حجت‌الاسلام اصغر قاضیخانی، پژوهشگر حوزه مهدویت  با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین مباحث پیرامون حادثه عاشورا و مسئله ظهور، شناخت صفات و خصوصیات یاران امام حسین(ع) و امام زمان(عج) است، به ارائه توضیحاتی در این زمینه برای مخاطبان ایکنا پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

«در نهضت‌های موفق تاریخ و نهضت‌های سازنده که مسیر تاریخ جهان را عوض کرده‌اند، بعد از رهبر آن قیام و نهضت که نقش عنصر کلیدی را در پیروزی‌ها و موفقیت‌ها داشته، نقش یاران بسیار مهم است. نباید در انقلاب‌ها نقش یاران را نادیده بگیریم و یکی از این قیام‌ها، قیام حضرت سیدالشهدا(ع) است که اصحاب ایشان نقش مهمی در تداوم و جاودانگی نهضت عاشورا داشته‌اند. 

در این میان یکی از بحث‌های جالب و جاذب و تأثیرگذار خصلت‌ها و ویژگی‌های ممتاز اصحاب حضرت سید الشهدا (ع) است که در واقع طبق نقل ویژگی یاران امام زمان(عج) هم محسوب می‌شود.

در مورد اصحاب امام حسین و امام زمان علیهماالسلام نباید فکر کنیم آنها تحصیل کرده و درس خوانده و فارغ التحصیلان مراکز علمی روزگار خویش بودند بلکه اینها افرادی هستند مثل وهب بن عبدالله، داماد هفده روزه که نصرانی بوده و وقتی شنید حضرت سید الشهدا(ع) قیام  کرده، بند دلش پاره شد، متحول و منقلب شد و در کربلا اسلام آورد و در روز عاشورا خودش و همسرش به شهادت رسیدند.

اینطور نبوده که همه از علما، فقها و تحصیل کرده‌ها باشند. اصحاب حضرت سید الشهدا(ع) یک امت و یک  جامعه هستند هم پیرمرد نود ساله و هم طفل شیرخواره هم سیزده و هم چهارده ساله، زنان و مردان، کشاورزان و کارگران و علما و فقها و صحابی و تابعین همه در نهضت عاشورا سهیم بوده‌‎اند.

پاسداری از دین خدا 

اولین و مهمترین ویژگی اصحاب و یاران حضرت سیدالشهدا(ع) و امام زمان(عج) پاسداری از دین خداست. شهدای کربلا خود را موظف در حفظ و پاسداری دین خدا کرده بودند و جان و مال و حیثیت را برای برپایی حاکمیت دین خدا ایثار و نثار کردند. مرحوم مسعودی صاحب مروج الذهب، جغرافیدان و مورخ نامدار عالم اسلام در اثبات الوصیه می‌گوید: که مجاهدان راه خدا هزار نفر بودند در ادوار تاریخ که دین خدا را برپا نگه داشتند. قوام دین خدا به این هزار نفر است؛ ۳۱۳ نفر اصحاب بدر، ۳۱۳ نفر اصحاب طالوت هستند و اصحاب مولای عالم وجود و نماینده عدل خدا در زمین حضرت صاحب‌الامر نیز به همین عدد هستند و ۶۱ نفر دیگر اصحاب حضرت سیدالشهدا(ع) بوده‌اند. عده اصحاب حضرت سید الشهدا(ع) غیر از بنی‌هاشم بیشتر از این مقدار نبوده‌اند.

یاران خالص حضرت سیدالشهدا(ع) این شصت نفر بوده‌اند و قوام دین خدا به این هزار نفر است. ۳۱۳ نفر یاران بدر، ۳۱۳ نفر یاران طالوت و ۳۱۳ نفر یاران امام زمان(عج) و باقیمانده که شصت و اندی نفر می‌شوند شهدای کربلا هستند.

