نشست «ویژگی‌های رئیس جمهور اصلح از منظر قرآن کریم» صبح امروز ۳۰ خرداد در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین محمدصادق یوسفی مقدم؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

یکی از وظایف اصلی و مهمترین وظیفه هر حاکمی در جمهوری اسلامی اعم از ولی فقیه که در رأس کشور قرار دارند، روسای جمهور، رئیس قوه مقننه و رئیس قوه قضائیه و مسئولین رده دوم و سوم این است که قرآن را اقامه کنند. ما درباره این مسئله آیات و دلایل زیادی داریم، به طور اختصار به این دلایل اشاره می‌کنم. یکی از دلایل این است که خداوند در بحث اقامه قرآن این مسئله را مطرح می‌فرماید که از آنچه خدا به سوی شما فرستاده‌ تبعیت کنید، یا در آیات دیگری می‌فرماید کسی که به احکام الهی حکم نکند ستمگر است یا در آیه دیگری می‌فرماید کافر است. بنابراین حکم نکردن بر اساس حکم خدا موجب این می‌شود که انسان یا فاسق شود یا ظالم یا کافر و این تبعه سنگینی برای دوری از حکمرانی قرآنی است.

قیمومت بشر در اختیار قرآن است

آیات در این زمینه بسیار زیاد است؛ یکی از آیات این است که خطاب به اهل کتاب می‌فرماید: «یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَی شَیْءٍ حَتَّی تُقِیمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِیلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ» یعنی شما چیزی نیستید و هویتی ندارید مگر اینکه تلاشتان این باشد که تورات و انجیل را اقامه کنید و همچنین آنچه از سوی خدا بر شما نازل شده است را اقامه کنید. این همان اقامه قرآن کریم است. باز در برخی آیات، قرآن به عنوان قیّم معرفی شده است. قیم به کسی اطلاق می‌شود که مثلا اگر قیم خانه است در امور خانه به او مراجعه می‌شود یا اگر قیم جامعه است در امور جامعه به او مراجعه می‌شود. قرآن قیم جامعه است و قیمومت بشر در اختیار قرآن کریم است.

آیات زیاد دیگری در این زمینه وجود دارد که ما را ملزم می‌کند حتما قرآن را اقامه کنیم. بنابراین از مجموع آیات استفاده می‌کنیم که قرآن تنها کتاب مطالعه نیست، قرآن تنها کتاب اخلاق نیست، قرآن تنها برای رسیدگی به امور آخرت نیست بلکه قرآن مجموعه تشریعات برای زندگی انسان در این دنیا است و آن احکام باید در جامعه پیاده شود و باید قرآن کریم در جامعه اسلامی اقامه شود. اگر ما این امر را به عنوان یک مفروض تلقی کردیم که اقامه قرآن یک امر قطعی است در گام نخست باید هر کس مسلمان است در توانایی خودش برای اقامه قرآن قیام کند و سپس این مسئله را به عرصه مسئولین ببریم. 

بنابراین اقامه قرآن باید در دو جهت شکل بگیرد؛ یکی از حیث وظیفه مردم، دیگری از حیث وظیفه رئیس جمهور. کسی باید مدعی ریاست در جامعه اسلامی شود که با قرآن آشنا باشد و برای اقامه قرآن این مسئولیت را بر عهده بگیرد. یعنی هدفش اقامه قرآن باشد و دستوراتی که قرآن فرموده است را اجرا کند و درصدد اجرای آنها باشد. کسی که در قله یک جامعه است و مسئولیت اجرایی در دست او است باید اولین چیزی که مقابل چشمش است قرآن کریم باشد و  قرآن را به عنوان برنامه در جامعه اجرایی کند.

یک وظیفه هم بر عهده مردم است و وظیفه مردم این است بین کسانی که خودشان را کاندیدا کردند کسی را انتخاب کنند که قرابت بیشتر با ویژگی اقامه قرآن داشته باشد و خودشان احساس کنند کسی را انتخاب می‌کنند که این فرد می‌خواهد قرآن را اقامه کند ولی متاسفانه در تبلیغات چیزی از اقامه قرآن مشاهده نمی‌کنیم. این یکی از مصیبت‌های جامعه ما است که بعد از چهل سال هنوز کاندیداها سخن از قرآن نمی‌گویند، سخن از احکام قرآن ندارند، سخن از سیاست قرآنی ندارند، سخن از فرهنگ مبتنی بر قرآن ندارند ولی جامعه باید سعی کند بین اینها کسی را انتخاب کند که قرابت بیشتری با ویژگی اقامه قرآن داشته باشد. 

