلفی مثل بله برون که در آن کار به چانه زدن بر سر مبلغ مهریه می‌رسد، باعث شده‌اند که عرف تعیین مهریه بر اساس شان دختر و دیگر عواملی که بیانگر جایگاه خانواده زن باشد، خود به خود از بین برود. در حقیقت اصل بر آن است که شرایط مد نظر خانواده دختر از طرف خانواده پسر بدون هیچ بحثی پذیرفته شود.

اختلاف طبقاتی زنان بر سر مهریه

کارشناس حقوقی علاوه بر ذکر این نکته که هنوز تصمیم قطعی برای این طرح گرفته نشده و به نظر می‌رسد از دستور کار مجلس خارج شده باشد، خاطرنشان کرد: در صورت اجرایی شدن، خانم‌ها با توجه به سطح اجتماعی‌شان در چند گروه از یکدیگر تفکیک می‌شوند. گروه اول کسانی هستند که جزو اقشار ضعیف‌تر جامعه به شمار می‌روند و توان پرداخت مالیات مهریه را ندارند؛ از همین جهت به مبالغ کمتر روی می‌آورند تا مجبور به پرداخت مهریه نشود. دسته دوم قشر متوسط اجتماع هستند که بیشتر از دیگران با این طرح درگیر خواهند شد چرا که معمولا قائل هستند مهریه را با توجه به سطح خانواده و رسوم پیشین تعیین کنند و در عین حال ممکن است توان پرداخت مالیات آن را نداشته باشند. گروه سوم هم که مربوط به قشر مرفه می‌شوند، اهمیتی به این طرح نخواهند داد و احتمالا به سبک و سیاق قبل خود پیش خواهند رفت.

محسن شریفی ‌نژاد در نهایت یادآور شد: با اینکه این طرح با سود فراوانی برای دولت همراه است اما قطعا معضلاتی را به همراه خواهد داشت که جوانان را درگیر خود خواهد کرد.

لازم به ذکر است علی‌رغم پیگیری‌های فراوان خبرنگار قدس از نمایندگان فعلی و سابق مجلس تهران، در نهایت هیچ موفقیتی در خصوص دریافت پاسخ از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی حاصل نشد و هیچ یک از مسئولین حاضر به پاسخگویی نشدند.

تکتم شریفی نژاد – خبرنگار تحریریه جوان قدس