در زیارتنامه شهدای کربلا می‌خوانیم «أشهد أنّکم جاهدتم فی سبیل اللَّه، الذَّابُّونَ عَنْ تَوْحیدِ اللَّهِ؛ زیارت امام حسین و شهدا در عید فطر و قربان سلام بر شما که یاوران دین خدا و حامیان دین خدا بودید و برای حاکمیت دین و محو ظلم و ستم و شرک و الحاد و بت پرستی جنگیدید و بذل جان کرده‌اید.» بر این اساس مهمترین و برجسته‌ترین ویژگی اصحاب حضرت سید الشهدا(ع) و امام زمان(عج) پاسداری و حمایت از آیین شریعت الهی است. 

ولایتمداری

دومین ویژگی اصحاب سیدالشهدا(ع) و امام زمان(عج) ولایتمداری است. اینها در روزگارشان تابع ولی خدا بوده‌اند. اصولا اساس جنگ کربلا،  جنگ بر سر امامت و ولایت است که چه کسی رهبر باشد. مسأله روز ما هم همین مسئله است. مسأله دنیای امروز و دنیای اسلام هم همین است. جامعه اسلامی نیاز به حکومت دارد و حکومت بدون رهبر نمی‌شود. در غیبت امام زمان(عج) نیز این ولی است که باید جامعه بشری را اداره کند و سامان بدهد و عدالت و امنیت و رفاه را در جامعه برقرار کند. اساس جنگ کربلا بر سر امامت و رهبری است. آیا رهبر؛ یزید فاسد فاسق شرابخوار باشد؟ یا حسین سید جوانان اهل بهشت؟ در رجز خوانی شهدای کربلا می‌بینیم ایشان وقتی وارد میدان جنگ می شوند و اشعار حماسی خویش را می‌خوانند از طریق رهبری خودش را معرفی می‌کند می‌گوید «أَمیری حُسَیْن وَنِعْمَ الامیر ، سُرورُ فُؤادَ البَشیرِ النَّذیر»

جنگ کربلا بر سر همین بوده است. بنی‌امیه خواستند که دوباره اشرافیت جاهلی را زنده کنند. سید الشهدا(ع) قیام کرد و با خون خودش بنی امیه را سرنگون کرد. 

اگر نبود قیام حضرت سیدالشهدا(ع) و فداکاری یاران او امروز خبری از اسلام و قرآن و عدالت و آزادی و امنیت در جهان نبود و به  جرأت می توان گفت نماز همه نمازگزاران و زکات همه زکات دهندگان، حج همه حج گزاران و عدالت و آزادی و امنیت و رفاه و پیشرفت و انفاقها همه مرهون خون حضرت سیدالشهدا(ع) و خون به ناحق ریخته یاران ایشان است.

بصیرت و آگاهی به زمانه 

یکی از ویژگی‌های یاران حسین بن علی(ع) و حضرت ولی عصر(عج) بصیرت است در زیارت اربعین حضرت سید الشهدا (ع) می‌خوانیم «وَ بَذَل مُهْجَتَهُ فیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَةِ و حَیْرَةِ الضَّلالَةِ» یکی از عوامل پیدایش عاشورا جهل است، نه اینکه حضرت قیام کرده است که مردم بی سواد خواندن و نوشتن یاد بگیرند، این جهل در مقابل عقل است، مردم رشد فکری نداشتند و بی‌بصیرت بودند، تمیز ندادن بین جبهه حق و باطل ناشی از همین جهالت است. 