اقامه قرآن چند بعد دارد؛ یکی بعد تقنینی است یعنی مجلس قوانینی تصویب کند که در راستای اقامه قرآن باشد. یک بعد هم اجرای احکام و دستورات است. بنابراین خود اجرا باید رویکرد اقامه قرآنی داشته باشد. به عنوان مثال در جامعه صرف رفاه مورد توجه نیست و این رفاه باید بر اساس عدل باشد. قطعا اینکه یکسری برخوردار و در رفاه باشند ولی یکسری وضعشان بد باشد با فرهنگ قرآنی همسویی ندارد. بنابراین رویکرد رئیس جمهور در اجرای قانون باید اقامه قرآنی باشد.

صداقت؛ ویژگی رئیس جمهور اصلح از نظر قرآن

در ادامه نشست حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی‌اکبر حسینی رامندی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه سخن گفت که گزیده مباحث او را می‌خوانیم؛ 

صداقت به مفهوم عامش بنیادی‌ترین و کلیدی‌ترین مفهوم اخلاقی است که می‌توان همه مبانی اخلاقی را بر آن استوار کرد. ما صدق را تعمیم می‌دهیم و گستره آن را محدود نمی‌کنیم و از نظر ما هر صداقت و هر دروغی در نازل‌ترین سطح حائز اهمیت است ولی قرآن این کار را نکرده و صدق ارزشمند و دروغ بزرگ را در حوزه رسالت محدود کرده یعنی وقتی می‌خواهد انبیا را معرفی کند بر صداقت آنها تاکید می‌کند. 

حرف بدیع و نوآورانه این است؛ دروغی که در قرآن مدنظر است و واکنش توبیخی قرآن جایی است که برخی مردم انبیا را تکذیب کردند. رسالت انبیا و هدف غایی هدایت در پرتو باورمندی به صداقت انبیا ثمر می‌دهد و کسانی که انبیا را تکذیب می‌کنند بزرگترین آسیب را در این مسیر ایجاد می‌کنند. این چیزی است که قرآن به آن اهتمام داشته است. روایات ما آیات قرآن را تفسیر می‌کنند و تنزل می‌دهند تا قابل فهم شود. در جایی که روایات دروغ را در منظومه اسلامی آسیب‌شناسی می‌کنند این واقعیت را به ما نشان می‌دهند کسانی که دروغ گفتن و راست گفتن‌شان تاثیرگذار است گستره آفت و آسیب آنها هم بیشتر خواهد بود و جبران ناپذیر است. مثلا حضرت رسول(ص) در مورد دروغ می‌فرمایند دروغ ریشه شر را آبیاری می‌کند. یا می‌فرمایند دروغ بنیاد دین و ایمان را فرومی‌ریزد و دروغگو از هیچ گناهی پروا نمی‌کند. حتی در برخی روایات بیان شده است که اصلا مومن نامیدن کسی که دروغ می‌گوید نادرست است و دروغ شما را از ساحت ایمان خارج می‌کند. 

اهمیت مردم‌داری رئیس جمهور

در ادامه نشست حجت‌الاسلام و المسلمین عیسی عیسی‌زاده؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه درباره شاخصه «مردم‌داری» به عنوان یکی دیگر از معیارهای انتخاب اصلح سخنرانی کرد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

مردم بیشترین ارتباط را با رئیس جمهور دارند برای اینکه می‌خواهد قوانین کشور را در جامعه پیاده کند و ظرف پیاده‌سازی وظایفش مردم هستند و از این جهت مردم‌داری او اهمیت زیادی دارد. در قرآن بحث حکومت و سیاست جایگاه ویژه دارد و قرآن بیشترین اطلاعات را در این حوزه مطرح کرده است و به تعبیر حضرت امام هشتاد درصد توصیه‌های خداوند اجتماعی و حکومتی است و یکی از دلایل ولایت فقیه همین احکام اجتماعی است که لازمه وجود این همه دستورات اجتماعی وجود یک حکومت است. در همین قرآن ویژگی‌هایی در مورد اینکه رئیس جمهور مردم‌دار کیست بیان شده است. یکی از شاخص‌هایی که قرآن برای مردم‌داری پیامبر(ص) معرفی می‌کند مهربانی با مردم و پرهیز از رفتار خشن و تندی با مردم است. لذا یکی از ویژگی‌های رئیس جمهور باید این باشد که با مردم باشد. همه رئیس جمهورهای ما با مردم بودند ولی یکی از ویژگی‌های آقای رئیسی این بود که با مردم مهربان بود.