به گزارش قدس خراسان، وقتی زمین و آسمان در رثای مصیبت فرزند رسول الله(ص) اشک ماتم میریزند، قطعاً تمام در و دیوار محفل عزا نیز هم‌ناله می‌شوند با خیل عزاداران حسینی و چه زیبا است حال و هوای خانه‌ای که سال‌ها در آن روضه‌خوانی شده باشد، برای درک این حال و هوا سری به بیت آیت‌الله میرزا مهدی نوقانی در کوچه شیرازی(بالا خیابان) ۱۰ زدم تا در هوای یک محفل روضه ۱۰۰ ساله نفس بکشم.
اولین بن‌بست دست راست کوچه ورودی زنان است، سقف حیاط این خانه قدیمی با داربست و چادر پوشیده شده و چیزی که در قسمت بانوان به چشمم خورد درخت گردویی بود که در وسط آنجا شاخه‌هایش خودنمایی می‌کرد. با وجود داربست و پوشاندن سقف حیات این خانه قدیمی پر از سبزی زندگی است، در این محفل روضه‌خوانی قدیمی خبری از تجملات و لباس‌های فخرفروشانه نیست و آن چیزی که در رفتار خدمتگزاران این حسینیه موج می‌زند، اخلاص است.
با ذهنی پر از سؤال درباره این حسینیه قدیمی کنجکاوانه به‌دنبال بانی مراسم می‌گشتم اما آنقدر بانیان این روضه‌خوانه ارباب در حاشیه مراسم مشغول خدمت خالصانه بودند و دیده نمی‌شدند ابتدا آدرس را غلط رفتم.
به‌دنبال قدیمی‌های این مراسم نیز می‌گشتم که متوجه شدم، خیلی‌ها مانند من اولین‌بار است که پا به این بیت گذاشته‌اند، لهجه‌ها و پوشش‌های برخی افراد از این حکایت می‌کرد که این بیت درش بیش از مشهدی‌ها بر روی زائران باز است.

اخلاص بانیان این روضه‌خوانی را ماندگار کرده

یکی از قدیمی‌های این روضه‌خوانی سنتی خانمی است که از انقلاب به این مراسم آمده، او می‌گوید: از زمانی که فرزندانم کوچک بودند به این محفل روضه‌خوانی آمد و رفت دارم.
این بانوی مشهدی با بیان اینکه رفتار با کودکان در این مراسم خیلی مهم است و تا سال‌ها در ذهن آن‌ها می‌ماند، می‌افزاید: من به مراسمات زیادی برای امام حسین(ع) رفته‌ام، اما اینجا به‌دلیل چادرکشی انجام شده بر روی سقف حیاط و قدیمی بودن فضا انگار زیر خیمه امام حسین(ع) هستیم، به قول مادرم که می‌گوید اینجا مانند خیمه‌های صحرای منا است.
او ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مشخصه‌های اینجا خلوص بانیان است و این خلوص باعث شده که کمتر آن‌ها را ببینیم، در اینجا خبری از تجملات زنانه‌ای که در برخی مجالس حسینی وجود دارد نیست و بانیان مجلس خیلی متواضع و متین هستند.
این بانوی مشهدی با بیان اینکه اینجا خبری از تشریفات آنچنانی نیست و همه افراد راحت هستند، عنوان می‌کند: مادرم ۹۰ ساله است و هنوز خاطراتی که از منابر آیت الله نوغانی دارد را تعریف می‌کند و این اثرگذاری و ماندگاری برای همین خلوص و بی‌ریا بودن این مجلس است.
او متذکر می‌شود: این مجالس تمام می‌شود و آن چیزی که مهم است اثری است که این مجالس بر روی آدم‌ها دارد، چرا که عاشورا تجلی بصیرت، صدق و وفا است، عاشورا بازخوانی توحید است و همه انبیاء نیز برای دعوت به توحید مبعوث شده‌اند.
این بانوی مشهدی بیان می‌کند: مداح و سخنران این مراسم ثابت نیستند، اوایل راه‌اندازی این روضه‌خانه آیت‌الله سیدان بودند و اکنون نیز حجت‌الاسلام عدالتیان منبر ‌می‌روند، به‌طور کلی سخنرانان خوبی را در این مراسم دعوت می‌کنند.
او خاطرنشان می‌کند: منزل ما میدان امام خمینی(ره) است و بیشتر کسانی که در این مراسم شرکت می‌کنند از همه جای شهر می‌آیند.
این بانوی مشهدی که طلبه علوم دینی بوده می‌گوید: خواهر آیت‌الله نوغانی در منزلشان که در همین حیاط است، کلاس درس‌های نهج‌البلاغه را برگزار می‌کرد و چندین سال پای درس‌ایشان می‌آمدم، متأسفانه به‌تازگی فوت کردند.