طه حسین، نویسنده معروف مصری که زمانی به عنوان وزیر فرهنگ هم بوده می‌گوید من بعد از انقطاع وحی کلامی به عظمت کلام علی بن ابیطالب نشنیده‌ام و آن کلام این است که در جنگ صفین یکی از یاران امیرالمؤمنین دچار شک و تردید شد و خدمت حضرت امیر رسید و عرضه داشت یا امیرالمؤمنین این شامیان مانند ما پنج وقت نماز می خوانند و اهل اذان و اقامه هستند و هر دو مردگان را به سمت قبله دفن می کنیم و من دچار شک و تردید شده ام، حضرت فرمود «فَإِنَّهُ أَمْرٌ مَلْبُوسٌ عَلَیْکَ إِنَّ دِینَ اللَّهِ لَا یُعْرَفُ بِالرِّجَالِ بَلْ بِآیَةِ الْحَقِّ وَ اعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلَه» شهدای کربلا درک و بینش عمیقی داشتند و در یک فضای غبار آلود و استبداد روزگار سیاه بنی امیه زندگی می کردند و طبیعتا چون فضا غبار آلود باشد چشم چشم را نمی بیند سعدی شیرین سخن به همین مناسبت می‌گوید «طبیعت سرایی است آراسته /  هوا و هوس گرد برخاسته 

نبینی که هرجا که برخاست گرد / نبیند نظر گرچه بیناست مرد»

وقتی گرد و غبار فروکش کرد انسان چهره همدیگر را مشاهده می کند. در آن روزگاری که تبلیغات معاویه و بنی امیه افکار مردم را هدف گرفته بود و تبلیغات ضد دینی در تمام جهان اسلام گسترش پیدا کرده بود شناختن امام زمان و زمامداری که باید جای پیامبر اکرم(ص) بنشیند کار بسیار دشواری بود و از عجایب این است که شهدای کربلا آنقدر شناخت عمیق و نافذ داشتند که در میان این همه گرد و غبار و فضای مه آلود حق را شناختند دانستند که پسر فاطمه حق است و بنی‌امیه باطل است این است که ذره‌ای شک و تردید به خود راه ندادند، یکی از دعاهایی که به ما دستور داده اند که بخوانیم این است که خدایا من را جزو شکاکین قرار مده مبادا شیطان مرا وسوسه کند و در باب امام عصر شک کنم که آیا زنده است یا زنده نیست و مگر عمر طولانی چقدر می شود و این دعا یکی از ادعیه اولیای الهی بوده ؛ خدا درک و بیتش عظیم به شهدای کربلا مرحمت کرده بود.

جناب نافع بن هلال در شب عاشورا وقتی حضرت سیدالشهدا(ع) اعلام آزادی به اصحابش داده فرمود «یا أبا عبدالله انا علی نیاتنا و بصائرنا» این مسأله خیلی مهم است فرمود ما همچنان بر انگیزه‌ها و بصیرت‌هایمان پایدار و باقی هستیم.

عشق بی‌اندازه به سیدالشهدا(ع)

یکی دیگر از ویژگی‌های یاران حضرت سیدالشهدا(ع)  وامام زمان عج که آنها را از دیگر انسان‌های معاصران جدا می کند عشق بی‌اندازه به حضرت سیدالشهدا(ع) و امام زمان(عج) است. 

اینها ذوب شده در حضرت سیدالشهدا(ع)  و امام زمان(عج) هستند خیلی عاشق بودند. عاشق سر از پا نشناخته امام و رهبرشان بودند. حضرت سیدالشهدا(ع) هم به اصحاب و یارانش علاقه داشتند کمااینکه این عشق و علاقه از حضرت ولیعصر(عج) هم نسبت به یارانشان منقول است. در منزل زباله و هنگام خبر قتل فجیع جناب مسلم بن عقیل(ع) فرمودند «لا هؤلاء الخیر بعد هذه الفتیه جمع فتی» به معنای جوانمردان این تعبیر را قرآن در مورد اصحاب کهف به کار می برد که می فرماید «انهم فیتة آمنوا بربهم و زدناهم هدی» و از امام باقر(ع) سؤال شد اصحاب کهف جوان بودند یا کهنسال که فرمود اینها بزرگسال بودند و بعد که سؤال شد چرا قرآن می‌گوید اینها جوان بوده‌اند فرمود اینها قلب و روحشان جوان بوده، با نشاط و چالاک بودند و ذره ای سستی در خود راه نمی‌دادند. امام حسن(ع) به اصحابش تعبیر به هؤلاء الفتیه کردند. 

