بر پایی روضه خانگی اباعبدالله حسین(ع) از قدیم زینت‌بخش خانه‌ها در ماه‌های محرم و صفر بوده است البته برگزاری این روضه‌ها محدود به ماه‌ها نبوده، گاهی روضه‌ها در تمام ایام سال یا سال‌ها در یک روز خاص در هفته یا ماه برگزار می‌شدند. روضه‌هایی که برگزاری شان آداب خاصی نداشت و فقط یک پرچم سیاه و دعوت از همسایه‌ها برای روضه لازم بود و چای و قندی که به لطف آن کرور کرور برکت وارد زندگی می‌شد.
روضه‌هایی که به رغم تمام سادگی‌شان، اثرگذاری و برکات زیادی به همراه دارند و پایه و اساس شکل‌گیری بسیاری از اعتقادات مذهبی؛ از حفظ و نشر محبت اهل بیت(ع) و فرهنگ عزاداری گرفته تا زمینه‌سازی برای پرورش نسلی حسینی و عجین شدن بچه‌ها با روضه و تربیت نسل حسینی، پیوند بین همسایه‌ها و افزایش صله رحم و... هستند.
اما این سال‌ها با ورود هیئت‌های عزاداری بزرگ گویی این روضه‌ها از رونق افتاده است. روضه‌هایی که در خانه های کوچک اما با برکت های فراوان برگزار می شد و به استمرار این مراسم عزیز با اصالت کمک می کرد.
گفت‌وگوی ما با حجت‌السلام دکتر یحیی جهانگیری، استاد حوزه و دانشگاه و مبلغ بین‌المللی درباره پیامدهای این هیئت‌های بزرگ است. مگا هیئت‌ها، منبرهای تلویزیونی و استیجی که این روزها عصر مدرنیته به ما تحمیل کرده و سبب شده امروز نگران آینده مجالس و هیئت‌های محلی و روضه‌های خانگی باشیم.
شله زرد هیئت محلی یا فسنجان مگا هیئت؟
حجت‌الاسلام جهانگیری در ابتدا با بیان اینکه مدرنتیه فقط یک اسم ذهنی نیست بلکه پدیده اجتماعی هم هست، گفت: مدرنتیه فقط یک مکتب فکری صرف نیست که در لابلای کتاب ها آن را جستجو کنیم بلکه یک جریان عینی هم می باشد که در کف خیابان راه می رود در رفتارها و آئین ها خودش را نشان می دهد. از این منظر باید رابطه هیئت عزاداری و مدرنیته را تحلیل کرد.
این مبلغ بین المللی در ادامه با بیان اینکه اسلام با کاپیتالیسم یعنی جمع کردن تمام سرمایه‌ها و قدرت‌ها در یک جا مخالف است، توضیح می‌دهد: اسلام با اجتماع و کولونی شدن قدرت و ثروت یک جا مخالف است. به طور نمونه وقتی پدری فوت می‌کند، بر خلاف بسیاری از کشورها که ارث باقی مانده از او به پسر بزرگ خانواده می‌رسد، اسلام به توزیع سرمایه و ارث بین همگان تاکید می‌کند. این نگاه و باور باید مبنای ما بر حکمرانی باشد و آن مبنا و نظریه را درباره هیئت ببینیم. در دوران مدرن خصوصاً در دو دهه اخیر با پدیده‌ای به نام مگا هیئت مواجه شده‌ایم. هیئت‌هایی که خرده هیئت‌ها و هیئت‌های محلی قدرت رقابت با آنان را ندارند.