روضه‌ای که نسل به نسل چرخیده و هنوز پابرجاست

سمیه جعفریان نیز که از خادمین این مجلس عزای امام حسین(ع) است، می‌گوید: این مراسم صد سال قدمت دارد و این عنایتی است که نسل به نسل در این منزل چرخیده و هنوز پابرجاست، به همین خاطر به‌نظرم شرکت کردن در این مراسم یک لطف دیگری دارد.
او می‌افزاید: من ۲۲ سال است که در این مراسم شرکت می‌کنم و بچه‌هایم نیز در همین مسیر بزرگ شده‌اند، به‌طور کلی روضه امام حسین(ع) به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روی زندگی ما اثرگذار بوده است.
این خادم حضرت اباعبدالله(ع) ادامه می‌دهد: اینکه بچه‌ها در این محیط‌ها بزرگ شوند بر روی رفتار و کردارشان اثر می‌گذارد، ان‌شاءالله امام حسین(ع) خودشان به ما و نسلمان عنایت کنند تا در این مسیر بمانیم.

او با بیان اینکه مداحان و سخنرانان این مراسم متغیر هستند، عنوان می‌کند: مراسم دهه اول محرم، دهه آخر صفر و دهه فاطمیه در اینجا برگزار می‌شود و در این ایام برای خدمت به عزاداران می‌آیم.
این بانوی مشهدی می‌گوید: از همه جای شهر در این مجلس شرکت می‌کنند، ما از وکیل‌آباد می‌آییم، دوستان دیگر از بلوار شاهنامه و مطهری می‌آیند،: اینکه از همه جای شهر در این مراسم شرکت می‌کنند به دلیل همسایگی قدیمی با این خانه یا یک رابطه قبلی یافامیلی است که باعث شده همه زیر این خیمه امام حسین(ع) دور هم جمع شویم.

دعوت از سخنرانان و مداحان قدیمی

مریم تهرانی نیز از مستمعین قدیمی این حسینیه است، او می‌گوید: این حسینیه را آیت الله میرزا مهدی نوغانی برای برگزاری مراسم دهه اول محرم و دهه آخر صفر وقف کرده‌اند و این روضه صد ساله است.
او با بیان اینکه ۲۰ سال است که در این مراسم شرکت می‌کنم، متذکر می‌شود: تفاوت این مراسم با دیگر مراسمات این است که در یک محله قدیمی و در نزدیکی حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود، دعوت از سخنرانان و مداحان قدیمی نیز این مراسم را خاص کرده است.
تهرانی ادامه می‌دهد: آقای فاکر که مداح این مراسم است از مداحان قدیمی و خادم حرم مطهر رضوی است، او مداحی‌های قدیمی را از حفظ می‌خواند در صورتی که مداحان جدید وابسته به کاغذ و موبایل خودشان هستند.
این بانوی مشهدی خاطرنشان می‌کند: این مجالس خیلی اثرگذار است، به‌ویژه برای جوانان دهه هشتادی و نودی که با آن‌ها در ارتباط هستم خیلی اثرگذار بوده است، نسل جدید این سبک عزاداری را ندیده‌اند و با شرکت در این مجلس تاریخ برایشان تکرار می‌شود.
او بیان می‌کند: خواهر آیت‌الله نوقانی از اساتید کلام، فلسفه و نهج البلاغه مکتب نرجس بودند و در این خانه نهج‌البلاغه درس می‌دادند، من در کلاس‌های‌ایشان شرکت می‌کردم، این استاد حوزه سه ماه پیش در سن ۹۳ سالگی فوت کردند.
تهرانی می‌افزاید:‌ایشان به دلیل کهولت سن در منزل خودشان که آن گوشه این حیاط است، زندگی می‌کردند و ما شاگردانشان هفته‌ای دوبار به‌ایشان سر میزدیم.
این بانو مشهدی متذکر می‌شود: مردم برای روز تاسوعا به حرم مطهر رضوی می‌آیند و چون اینجا در اطراف حرم است در این مراسم هم شرکت می‌کنند، اکنون کسانی که اطرافم نشسته‌اند از انتهای وکیل‌آباد و قاسم‌آباد با اتوبوس آمده‌اند، البته کسانی که در اطراف حرم زندگی می‌کنند هم به این مجلس می‌آیند.

