به گزارش قدس آنلاین، اکران فیلم «روزی روزگاری آبادان» از امروز چهارشنبه دهم مرداد با پخش خانه فیلم و به سرگروهی پردیس هنر شهر آفتاب شیراز آغاز می‌شود. فیلمی که احتمالا برای مخاطبان جدی سینما موارد کنجکاوی برانگیز زیادی خواهد داشت.

نخستین اثر سینمایی حمیدرضا آذرنگ

حمیدرضا آذرنگ، چهره مشهور بازیگری که سال‌هال پیش از شهرت به واسطه آثار سینمایی و سریال‌های تلویزیونی، به دلیل حضور بر صحنه نمایش برای مخاطبان حرفه‌ای تئاتر چهره‌ای شناخته شده بود، «روزی روزگاری آبادان» را به عنوان نخستین اثر سینمایی خود نوشته و کارگردانی کرده است. آذرنگ که قرار است به زودی و پس از پنج سال، با بازی در نمایش «بونکر» به کارگردانی جلال تهرانی دوباره روی صحنه نمایش قرار گیرد، نخستین فیلم خود را در دوران اوج پاندمی کرونا مقابل دوربین برد و حضور اثر در جشنواره سی و نهم فیلم فجر که تحت تاثیر این ویروس قرار داشت، باعث شد تا بسیاری از منتقدین و مخاطبان جشنواره به دلیل محدودیت‌هایی که وجود داشت از تماشای آن محروم شوند. فیلمی که در هنگام فیلمبرداری نیز ابتلای تنابنده به ویروس کرونا، روند تولید آن را با وقفه‌ای کوتاه مواجه کرد.

آذرنگ علاوه بر تجربه بازیگری و کارگردانی در تئاتر، نمایشنامه‌هایی چون «خنکای ختم خاطره»، «برگزین»، «مادر مانده»، «خیال روی خط موازی»، «ترن» و «دو لیتر در دو لیتر صلح» را نوشته که تاکنون بارها و توسط کارگردان‌های دیگر به روی صحنه رفته است. اما حضور او در فیلم متفاوت «ملکه»(محمدعلی باشه آهنگر) فرصتی تازه برای درخشش این چهره فراهم کرد و پس از آن بود که آذرنگ به چهره‌ای شناخته شده تبدیل شد.

آن‌ها که تاکنون شاهد اجرای نمایشنامه‌های آذرنگ بوده‌اند، می‌دانند که خلق فضایی گیرا و بصری و همچنین ایجاد وجوهی همدلی برانگیز در مخاطب از جمله مشخصه‌های اصلی نوشته‌های او محسوب می‌شود. با چنین پیش فرضی، احتمالا بسیاری ورود او به عالم کارگردانی سینما را انتظار کشیده‌اند.

«روزی روزگاری آبادان» اقتباس است؟

یکی از آفت‌های سینمای ایران در سال‌های اخیر که شدت هم پیدا کرده، قطع شدن ارتباط میان تولیدات سینمایی با ادبیات، به خصوص ادبیات نمایشی است. اقتباس در سینمای جهان همیشگی جایگاهی ویژه داشته و به مرور زمان این پیوستگی افزایش هم یافته. اما سینمای ایران سال‌هاست که عادت کرده به بازیافت و تغذیه از خودش و به ندرت می‌بینیم که فیلمسازها به سراغ منابع موجود بروند. آذرنگ در اولین تجربه کارگردانی‌اش، در سینما، تصمیم گرفته تا یکی از تجربیات تئاتری موفق خودش را به این مدیوم بیاورد و بر روی نمایشنامه «روزی روزگاری آبادان» دست گذاشته است. 

 آذرنگ را با تئاترهایش می‌شناسیم؛ با همان نمایش‌های دانشجویی که رفته‌رفته حضور او را در تئاتر پررنگ‌تر کرد و به کارگردانی نمایش‌هایی چون «خیال روی خط موازی» و همین «روزی روزگاری آبادان» در سال ۸۴ رساند.

این نمایش به‌عنوان یکی از ایده‌های آذرنگ، منبع اقتباس فیلم‌نامه فیلم «روزی روزگاری آبادان» بوده که به نظر می‌رسد ریشه در کودکی و نوجوانی آذرنگ داشته باشد.

عبدالله اسکندری و علی اوجی که دومی این روزها «ساعت شش صبح» به کارگردانی مهران مدیری را روی صحنه دارد، تهیه‌کنندگان درام خوش ساخت «روزی روزگاری آبادان» هستند. فیلمی که حضور بازیگرانی همچون فاطمه معتمدآریا و محسن تنابنده در نقش‌های اصلی می‌تواند باعث کنجکاوی بیشتر مخاطبان برای تماشای این اثر شود.

فیلمی در خطه جنوب ایران

«روزی روزگاری آبادان» فیلمی گیرا و گرم است که باید حتما تجربه تماشای آن در سالن سینما و روی پرده عریض اتفاق بیفتند. این فیلم به زندگی یک خانواده جنوبی می‌پردازد که پدر(محسن تنابنده) گرفتار اعتیاد است و مادر( فاطمه معتمدآریا) با فداکاری سعی در حفظ کانون خانواده خود دارد اما در این گیر و دار بروز اتفاق‌هایی مشکلات تازه‌ای را برای آن‌ها به وجود می‌آورد.

فیلم داستان خود را از نقطه‌ای بحرانی یعنی جایی آغاز می‌کند که زن در آستانه نوروز سال ۱۳۸۲ تصمیم گرفته تا پس از بازگشت از سفر، از همسر خود جدا شود. با وجود آنکه زمان دقیق وقایع فیلم مشخص است، اما آذرنگ تلاش کرده تا معنایی از بی‌زمانی را در اثر جاری کند و روایت را به شکلی سامان دهد که گویا شهر آبادان و مردمانش هنوز و پس از دهه‌های متمادی که از پایان جنگ می‌گذرد، همچنان اسیر مشکلات و رنج‌هایی فریز شده هستند و خبری از بازگشت آرامش به این خطه نیست.

آذرنگ در «روزی روزگاری آبادان» با نمایش تصویر خانواده‌ای متفاوت که همسایه این زوج هستند و رابطه پنهانی دختر و پسر که این دو خانواده را به یکدیگر پیوند می‌دهد، نوعی رویکرد تقابلی در پیش گرفته و شرایط متفاوت اجتماع شهری و خلاها و کمبودهای موجود در این شهر را به شکلی نمادین بازنمایی می‌کند.

«روزی روزگاری آبادان» در مسیر روایی خود نقبی هم به فضای نوستالژیک دهه‌های گذشته می‌زند و در میان انبوهی از فلاکت، همچون زندگی حقیقی انسان‌ها، لحظه‌های شیرینی را عیان می‌کند که البته در میان آشوب و مصائب زندگی روزمره، ماندگاری چندانی ندارد.

عمده فیلم‌های ساخته شده درباره آبادان، تصویری از این شهر را در هنگامه دوران جنگ ارائه می‌کنند، اما آذرنگ با برداشتی متفاوت از زمان و بازی استعاری با این مفهوم، گویی قصد دارد تا به ترسیم وضعیت ازلی ابدی این شهر از سه دهه پیش تا آینده‌ای بی پایان بپردازد و با خلق خانه‌ای در میانه آشوب و جدل، تصویری کوچک و نمادین از  تلخ‌کامی مردم این شهر به دست می‌دهد. 

 اگرچه آذرنگ در گلپایگان به دنیا آمده اما کودکی و نوجوانی‌اش را در اندیمشک گذرانده و بارها تایید کرده که بخش مهمی از شخصیتش در جنوب شکل گرفته است. از این رو فیلمی در همین حال و هوا نیز ساخته است.

نزدیکی «روزی روزگاری آبادان» به مدیوم تئاتر

نکته‌ای که همچنان کلیت «روزی روزگاری آبادان» را تحت تاثیر قرار داده، نزدیکی آن به مدیوم تئاتر است. محدودیت زمانی و مکانی در وقوع قصه و سابقه تئاتری آذرنگ این پیش‌فرض را برای مخاطب به وجود می‌آورد، هرچند که فیلم تلاش خود را کرده تا از ظرفیت‌های نمایشی و تصویری مدیوم سینما حداکثر استفاده را ببرد، به ویژه در مواجهه با موقعیت اصلی درام که جنبه‌ای ذهنی به فضای واقع‌گرایانه قصه بخشیده است. با این وجود همچنان ذات اثر به منطقی نمایشی نزدیک است تا واقع‌گرایانه. در نتیجه عناصر اجرایی فیلم به ویژه بازی‌ها نیز کاملا تحت تاثیر همین رویکرد قرار گرفته است.

از سویی دیگر، تلاش آذرنگ برای ربط دادن فضای قصه به وضعیت امروز ایران، که در نشست خبری فیلم هم به شکل‌های مختلف به آن اشاره کرد، تا حدود زیادی تحمیلی است و به دلیل تاکید روی ایده‌هایی که پیوند تماتیک سستی برای یک قرائت به روز از شرایط دارند، در این زمینه خیلی نمی‌تواند پیش‌روی کند و موثر باشد.

برخورد اشتباه موشک به انبارهای شرکت نفت آبادان

حمیدرضا آذرنگ کارگردان فیلم سینمایی «روزی روزگاری آبادان» در جلسه نقد و بررسی این فیلم که در سال 1400 برگزار شد، عنوان کرد: «روزی روزگاری آبادان» براساس استنادی که زمانی در آبادان اتفاق افتاده، ساخته شده است. روز آغاز جنگ آمریکا و عراق موشکی به اشتباه به انبارهای شرکت نفت آبادان برخورد کرده بود اما خسارت جانی به کسی وارد نشده بود. این اتفاق برای من محل یک خیال پردازی شد. من سعی کردم زندگی یکی از خانواده هایی که درگیر این اتفاق شده بود را به تصویر بکشم و به همه نشان دهم که چطور می‌توان با این موقعیت برخورد کرد.

او در ادامه بیان کرد: این روزها خبرهایی بر مبنای خطاهای انسانی زیاد می‌شنویم و روز به روز ابعاد سیاهش بیشتر می‌شود. متاسفانه ما انسان های زیادی را به دلیل سیاست و کیاست از دست دادیم.