یک جامعه شناس با بیان این مطلب درباره مفهوم طنز به قدس آنلاین می گوید: در واقع طنز با مفهوم امروزه ما و لطیفه با مفهوم تاریخی خود در ادبیات ایران، در قالب یک ژانر ادبی قابل بحث و بررسی است و شامل سه قسمت می شود که عبارت است از: مقدمه مطلب، قسمت روایی مطلب و بخش مفهومی مطلب که حالت شوک آوری به مخاطب می دهد و سبب خندیدن او می شود.
دکتر حمیدرضا اشراقی می افزاید: در تاریخ صدر اسلام رفتارها و کنشگری های پیامبر(ص) در مزاح با اصحاب شان نشان می دهد حتی موضوع لطیفه با هدف خنداندن مخاطب در رفتار عالمان و بزرگان دینی ما نیز وجود دارد. آن چنان که در برخی فیلم هایی که از مقام معظم رهبری پخش می شود ایشان نیز در برخی جلسات موضوعاتی را به مزاح مطرح می کنند و سبب خنداندن مخاطبان می شوند.
تأثیر طنز بر سلامت روان
این پژوهشگر و فعال اجتماعی درباره تأثیر لطیفه و طنز بر سلامت روان افراد می گوید: طبق تحقیقات علمی افرادی که خندان هستند، از افرادی که کمتر می خندند به مراتب سالم تر هستند. لطیفه با هدف خنداندن افراد سبب افزایش ضریب ایمنی و سلامت مخاطب می شود چراکه خندیدن عوامل استرس زا را از بین می برد و از افسردگی جلوگیری می کند.
اشراقی ادامه می دهد: در شرایطی که فضای حاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره در جوامع ایجاد می شود افرادی هستند که از زبان طنز برای بیان گفتار و اندیشه های خود استفاده می کنند. در برخی ادوار تاریخی ما نیز مانند دوره مشروطیت افرادی مانند ملک الشعرای بهار یا دهخدا برای نقد فضای جامعه از زبان طنز استفاده کرده اند.
تفاوت بین طنز، لطیفه و اهانت به دیگران
این جامعه شناس بیان می کند: مفاهیم به کار رفته در قالب طنز باید از ظرافت و نکته سنجی های عمیقی برخوردار باشد؛ آن چنان که در تاریخچه طنز ادبیات فارسی، افراد پیش از بیان طنز یا لطیفه از جمله «ظریفی می گفت» استفاده می کرده اند. این جمله کوتاه بیانگر این است که طنز و لطیفه باید از ظرافت و نکته سنجی و چارچوب خاصی برخوردار باشد تا در عین انتقال مفهوم خود، در قالب رعایت حقوق و احترام افراد نیز قرار گیرد.
اشراقی ادامه می دهد: در سال های اخیر مفهوم عمیق لطیفه به لفظ «جوک» در بین مردم تعبیر می شود. در واقع باید یادآور شد لطیفه قدیم و یا حتی جوک جدید هم بار محتوایی و معنایی خاص خود را دارد که در چارچوب تقید به فرهنگ افراد، احترام و عزت نفس افراد باید مطرح شود و در صورت رعایت نکردن چارچوب ها، تاریخچه ارزشمندی که از لطیفه، طنز و جوک در تاریخ ادبیات ما وجود دارد با چالش های مفهومی و ساختاری مواجه می شود.
طنز و لطیفه در جوامع مختلف
وی می گوید: در جوامع مختلف نیز چارچوبی برای رعایت آداب معاشرت و حرمت افراد در بیان طنز وجود دارد که برای بیان موضوعات مورد تأکید و نیاز جامعه مطرح می شود و یقینا با رعایت حد و مرزها، برای مخاطبان هر جامعه ای دلچسب تر و تأثیرگذارتر خواهد بود.
اشراقی درباره رعایت چارچوب ها در فیلم های طنز توضیح می دهد: طنز یا جوک به گونه ای از بستر ارتباطی افراد با هم استفاده می کند و بیشتر از گفتمان چهره به چهره افراد شکل می گیرد. در واقع شاید نتوان چارچوبی برای فیلم ها تعیین کرد اما فردی قرار است مزاح، لطیفه یا جوک را تعریف کرده یا در قالب اثری مکتوب ارائه کند می تواند در ابتدا از جمله «ظریفی می گفت» استفاده کند تا حرمت افراد در آن چارچوب رعایت شود.
او در ادامه تأکید می کند: پرداختن به فضای طنز، لطیفه و جوک در حوزه های مختلف ادبی، فرهنگی، اجتماعی و حتی دینی کارکردهای بسیار مثبتی دارد که اگر نتوانیم این فضایی که تاریخچه خوبی در کشور ما دارد و یک بستر ارزشمند انتقال مفاهیم هست را حفظ کنیم ممکن است مانند دیگر آثار تولیدی در عرصه محتوا و فرهنگ دستخوش ناملایماتی شود که تاریخچه ارزشمندمان را کمرنگ کند.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه می دهد: در سال های نه چندان دور تجربه خوبی در این عرصه داشتیم که به صورت کاریکاتور، مکتوب، نقاشی و غیره به انتقال مفاهیم به نسل های مختلف پرداخته شد بنابراین بسیار خوب است که در حوزه های ادبی و هنری، دست اندرکاران امر بستر مناسب تری برای بیان اندیشه های مختلف ایجاد کنند چراکه طنز در قالب اثر هنری و ادبی و غیره یکی از ابزارهای بسیار اثرگذار در انتقال مفاهیم است.
اشراقی اذعان می کند: هنگامی که کنشگری ها در بستری شفاف اتفاق می افتد دست اندرکاران و مسئولان جامعه با مفهوم و متن واقعی امور جامعه ارتباط می گیرند و نیز عموم جامعه می توانند در این بستر، آنچه دغدغه شان است در اختیار مدیران، کارگزاران و برنامه ریزان قرار دهند.
این جامعه شناس می گوید: بدون شک نزدیک شدن ذهن عموم جامعه به ذهن مسئولان کشور می تواند یک برنامه واقع بینانه تر، عملیاتی تر و خاص عموم جامعه را رقم بزند تا زودتر، در زمانی کوتاه تر و با عمق بیشتر، همراهی مردم با برنامه ریزان کشور را شاهد باشیم.
نظر شما