سنتی بودن این هیأت از ویژگی‌های مهم آن است

در ادامه رضا میرزایی یکی از خادمان قدیمی این حسینیه می‌گوید: پدرم تا سال ۹۱ حدود ۳۵ سال در این حسینیه خدمت کرده بود و من نیز از ۱۴ سالگی در این حسینیه مشغول به خدمت در زمینه صوت و برق و در خدمت عزاداران امام حسین(ع) هستم.
او می‌افزاید: یک ویژگی که برای خودم خیلی اهمیت داشت، سنتی بودن این هیأت است و با توجه به اینکه در هیأت‌های دیگر هم به لطف امام حسین(ع) مشغول بوده‌ام، اخلاص و بی‌ریا بودن این حسینیه برایم ثابت شده است و به‌همین خاطر فعالیت در اینجا بیشتر به دلم می‌نشیند.
میرزایی تأکید می‌کند: تمام دوستانی که در این حسینیه مشغول خدمت هستند با خلوص نیت و بدون تکبر یا چشم‌داشتی اینجا فعالیت می‌کنند این ویژگی از همه چیز برایم مهمتر است.
این خادم اهل بیت(ع) می‌گوید: تمام حاجت‌هایم را از همان اول زندگی از ازدواج و بچه‌دار شدن و رزق و روزی دنیوی و معنوی از امام حسین(ع) گرفتم و به سراغ غیر نرفتم، هر زمان که کارم گیر کرده بود و در هر برهه‌ای که مشکلاتی در زندگی داشتم اولین کاری که کردم توسل به اهل بیت علیهم السلام بوده است.
او با بیان اینکه در اینجا تنها روضه امام حسین(ع) خوانده نمی‌شود بلکه برای همه معصومین در اینجا مراسم برگزار می‌شود، خاطرنشان می‌کند: منزل ما در خیابان سناباد است، همسرم و برادرانم پیرو راه پدر که سال‌ها در این حسینیه خدمت کرده بود، هر سال در اینجا مشغول به خدمت عزاداران حسینی هستند.
محمد یخچی طوسی نیز که آشپز این حسینیه است نیز با بیان اینکه از کودکی در دستگاه امام حسین(ع) بزرگ شده‌ام، می‌گوید: همه هیأت‌ها دستگاه امام حسین(ع) هستند و از این جهت تفاوتی ندارند، اما وجه تمایز اینجا اخلاص و قدمت بیت است، نزدیک یک قرن است که این مجلس روضه‌خوانی برگزار می‌شود و این قدمت باعث شده حال و هوای این مجلس روضه‌خوانی نسبت به مجالس تازه تأسیس متفاوت باشد.