وی تصریح می‌کند: سیستم‌های صوتی پیشرفته، مداحان فوق حرفه‌ای و سوپر مداح، لوکیشن عالی و دکوراسیون جذاب و پذیرایی خوب بخشی از قدرت مگا هیئت هاست و بدیهی است که خرده هیئت‌ها نمی‌توانند در ساحات مختلف با آنان رقابت کرده و جان بگیرند. به تعبیری هرگز شله زرد هیئت محلی با فسنجان مگا هیئت نمی‌تواند رقابت کند. در خرده هیئت‌ها هنوز پیرمردها و پیرزن ها وجود دارند اما نسل جدید جذب این هیئت‌های خرد نمی‌شوند. البته هنوز چون در ابتدای این مسیر هستیم، در برخی محله‌ها شاهد هستیم که در ساعات اولیه هیئت محلی اما اصل مراسم هیئت بزرگ محله جوانان را به خود جذب می‌کنند و به همین دلیل با گذر زمان خرده هیئت‌ها بخاطر استقبال نکردن مردم محو خواهند شد. این که گفته شد، پیشگویی نیست بلکه پیش بینی است و در قالب روند پژوهی می‌توان به آن اشاره کرد و گفت در آینده ای نه چندان دور شاهد چنین تغییری خواهیم بود.
خرده هیئت مسئله‌های محله را حل می‌کرد
این استاد حوزه و دانشگاه یادآور می‌شود: هیئت در نگاه اسلامی فقط مکانی برای انجام رویداد عزاداری نیست. هیئت مسئله‌های محله را حل می‌کند، سالی چند بار مردم را گرد هم آورده و با مشارکت همه، افراد محل را سر یک سفره جمع می‌کند. جوان ها با معارف اهل بیت(ع) آشنا می‌شوند اما در مگا هیئت این‌ها دیده نمی‌شود. در مسکن اسلامی، محله و مسجد محله را داریم اما در دوران مدرن وقتی که آپارتمان و برج‌های بلند ساخته شد، دیگر محله بی معنا می‌شود و اینجا شناسایی معنایی ندارد و فقط سکونت اتفاق می‌افتد. در مگا هیئت نیز اینچنین است، رویداد اتفاق می‌افتد، مردم حاضر شده و مراسمی برگزار می‌کنند و بر می‌گردند اما شناسایی نیست و مردم همدیگر را نمی‌شناسند.
دکتر جهانگیری تصریح می‌کند: جهان مدرن پشتوانه مگا هیئت است. در حکمرانی جهان مدرن باید خرده زبان‌ها حذف شوند و همه با یک زبان مشترک صحبت کنند. خرده فرهنگ‌ها از بین رفته و همه از جهانی شدن فرهنگ صحبت کنند. فرهنگ مشترک، خرده باورها و خرده سنت‌ها همه از بین رفته و از سنت‌های مشترک پیروی کنند. در این صورت خرده‌ها حذف می‌شود و آن کسی که قدرت و هژمون بیشتری دارد، زبان و فرهنگ او می‌شود زبان مشترک و در این صورت خرده‌ها نمی‌توانند خود را نشان دهند.
دردسرهای جهانی شدن برای هیئت‌ها
ایشان می‌افزاید: در جهان مدرن اساساً جهانی سازی و جهانی شدن به دنبال از بین رفتن خردهاست. شاهد هستیم که در هیئت هم مشابه همین اتفاق می‌افتد و ما از آن بی‌خبریم. نکته عجیب است که در هیئت‌ها شاهدیم خرده کولونی‌ها زدوده شده و از بین می‌رود و کلان ها و مگا ها رشد می‌کنند.
دکتر جهانگیری تاکید می‌کند: با بیان بحث هیئت‌های بزرگ، دنبال حذف آنان نیستیم بلکه در این فرصت به دنبال تحلیل آنان هستیم. هدف ما این است که در حکمرانی عزاداری‌ها، نگاه و سیطره جهان مدرن و حضور مدرنیته را در هیئت‌ها نادیده نگذاریم و ساده از کنار آن عبور نکنیم. در مجلس عزاداری محلی، بدون میکروفون هم می‌شود عزاداری کرد اما در مگا هیئت باید به سیستم صوتی مجهز بود. در مگا هیئت باید فن‌آوری‌ها و فضا به روز و کامل باشد لذا مسجدی با این وسعت و امکانات نیست و مراسم در استادیوم برگزار می‌شود و با این کار عملاً هیئت را از مسجد و حسینیه بیرون می‌کشیم. هر خرده هیئتی برای خود مداح و سخنرانی دارد اما در مگا هیئت با تعدادی مداح حرفه‌ای نیازها تامین می‌شود و جذابیت‌های جهان مدرن سبب می‌شود خرده هیئت ها کنار برود.
نظر شما