صبح عاشورا که اولین تیراندازی به سمت خیمه‌های حضرت سیدالشهدا(ع) شروع شد در همان حمله اول حدود ۴۰ نفر از اصحاب در خون خود غلطیدند حضرت سیدالشهدا(ع) خطبه‌ای خواند و فرمود «ای بزرگمنشان شما بزرگزاده و بزرگوارید»، تعبیر بنی الکرام را در مورد اصحابش به کار برده، در آخرین ساعات عمرش که تنهای تنها ماند «و نظر الی یمینه بشماله فلم یری احداً من اصحابه فنادی بأعلی صوت یا ابطال الصفا و یا ... »، ابطال جمع بطل است به معنای شجاع فرمود ای ابطال صفا ای قهرمانان صفا ای شیرسواران جنگی من، چه شده که من هر چه شما را صدا می‌زنم جواب من را نمی‌دهید؟ این تعبیرات بلند و بالای حضرت سیدالشهدا(ع) نسبت به اصحابشان است و متقابلاً اصحاب هم بی.قرار بودند نسبت به حضرت سیدالشهدا(ع) و حاضر بودند تیر به چشمشان بنشیند ولی خاری به پای حضرت سیدالشهدا(ع) فرو نرفته باشد. این است که روز عاشورا وقت میدان  رفتن بر یکدیگر سبقت می‌گرفتند.

نهراسیدن از مرگ 

یکی دیگر از ویژگی‌های اصحاب حضرت سیدالشهدا(ع) و امام زمان(عج) شجاعت و واهمه نداشتن از مرگ  است. لشگر دشمن سی هزار نفر و لشگر امام حسین(ع) ۷۲ نفر بوده‌اند. به قول اقبال لاهوری «دشمنان چون ریگ صحرا لا تعد / دوستان او به یزدان هم عدد».

از نظر حروف ابجد حرف یزدان می‌شود ۷۲ طبق قاعده باید همان صبح عاشورا این ۳۰ هزار نفر این ۷۲ تن را یک لقمه می‌کرده، صبح عاشورا باید جنگ تمام می‌شد ولی اینقدر اصحاب امام حسین(ع) رشادت و شجاعت و فداکاری از  خود نشان دادند که جان امام زمانشان را تا عصر عاشورا حفظ کردند و جنگ را ادامه دادند از بس که پایمردی و دلاوری نشان دادند.

ذره‌ای از مرگ نمی‌ترسیدند و هیچ چیز بین اینها و مرگ حائل و مانع نمی‌شد چرا که ایمان به آخرت و سعادت دنیا و آخرت داشتند به ویژه وقتی که در پایان شب عاشورا اصحاب چه می‌رفتند و چه باقی می‌ماندند علی‌القاعده حضرت سیدالشهدا (ع) به شهادت می‌رسیدند ولی آنچه که دل آقا را گرم نگه می‌داشته همین شجاعت‌ها و وفاداری‌های اصحاب و یارانشان بوده است. 

لذا در شب عاشورا که زینب کبری(س) نگران شده بود به برادرشان فرمودند شما اصحاب خود را آزمایش کرده‌اید نکند، اینها ما را تنها بگذارند همانطور که پدرمان و برادرمان را تنها گذاشتند؟ فرمود خواهرم من اصحابم را آزمایش کردم اینها آنقدر به مرگ علاقه دارند مثل بچه شیرخوار که به پستان مادرش علاقه دارد اینها در عالم ذر با من پیمان بسته‌اند و اصحاب و یاران من بوده‌اند. وقتی این وفاداری را حضرت سیدالشهدا(ع) از اصحاب و یارانشان دیدند منازل آنها را از بین دو انگشت به آنها نشان  دادند و آنها پر می کشیدند برای رفتن به جبهه جنگ به قول حافظ «برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر / وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد».

حضرت سیدالشهدا(ع) چه تصرفی در این دل‌ها و جان‌ها کرد که فردای عاشورا باهم برای رفتن به جبهه نبرد مسابقه می‌دادند.

عاطفه ابرار پیراسته