اهل‌بیت(ع) در حوزه‌های مختلف علمی، معنوی، اخلاقی، اجتماعی و... دارای فضیلت هستند و این موضوع مورد اتفاق بوده و کسی منکر این فضائل برای اهل‌بیت(ع) نشده است. امام مجتبی(ع) فردی از اهل‌بیت(ع) است که در فضیلت علمی و معنوی، کمالات، اخلاق و حتی در ابعاد اجتماعی مقام رفیعی دارد و همه عالم بر این سخنان اتفاق‌نظر دارند.

آن حضرت دومین شخص از اهل‌بیت(ع) پس از رسول‌الله(ص) است. شخصیتی والا که به اتفاق و اجماع مسلمانان «سید شباب اهل الجنه» است. ایشان یکی از دو نفری است که ذریه پیامبر(ص) را حفظ کرد و استمرار بخشید.

امام حسن مجتبی(ع) یکی از چهار نفری است که پیامبر اسلام(ص) با آن‌ها به مباهله نصارای نجران رفت. این مسئله آن‌قدر واضح بود که اسقف بزرگ مسیحیان نجران همان‌جا اعتراف کرد «إِنِّی لارَی وُجُوهاً لَوْ سَأَلُوا اللَّهَ أَنْ یُزِیلَ جَبَلًا مِنْ مَکَانِهِ لَأَزَالَه» یعنی من چهره‌هایی را می‌بینم که اگر از خدا بخواهند کوه را زائل کند، زائل خواهد کرد و مقام و ارزش در وجودشان به‌طور تکوینی وجود دارد.

آن حضرت یکی از مصادیق مطهران و پاکان در آیه تطهیر است. چنان‌که در آیه۳۳ سوره احزاب آمده است «انَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ البیت ویطهرکم تطهیرا» یعنی خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد. در این آیه شریفه مسلم است امیرمؤمنان(ع)، صدیقه طاهره(س)، امام مجتبی(ع) و امام حسین(ع) به‌طور مسلم و قطعی شامل این آیه بوده‌اند. به بیانی، عصمت امام مجتبی(ع) و برادر بزرگوارش امام حسین(ع) و پدر و مادرش طبق این آیه، مسلم است. پس به اتفاق همه مسلمین، این «یطهرکم» شامل امام مجتبی(ع) هم می‌شود.

امام حسن(ع) مصداق ثقل اصغر است

ابن شهر آشوب در کتاب مناقب آل ابی‌طالب(ع) آورده است امام حسن مجتبی(ع) یکی از مصادیق دو ثقلی است که پیامبر(ص) فرمود «مَنْ رَکبها نجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرق»؛ هر کس بر آن سوار شد، نجات یافت و هر کس از آن بازماند غرق شد. یا در روایتی دیگر نقل شده در اقبال الاعمال آمده است: «أَیُّهَا النَّاسُ! إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ: الثقَلَ الْأَکْبَر، کِتَابَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ طَرَفٌ بِیَدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَطَرَفٌ بِأَیْدِیکُمْ فَتَمَسَّکُوا بِهِ، وَالثقَلُ الْأَصْغَرُ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی(ع)» امام مجتبی نمونه و مصداقی از این ثقل الاصغر است. در اینکه امام حسن(ع) مصداق عترت است، بحثی نیست و در اینکه حدیث ثقلین از احادیث متواتر بین المسلمین است نیز تردیدی وجود ندارد.

علاوه بر آنچه بیان شد امام مجتبی(ع) مصداق قطعی آیه مودت است؛ آنجا که در بخشی از آیه ۲۳ سوره شوری می‌فرماید: «قُل لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»، بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکان و اهل بیتم. در اینکه الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی تا کجا را شامل می‌شود، بحث است اما در اینکه خمسه طیبه را شامل می‌شود و امام مجتبی(ع) را دربرمی‌گیرد بحثی نیست و از مسلمات است.

آن حضرت محل تجمع شرافت نبوت و امامت است. ایشان در بیت النبوه به دنیا آمد و رشد یافت و امامت را دریافت کرد. ایشان ازجمله شخصیت‌هایی است که حلقه اتصال میان امامت و نبوت هستند. امام حسن مجتبی(ع) مصداق واضحی از اخلاق کریمه و پسندیده اسلامی و نبوی است، به‌گونه‌ای که نه تنها امت اسلامی بلکه دشمنان آن حضرت نیز به مطلب اعتراف کرده‌اند؛ یعنی آن‌هایی که می‌خواستند پیامبر اکرم(ص) را در خلقیاتش مشاهده کنند، به امام مجتبی(ع) نگاه می‌کردند.

اخلاقیات پیامبر(ص) تنها به زمان رسالت ایشان اختصاص نداشته است بلکه ایشان پیش از اینکه به رسالت مبعوث شود هم منشأ اخلاق بود. امام حسن مجتبی(ع) تجلی احسان الهی است. در روایتی نقل شده در مناقب آل ابی‌طالب(ع) در این باره این‌گونه آمده است: جَابِرٌ قَالَ النَّبِی(ع) «سُمِّیَ الْحَسَنُ حَسَناً لأَن بِإِحْسَانِ اللَّهِ قَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرَضُونَ». امام حسن(ع) را حسن نامیده‌اند چرا که با احسان خداوند، آسمان‌ها و زمین بر پا شد. پس حسن(ع) مصداقی از تجلی احسان خداوند است.

در مورد فضائل آن حضرت روایات بی‌شمار وارد شده است. در مورد اینکه ایشان محبوب ویژه پیامبر(ص) بود به‌گونه‌ای که این مطلب برای کسی قابل انکار نبود. در روایتی در جلد یک البدر المنیر از ابن الملقن از انس بن مالک نقل شده: روزی رسول خدا(ص) به پشت خوابیده بود که امام حسن(ع) بر پیامبر(ص) وارد شد و بر سینه ایشان نشست. خواستم او را از پیامبر(ص) دور کنم، پیامبر(ص) فرمود: وای بر تو انس، می‌خواهی حسن را از من جدا کنی؟ فرزندم و میوه قلبم را رها کن. پس هر کس او را اذیت کند مرا اذیت کرده و هر کس مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده است. مصعب زبیری نیز در سند قریش نقل کرده امام مجتبی(ع) و دوستداران او، نزد پیامبر(ص) محبوب هستند.