یکی از اساسی‌ترین اعتقادات شیعیان که در قرآن کریم و روایات و بسیاری از ادعیه هم به آن تأکید شده، شفاعت است. شفاعت مقامی است رفیع که خدای رحمان به اولیا و بندگان برگزیده خود عطا می‌کند تا دست‌گیر اطرافیان خود شده و در آمرزش گناهان واسطه شوند. یکی از شفیعان عالم، حسین بن علی(ع) است. شفاعت حسین(ع) نه تنها در آخرت سبب نجات گناهکاران از عذاب دوزخ می‌شود که در همین دنیا هم سبب فلاح و رستگاری علاقهمندان به آن حضرت و سوگواران در عزای او خواهد شد. در روایتی نقل شده در جلد44 بحارالانوار، به فرموده پیامبر اسلام(ص)، در قیامت همه دیده ها گریان‌اند مگر چشمی که در عزای حسینی گریسته باشد که خندان و مژده یافته به بهشت است. یا در حدیثی دیگر، رسول خدا(ص) پاداش شهادت حسین(ع) را به صورت حق شفاعت برای گناهکاران امت از خدا دریافت کرده است. حسین بن علی(ع) شفیع شیعیان است و در زیارت‌نامه او می‌خوانیم «و ان شفعت شفعت»، «فکن لی شفیعا الی الله» و «اللهم ارزقنی شفاعة الحسین یوم الورود».
در آستانه فرا رسیدن تاسوعا و عاشورای حسینی و شهادت انسان‌های آزاده و پاک دلی قرار داریم که عاشقانه به وصل الهی لبیک گفتند و مقاومتشان سرلوحه زنده‌دلان و نیک‌سیرتان قرار گرفت. به همین بهانه در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام مسعود عالی، کارشناس مذهبی کشورمان شفاعت و بالاترین سطح آن یعنی شفاعت امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار دادیم.
مهم‌ترین شرط شفاعت
حجت‌الاسلام عالی ابتدا در توضیح شفاعت می‌گوید: شفاعت رابطه‌ای است که انسان در دنیا با خدا و اولیای او برقرار کرده است. این ارتباط واسطه‌گری یا پارتی‌بازی نیست که اگر قانونی زیر پا گذاشته شد، کاری راه بیفتد. اگر کسی به خدا و اولیای خدا پشت کرده باشد محروم از شفاعت بوده و مهم‌ترین شرط شفاعت؛ ایمان، ولایت و دوستی اهل‌بیت(ع) است. خداوند در آیه87 سوره مریم فرموده است: «کسی نمی‌تواند دارای شفاعت شود مگر کسی که پیش پروردگار عهدی بسته باشد». امام صادق(ع) نیز در روایتی فرموده: «عهد یعنی کسی که اذن ولایت اهل بیت را به او داده شده باشند و به او اذن داده‌اند اهل ولایت شود». عهد با خدا یعنی اینکه در صراط مستقیم و دنباله‌رو معصومین(ع) باشد. اگر کسی دشمن اهل‌بیت(ع) باشد، شفاعت شامل حال او نمی‌شود. خداوند در آیه 28 سوره انبیا می‌فرماید: «ملائکه هر کسی را شفاعت نمی‌کنند مگر کسی را که خدا از او راضی باشد». امام رضا(ع) در تفسیر این آیه می‌فرماید خداوند از کسی راضی می‌شود که دین و عقاید او را بپسندد، اگر عقاید کسی شرک‌آلود نبود و پاک بود، مشمول شفاعت می‌شود.
ایشان با اشاره به شفاعت در زمان جاهلیت می‌گوید: بسیاری از مشرکان در طول تاریخ، از دوران جاهلیت و پس از آن، اعتقاد داشتند خداوند خالق و رب‌الارباب است اما اداره امور عالم و مدیریت و تدبیر آن را به موجودات دیگری واگذار کرده، مانند ملک، جن، ستاره و... آن‌ها هستند که امور را تدبیر کرده و باران، رزق، علم، موت و حیات و... می‌فرستند و چون آن موجودات در آسمان هستند و ملموس نیستند، پس در زمین بت‌هایی به‌عنوان نماد موجودات آسمانی و مدبر امور درست کرده و در مقابل آن کرنش می‌کردند. حبیب نجار، شخصیتی مسیحی بود که در منابع اسلامی به مؤمن آل‌یس ملقب شده است. او می‌گفت اگر خدای رحمان بخواهد بلایی بر من بفرستد این بت‌ها می‌توانند کاری کنند؟ آیا شفاعتشان به درد می‌خورد؟
چه کسانی مشمول شفاعت می‌شوند؟
این کارشناس دینی تصریح می‌کند: در روایات شفاعت به‌گونه‌ای بیان شده که انسان امید خود را از شفاعت از دست ندهد، در حالی که به‌طور کامل هم از بابت شفاعت خیالش راحت نباشد. به بیانی دیگر، تضمینی نشده شفاعت شامل حال چه کسانی می‌شود. ضمانتی نیست که صد درصد شفاعت سریع به انسان برسد و از طرفی باب شفاعت را طوری مطرح کرده‌اند که هر کسی امیدوار شود. یعنی فردی که ایمان دارد و با خدا و اهل‌بیت(ع) دشمنی ندارد، امیدوار باشد. در روایات داریم در قیامت آن‌قدر خداوند از گناهان بنده‌هایش می‌گذرد که شیطان هم طمع می‌کند شاید خدا او را ببخشد. اگر کسی ذره‌ای از محبت اهل‌بیت(ع) در دلش باشد در عذاب نمی‌ماند، چرا که شفاعت اهل‌بیت(ع) گسترده است و محدودیتی ندارد. از زمان احتضار تا قیامت، ائمه(ع) می‌توانند دست‌گیری کنند. این موارد، امید را زیاد می‌کند تا شخصی ناامید نباشد. شفاعت در آیات و روایات طوری مطرح شده که انسان میان خوف و رجا بماند و این اصل سبب رشد انسان می‌شود.
استاد عالی ادامه می‌دهد: دیدگاه ما شیعیان درباره شفاعت با دیدگاه دیگران و کفار و بت‌پرستان که موجودات ماورایی را همه‌کاره و مدبر عالم می‌دانند، متفاوت است و قطعاً آن دیدگاه‌ها شرک است. در دیدگاه شیعی فقط خداوند خالق است و هم او است که تدبیر تمام امور را می‌داند و همه‌کاره عالم است و معصومین و اهل‌بیت(ع) عبد محض خدا هستند. آن‌ها با تمام کراماتی که دارند، از خودشان هیچ اختیاری ندارند اما چون انسان‌های صالحی هستند که اسما و صفات خداوند را جلوه و در خود رشد داده‌اند، به آن‌ها توسل می‌کنیم. این توسل و درخواست شفاعت به این معنا نیست که آن‌ها مستقل از خداوند هستند بلکه آن‌ها را واسطه فیض به خدا می‌دانیم. کدام شیعه‌ای وقتی از امام رضا(ع) شفای فرزندش را می‌خواهد، آن حضرت را شفادهنده می‌داند هرچند با این زبان با امام رضا(ع) حرف بزند؟ تمام شیعیان به پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) متوسل می‌شوند چراکه آن‌ها واسطه فیض و رحمت الهی و صاحب ولایت تکوینی و انسان‌های کاملی هستند. وقتی می‌گوییم «یا مُحَمَّدُ یا عَلِی یا عَلِی یا مُحَمَّدُ اکفِیانِی فَإِنَّکمَا کافِیانِ وَ انْصُرَانِی فَإِنَّکمَا نَاصِرَانِ» منظور این است یا محمد و یا علی، یا علی و یا محمد، ای رسولی که رحمت از شما به امیرالمؤمنین(ع) می‌رسد و ای امیرالمؤمنینی که دروازه ورود به مدینه‌العلم و حلقه اتصال به رسول و خداوند هستید؛ «اکفِیانِی» شما مرا کفایت کنید. فیض و رحمت الهی، به واسطه شما می‌رسد و حلقه اتصال شما هستید، ولی‌الله و خلیفة‌الله شما هستید.
شفاعت امام حسین(ع) در قیامت
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه شفاعت سیدالشهدا(ع) در روز قیامت، گسترده‌ترین شفاعت است، تشریح می‌کند: امام حسین(ع) در دنیا گسترده‌ترین دست‌گیری را داشته است. ما شیعیان معتقدیم معصومین(ع) و اولیای الهی به‌خصوص امام حسین(ع) دارای مقام شفاعت هستند، به همین دلیل در زیارت‌نامه‌های حسینی بارها از خداوند به وسیله آن حضرت تقاضای شفاعت می‌کنیم. در سجده پایان زیارت عاشورا، پس از حمد و ستایش، خداوند را به سبب تحمل مصیبت آن حضرت شکر کرده و می‌گوییم «أَللّهُمَّ ارْزُقْنی شَفاعَةَ الْحُسَیْنِ یَومَ الْوُرُود» و از خداوند می‌خواهیم شفاعت حسین(ع) را در روز ورود و صحنه محشر روزی ما کند. در حدیث شریف کسا نیز داریم وقتی هر کدام از اهل‌بیت(ع) بر پیامبر(ص) وارد می‌شدند، آن حضرت جمله‌ای درباره آن‌ها می‌فرماید اما وقتی امام حسین(ع) وارد می‌شود، پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَعَلَیْکَ السَّلامُ یا وَلَدی وَ یا شافِعَ اُمَّتی؛ بر تو باد سلام ای فرزندم و ای شفاعت‌کننده امتم».
حجت‌الاسلام عالی در پایان با بیان حکایتی از دست‌گیری و شفاعت امام(ع) می‌گوید: امام حسین(ع) نه تنها در قیامت شفیع هستند بلکه زائران و گریه‌کنندگان بر آن حضرت نیز به مقام شفاعت می‌رسند. امام صادق(ع) درباره مقام زائر امام حسین(ع) می‌فرماید: زائر امام حسین(ع) شفیع 100نفر در روز قیامت است». در حکایتی نقل شده مرحوم رسول ترک با وجود سابقه بدی که داشت و در جوانی اهل دین نبود، به برکت دست‌گیری امام حسین(ع) زیر و رو شده و از او گوهری ساخته شد. می‌گویند ایشان هر سال وقت عید نوروز که همه مشغول شادی و سرگرمی‌های عید بودند، به کربلا مشرف می‌شد و سال را کنار اربابش اباعبدالله(ع) تحویل می‌کرد. یک وقت یکی از دوستانش از او پرسید چرا مقید شده‌ای عیدها به کربلا بیایی؟ چرا تاسوعا و عاشورا یا اربعین نمی‌آیی؟ رسول اشک ریخت و با دلی شکسته گفت: من در طول سال رویم سیاه می‌شود. به این امید آخر هر سال می‌آیم خدمت مولایم تا با دست‌گیری و شفاعتش، همه روسیاهی‌های سال پاک شود. این‌گونه گناهکاران ذاتشان پاک و گناهانشان قابل پاک شدن است و با شفاعت معصومین(ع) تطهیر می‌شوند. در این روزهای آغاز ماه محرم از اباعبدالله الحسین(ع) می‌خواهیم کمک کند دستمان حتی یک لحظه از دامان ایشان و خاندان پاک و مطهرشان جدا نشود.
نظر شما