پسربچه تهرانی که بانی روضه‌خوانی در مشهد شد

سلمان دستمالچیان نیز که یکی از بانیان این محفل حسینی است، می‌گوید: ما ساکن تهران بودیم و ۶ ساله که بودم محرم در تابستان افتاده بود، از همان ایام به این بیت آمدم و تا الآن مشغول خدمت به عزاداران هستم.
او می‌افزاید: وجه متمایز این مجلس این است که این مراسم موقوفه‌ای دارد که از عایدات آن خرج این روضه‌خوانی می‌شود. این هوشمندی بانی این روضه را می‌رساند که همین موضوع باعث تداوم آن در نسل‌های بعدی شده است.
دستمالچیان متذکر می‌شود: اکنون ساکن محله سجاد مشهد هستم و با پسرم برای خدمت به عزاداران حسینی می‌آیم.

هزینه‌های حسینیه از عایدات موقوفه سیس‌آباد پرداخت می‌شود

در ادامه با پرس‌وجویی که از قدیمی‌های این محفل می‌کنم نشانه‌ای از یکی از فرزندان می‌گیرم و بعد از طی کردن پله‌های قدیمی مطبخ به طبقه بالا می‌رسم و هم‌کلام می‌شوم با منصوره نوقانی، فرزند سوم آیت الله میرزا مهدی نوقانی، او درباره این میراث پدری می‌گوید: این روضه دومین روضه قدیمی مشهد است و روضه منزل حاج محمد تقی شیخ قدیمی‌ترین روضه مشهد است.
او می‌افزاید: این مراسم روضه‌خوانی از زمان پدربزرگم آیت‌الله میرزا علی‌اکبر نوغانی در خانه‌های قبلی برگزار می‌شده است و بعد از پدربزرگم، پدرم این مراسم روضه‌خوانی را ادامه داد.
نوقانی ادامه می‌دهد: این مراسم در زمان پدربزرگم در منزلشان در مسجد و حسینیه فتاح خان در خیابان خسروی برگزار می‌شده و از آن زمان تاکنون نزدیک ۱۰۰ سال است که این روضه‌خوانی ادامه پیدا کرده، حدود ۹ ساله بودم که پدربزرگم به رحمت خدا رفته بود و پدرم در منزلی درایستگاه سراب روضه می‌خواند، مراسم خیلی باشکوهی بود و یادم است که با امکانات اولیه حدود ۵۰ سال پیش بود، آنجا هم خیمه و چادر میزدند، آن زمان امکانات امروزی نبود و کاملاً سنتی این کار انجام می‌شد.
او اضافه می‌کند: حیاط خیلی بزرگ و تقریباً مستطیل شکلی بود، چند روز قبل از محرم پیش‌خدمت‌ها یا همان خادمان می‌آمدند و بر روی حیاط چادر می‌کشیدند. مراسم از اول محرم شروع می‌شد و تا سوم امام که دوازدهم محرم است از ساعت ۸ تا اذان ظهر ادامه داشت و بعد هم نماز جماعت ظهر و عصر خوانده می‌شد. آخرین سخنران مجلس هم پدرم بودند، ‌ایشان مجتهد و مفسر قرآن بودند و وجه خیلی بارز در صحبت‌ایشان مقتل‌خوانی بود.
نوقانی متذکر شد: اکنون سبک و سیاق روضه‌ها عوض شده اما به‌نظرم صحیح‌ترین و درست‌ترین روضه همان مقتل‌خوانی بود که پدرم انجام می‌داد. در آن زمان هم صبحانه چای و نان قاق می‌دادند و اکنون هم همین صبحانه به همه داده می‌شود.
او ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۵۰ به این منزل آمدیم و در یک مقطعی چون هوا خیلی سرد بود و ماه محرم به زمستان افتاده بود، چون امکانات چادر زدن هنوز فراهم نشده بود، مراسم روضه‌خوانی را در مسجد حاجی فاضل که پدرم امام جماعت آنجا بود برگزار می‌شد، تا سال ۷۰ که امکانات چادر زدن فراهم شد و اینجا را به‌صورت دائمی داربست زدیم و پوشش بالای سقف ایجاد شد.
