عبارت وکیل و وکالت بدون شک، عبارتی ناآشنا نبوده و از جمله مفاهیمی است که بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. قانون مدنی در ماده  ۶۵۶، وکالت را به عنوان نوعی از قراردادها تعریف کرده که در نتیجه آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری، نایب و نماینده خود قرار می‌دهد؛ اما ممکن است بعد از انعقاد قرارداد وکالت، موکل به هر دلیلی از وکیل خود رضایت نداشته باشد و بخواهد وکیل خود را عزل کند. این کار نیاز به طی روند قانونی آن است و لازم است تا شرایط برکناری وکیل وجود داشته باشد.

موکل چگونه می‌تواند وکیل خود را عزل کند؟

عقد وکالت به عنوان یکی از عقود جایز، از طریق راه های خاصی که بعضا ارادی و غیر ارادی است، به پایان می رسد. راه هایی از جمله جنون، سفاهت وکیل یا موکل، فوت، از بین رفتن موضوع وکالت، انصراف وکیل یا برکنار آن توسط موکل، از جمله راه های به پایان رسیدن عقد وکالت است.

در خصوص عزل وکیل توسط موکل، موکل عقد وکالت را به صورت یک طرفه فسخ می‌کند و این کار می‌تواند به صورت صریح یا ضمنی انجام بگیرد. زمانی که عزل وکیل به صورت ارسال لایحه باشد، صریح و هنگامی که خود فرد به جای وکیل نسبت به موضوع وکالت اقدام کند، ضمنی صورت گرفته است.

شرایط عزل وکیل توسط موکل

از آنجا که عزل وکیل توسط موکل، یک عمل حقوقی و ایقاع است، لازم است تا موکل، برای انجام آن، دارای قصد و رضا بوده و از اهلیت لازم، یعنی عقل و بلوغ، برخوردار باشد، همچنین، از دیگر موارد اهلیت، رشد موکل (عدم سفاهت) است، در شرایطی که موضوع وکالت، یک امر مالی می باشد.

مطابق ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی مدنی، موکل پس از عزل وکیل، باید این امر را به وکیل خود و همچنین، دادگاه اطلاع دهد که البته، این اقدام موکل، یعنی، عزل کردن وکیل، مانعی برای ادامه دادرسی نبوده و اصولا، باعث تجدید جلسه نمی گردد.

همچنین، به موجب ماده ۳۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «... استعفای وکیل تعیینی یا عزل وکیل پس از تشکیل جلسه رسیدگی، پذیرفته نمی‌شود. » بنابراین، در دادگاه کیفری و در اعطای وکالت برای یک دعوای جزایی، موکل، صرفا تا قبل از تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه، حق عزل وکیل را از طریق سامانه ثنا یا روش های دیگر خواهد داشت.

وکالت بلاعزل

 برخی از مواقع وکالت قابل عزل نیست، یعنی حالت‌هایی وجود دارد که موکل را از عزل وکیل منع می‌نماید. در نتیجه وکالت بلاعزل در چند قالب صورت می‌گیرد. به طور مثال در ضمن عقد وکالت حق عزل وکیل از موکل سلب شود. زیرا مطابق با قوانین ایران هر شخصی می‌تواند حقوق خود را به صورت جزئی از خود سلب کند یا در ضمن عقد وکالت موکل تعهد نماید که وکیل را از سمت خود عزل ننماید و راه هایی از این قبیل می‌تواند باعث شود که وکالت داده شده قابل عزل نباشد.

دو نکته کلیدی

نکته اول آن که اصولا وکالت همانگونه مرتفع می‌شود که اعطا شده است، در نتیجه اگر وکالتنامه رسمی تنظیم شده باشد، ضروری است که عزل وکیل نیز نزد مقام صلاحیتدار تنظیم گردد. اما اگر وکالتنامه عادی و دست نوشت دو طرف باشد، عزل وکیل احتیاجی به رسمی بودن نخواهد داشت.

نکته دوم آن که در وکالت دادگستری امکان سلب حق موکل مبنی بر عزل وکیل وجود ندارد. به عبارت دیگر هنگامی که یک وکیل دادگستری را وکیل خود قرار دادید، صرف نظر از نحوه اعطای وکالت، همواره حق عزل وی را خواهید داشت.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس