به خاطر همین ویژگی‌هاست که بنا بر ماده ۱۱ آیین‌نامه اجرایی تبصره (۲) الحاقی ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی و با مصوبه هیئت وزیران، از سال۱۳۸۶ در رده مشاغل سخت و زیان‌آور کشور قرار گرفته است.
خبرنگاران و روزنامه‌نگاران کشور بیش از هر کس دیگر می‌توانند دلایل سخت و زیان‌آور بودن حرفه‌شان را بیان کنند.
ذات شغل خبرنگاری با مخاطرات همراه است
آرش شفاعی، خبرنگار روزنامه جام‌جم به قدس می‌گوید: یک تعریف تازه‌تر و مترقی‌تر از خبر، می‌گوید خبر، چیزی است که کسی می‌خواهد جایی آن را پنهان کند و هرچیزی خارج از این تعریف قرار بگیرد دیگر خبر نیست؛ بلکه روابط عمومی است. با این تعریف، خبرنگار هم به کسی گفته می‌شود که در پی روشن یا آشکار کردن آن موضوع و حقیقت است. بنابراین انجام این مهم به این مفهوم است که منافع یک شخص یا عده‌ای ازجنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به خطر می‌افتد، در نتیجه چه بسا این افراد یا گروه‌ها از همه ابزارهای قدرتشان استفاده می‌کنند تا در مقابل خبرنگار بایستند.
وی با اشاره به اینکه خبرنگاری در همه جای دنیا ذاتاً شغلی پرچالش و درگیرانه است، می‌افزاید: همین چند روز پیش وقتی خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در حال مراجعه به منزل مسکونی شهید اسماعیل هنیه برای تهیه گزارش بود طوری مورد حمله قرار گرفت که سرش از تن جدا شد. البته شاید عنوان شود ما که حالا درگیر جنگ نیستیم پس چرا شغل خبرنگاری باید سخت و زیان‌آور به حساب بیاید؛ در پاسخ باید گفت به هرحال ذات شغل خبرنگاری با خطرات و مخاطرات جسمی، جانی، روحی و مالی همراه است، به همین دلیل باید همواره از خبرنگار حمایت ویژه قانونی شود.
شفاعی با تأکید بر اینکه حمایت ویژه قانونی از خبرنگاران در قانون اساسی به عنوان بالاترین سند حقوقی کشور به رسمیت شناخته شده است، می‌گوید: قانون اساسی ما در بررسی پرونده‌های قضایی برای دو گروه از افراد جامعه یعنی فعالان سیاسی و مطبوعاتی امتیاز ویژه‌ای قائل شده است؛ درواقع اگر این دو قشر، متهم به جرایم سیاسی و مطبوعاتی شوند، رسیدگی به پرونده آن‌ها باید از سوی دادگاه با حضور هیئت منصفه انجام شود. یعنی علاوه بر قاضی دادگاه، هیئت منصفه هم باید به عنوان وجدان جامعه در خصوص اتهام این‌گونه افراد قضاوت کند. مثلاً قضاوت کند آیا مطلبی که خبرنگار نوشته در راستای منافع عمومی جامعه بوده است یا نه. خب وقتی قانون اساسی برای خبرنگاران چنین امتیاز ویژه‌ای در نظر می‌گیرد، قوانین پایین‌دستی و مقررات اجرایی هم باید این حمایت را انجام دهند. ضمن آنکه قانون در کنار این قشر باید از دیگر افرادی نیز که در مشاغل سخت و زیان‌آور فعالیت می‌کنند و به لحاظ جسمی، روحی و مالی دچار آسیب می‌شوند حمایت کند.
وی در همین زمینه می‌افزاید: حمایت ویژه قانونی از خبرنگاران چیز عجیبی نیست اما چالش امروز ما در این حوزه این است بخش‌هایی از دولت که می‌تواند از خبرنگاران حمایت کند، مثل سازمان تأمین اجتماعی و وزارت کار به لحاظ مالی به‌قدری در مضیقه هستند که نمی‌خواهند به‌راحتی زیربار اجرای قانون سخت و زیان‌آور بودن حرفه خبرنگاری بروند؛ وگرنه اصل ماجرا و درستی این حمایت‌ها تقریباً برای همگان ثابت شده است.
موانع خاص و زیاد در مسیر تولید و انتقال خبر
کامران نرجه که از سال ۱۳۶۹ تاکنون در سرویس اقتصادی روزنامه اطلاعات قلم می‌زند هم در پاسخ به قدس می‌گوید: ویژگی‌های مترتب بر شغل خبرنگاری موجب می‌شود این حرفه دارای شرایط سخت و زیان‌آور برای آن باشد، فرقی هم نمی‌کند این حرفه در ایران باشد یا هر نقطه دیگری از جهان.
وی با اشاره به اینکه صحت خبر و سرعت در انتشار آن، روح غالب بر شغل خبرنگاری است، می‌افزاید: این دو ویژگی موجب می‌شود استرس و اضطراب در شخص تهیه‌کننده خبر یا همان خبرنگار بسیار بالا باشد؛ به‌ویژه وقتی خبرنگار ابزارهای لازم را برای تهیه خبر صحیح و انتشار آن در سریع‌ترین زمان ممکن نداشته باشد که در این صورت سطح استرس یا فشار روحی که در آن شرایط تحمل می‌کند بسیار بالاتر خواهد بود. پس این نخستین موضوعی است که ایجاب می‌کند شغل خبرنگاری نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا همواره به عنوان یک حرفه سخت و زیان‌آور شناخته شود.
وی با اشاره به اینکه ویژگی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هر جامعه در میزان یا شدت استرسی که به خبرنگارانش وارد می‌شود متفاوت است، می‌گوید: بیشتر مردم، مسئولان دستگاه‌ها و سازمان‌های تولیدکننده خبر، اهمیت اطلاع‌رسانی را نمی‌دانند و با ارکان اطلاع‌رسانی آشنا نیستند و همین مسئله موانع زیاد و خاصی بر سر راه تولید و انتقال خبر برای شخص خبرنگار ایجاد می‌کند و در نتیجه موجب تشدید استرس او می‌شود که تداوم این موضوع، سلامت خبرنگاران ما را به‌ویژه از نظر روحی به‌شدت به خطر می‌اندازد.
تهدیدات احتمالی این حرفه را به جان می‌خرد
حسین فصیحی، دبیر گروه حوادث روزنامه جوان هم در این باره به قدس می‌گوید: حرفه خبرنگاری سخت و زیان‌آور است چون جدا از ویژگی‌های سرعت، دقت و صحت در تولید خبر و گزارش، کسی که این وظیفه را انجام می‌دهد ضمن برخورداری از تخصص، مهارت، قدرت تجزیه و تحلیل بالا؛ تهدیدات احتمالی این حرفه را هم می‌پذیرد. یعنی با به خطر انداختن امنیت خود، فسادهای احتمالی در جامعه را پیگیری و آشکار می‌کند.
وی با اشاره به اینکه خبرنگار، امنیت شغلی ندارد، می‌افزاید: این در حالی است که او با تولید خبر و گزارش، درواقع زبان گویای مردم در انعکاس حقایق، مشکلات، کمبودها، فسادها و... است و برای این منظور هم باید از سیاه‌نمایی به‌شدت پرهیز کرده و امید را به جامعه تزریق کند. همه این موارد اهمیت و سخت و زیان‌آور بودن خبرنگاری را اثبات می‌کند.
ادامه کار کوتاه مدت
محمدعلی حسن نیا، خبرنگار سرویس بین‌الملل روزنامه وطن امروز هم معتقد است تولید خبر همراه با دقت، سرعت و استرس بالاست و این یکی از مهم‌ترین دلایل سخت و زیان‌آور بودن حرفه خبرنگاری است. نکته دیگر آنکه خبرنگار مسئول عواقب مطلبی است که آن را تهیه و منتشر می‌کند. مثلاً اگر کلمه‌ای جابه‌جا شود و یا حتی یک ویرگول از قلم بیفتد، گاهی به مشکل برمی‌خورد.
وی با اشاره به اینکه موضوع بعدی به مدت زمان کار برمی‌گردد، تصریح می‌کند: این حرفه زمان مشخصی برای کار ندارد؛ یعنی زمان مشخص اداری وجود ندارد که مثلاً فرد بگوید از ۸ صبح تا ۳ بعد از ظهر در اداره مشغول به کار و بعد در اختیار خودش است. این حرفه تقریباً بیست‌وچهار ساعته است. پارامترهای زمان، مسئولیت‌پذیری و استرس بالا موجب می‌شود حجم کار بالا برود و این موضوع هم به مرور زمان سبب فرسایش مغز می‌شود، به‌طوری که بعضی از خبرنگاران دچار بیماری‌های جسمی و روحی می‌شوند تا جایی که کمتر خبرنگارانی را می‌توان سراغ گرفت که بتوانند پس از دو دهه به‌خوبی به فعالیت خبری‌شان ادامه دهند و یا حداقل به صورت میدانی کارشان را دنبال کنند.
ذهن خبرنگار همواره درگیر مخابره خبر است
علیرضا محمدی، خبرنگار رادیو خبر هم در این باره به قدس می‌گوید: خبرنگاری سخت و زیان‌آور است چون اضطراب و استرس، موضوع جدایی‌ناپذیر این شغل است. ذهن خبرنگار همواره درگیر این است که باید به‌موقع و سرساعت به محل برنامه یا حادثه برسد و اولین نفری باشد که خبر را مخابره کند و از همه مهم‌تر اینکه چه چیزهایی بگوید و چگونه بگوید، چون این‌ها خیلی مهم هستند و خروجی کارش را تعیین می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه خبرنگار همواره پرسشگر است، می‌افزاید: یکی از سختی‌های کار او به این دلیل است که شاید یک شکی در درستی و گفتارش داشته باشد یا شاید به این خاطر است که امروزه در قبال سؤالش پاسخ درست و منطقی دریافت نمی‌کند. از سوی دیگر خیلی از مواقع این توقع و انتظار از خبرنگار است سؤالش را به‌گونه‌ای مطرح کند که نظر مسئول مربوط جلب شود؛ در صورتی که خبرنگار باید به‌گونه‌ای عمل کند که حقیقت، قربانی مصلحت نشود.
به‌راحتی می‌توانند به خبرنگاران انگ بزنند
حمید رضا خالدی، خبرنگار روزنامه شهروند هم در پاسخ به قدس می‌گوید: ماهیت شغل خبرنگاری بسیار پرمخاطره است. به‌راحتی می‌توانند به خبرنگاران انگ و تهمت بزنند و آن‌ها را زندانی کنند. ضمن اینکه هر زمانی که حادثه‌ای رخ دهد معمولاً این قشر باید جزو نخستین کسانی باشند که در صحنه حاضر می‌شوند. از سوی دیگر محدودیت‌های شدید خبری هم موجب می‌شود نتوانند به‌خوبی به رسالت خبری شفاف و بی‌طرفانه خود بپردازند که این موضوع هم سبب می‌شود فشارهای روحی بیشتری را تحمل کنند. صرف‌نظر از همه این‌ها، خبرنگاران واقعاً از هیچ جایی حمایت نمی‌شوند و هیچ حامی و پشتیبانی ندارند. بنابراین باید همواره تحت پوشش قانون سخت و زیان‌آور مشاغل باشند.
نظر شما