نوقانی می‌افزاید: در سال‌های ۶۸ یا ۶۹ بود که دو مرتبه روضه در داخل خانه برگزار شد و پدرم مقتل‌خوانی کرد، می‌توانم به جرأت بگویم که این مقتل‌خوانی‌ایشان در روز عاشورا منحصر به‌فرد بود، چون‌ایشان مجتهد و مفسر قرآن بودند و بر روی صحیح‌خوانی مقید بودند، ‌ایشان اعتقاد داشتند که باید روضه صحیح روز عاشورا و امام حسین خوانده شود، نه اینکه به هر قیمتی خواسته باشیم از مردم اشک بگیریم.
او عنوان می‌کند: پدرم در سال ۷۱ به رحمت خدا رفت اما خانواده ما متعهد شد که این میراث گران‌ب‌ها را برای خودمان یک نوع شانس بدانیم که امام حسین(ع) به ما مرحمت کرده‌اند تا بتوانیم این راه را ادامه دهیم، برخی افراد پول‌ها و امکانات بیشتر از این دارند اما خرج این مسیر نمی‌شود اما امام حسین(ع) ما را لایق دانستند که توانستیم در این ۳۲ سال این محفل روضه‌خوانی را ادامه دادیم.
نوقانی خاطرنشان می‌کند: ما کار خاصی انجام نمی‌دهیم اما تلاش می‌کنیم که هر سال به بهترین وجه با مشکلات کمتر و راحتی و آرامش بیشتر برای مردم مراسم روضه‌خوانی را برگزار کنیم. سعی ما این بوده که مدرنیته را وارد این مراسم نکنیم و در همان استکان قدیمی چای بریزیم و پذیرایی کنیم، حتی در انتخاب افرادی که منبر ‌می‌روند شناخته شده‌تر باشند و روضه‌های صحیح بخوانند، چرا که پدرم بر روی این نکته که روضه صحیح خوانده شود تأکید داشتند.
او می‌افزاید: در منبر و مقتل‌خوانی‌ایشان هم در روز عاشورا از اول تا آخر مردم اشک میریختند و لازم نبود که سینه بزنیم و دم بگیریم، البته آقایان دم سنتی می‌گرفتند، اما اکنون جای مقتل‌خوانی صحیح در روضه‌ها خیلی خالی است.
نوقانی خاطرنشان می‌کند: یک نفر از کشور خارج کشور تماس گرفته بود و اظهار دلتنگی می‌کرد و گفته بود که فیلمی از حال و هوای مراسم برایش بفرستیم تا به حال و هوای روضه‌خوانی نزدیک شوم، در حالی که این‌گونه محافل از تلویزیون پخش می‌شود اما این مراسم قدیمی چون میراث آدم‌هایی بوده که اخلاص داشتند و تاکنون ادامه پیدا کرده، برکت فکری، معنوی و روحی خاصی دارد.
او با بیان اینکه در گذشته رسم نذری دادن مانند دو سه دهه اخیر نبود، می‌گوید: اکنون برخی افراد نذورات خود را برای روزهای عاشورا و تاسوعا می‌دهند و الباقی را ما خودمان از محل موقوفه‌ای که داریم پرداخت می‌کنیم.
نوقانی خاطرنشان می‌کند: اینجا موقوفه‌ای دارد که واقف قید کرده که عایدات آن صرف روضه‌های دهه اول محرم از روز اول تا دوازدهم ماه محرم و از اربعین حسینی تا پایان ماه صفر شود و نمی‌توانیم آن را در جای دیگری مصرف کنیم. در گذشته پدربزرگم و پدرم و اکنون برادرم متولی موقوفه سیس‌آباد است، در کنار عایدات این موقوفه مردم نیز نذورات خود را برای این ایام می‌دهند.

بعد از گفت‌وگو با دختر آیت الله نوقانی مهمان سفره بانیان بیت آیت الله نوقانی شدم، سفره‌ای با پارچه سفید به همان سبک سنتی که هیچ تفاوتی با سفره می‌همانان این روضه نداشت، قطعاً همین سادگی و خلوص بانیان راز اصلی ماندگاری این روضه صد ساله است.