در این شب تاریخی که مشرکان مکه تصمیم داشتند دسته جمعی به قتل رسول خدا(ص) اقدام کنند، حضرت علی(ع) برای حفظ و نجات جان پیامبر اکرم(ص) در بسترش خوابید و رسول خدا(ص) شبانه از مکه خارج شد و این شب «لیله المبیت» نام گرفت. در همین شب آیه‌ای از قرآن کریم در شأن این اقدام علی(ع) نازل شد. خداوند در آیه 207 سوره بقره که به آیه لیله المبیت یا آیه شراء معرف است به ایثار و فداکاری حضرت عل(ع) اشاره کرده و در این آیه افرادی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند. در این آیه آمده است «و مِنَ النَّاسِ مَن یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّـهِ وَ اللَّـهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَاد» یعنی از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد، و خدا نسبت به این بندگان مهربان است.

پیام مهم لیله المیت

این واقعه افتخاری بزرگ برای امیرالمؤمنین(ع) است زیرا کسی جز او لیاقت نداشت جای پیامبر(ص) قرار بگیرد تا هجرت سرنوشت‌ساز محقق شود و اسلام در مدینه مستقر و از آنجا عالم گیر شود. پیام مهم لیله المیت این است که علی(ع) شایستگی خود را برای جانشینی پیامبر(ص) ثابت نموده بود چه در دعوت عشیره که طبری نوشته است پیامبر(ص) مسئله خلافت و جانشینی علی(ع) را از آغاز دعوت مطرح و مکرر در وقایع و قضایای مختلف مطرح می‌نمود. واقعه منزلت و حدیث منزلت که سعد وقاص آن را به رخ معاویه کشید و گفت اگر یکی از فضایلی علی(ع) را داشتم به خود می بالیدم در تمام منابع اهل سنت از جمله مسند احمد و دیگر کتاب های اهل سنت منعکس و گزارش شده است.

مباهات خداوند به ملائکه هفت آسمان

در شب لیله المبیت خداوند عزوجل به دو فرشته مقرب خود یعنی حضرت جبرئیل و حضرت میکائیل(ع) فرمود «در میان ملائکه در برادری و انس و الفت کسی به پای شما نمی رسد، من یکی از شما را محکوم به مرگ کرده‌ام، کدام یک از شما حاضر است در راه برادر و رفیقش از جان خود بگذرد؟ هیچ کدام از آن ها حاضر به مرگ نشدند و هر دو زندگی را برگزیدند». خداوند به آن ها فرمود: «میان محمد(ص) و علی(ع) پیمان برادری بستم و عمر یکی از آن دو را بیشتر قرار دادم، پس علی(ع) مرگ را برگزید و زندگی را به محمد(ص) بخشید و در بستر او خوابید. اکنون بر زمین فرود آیید و او را از دشمنانش حفظ کنید». آن ها فرود آمدند در حالی که حضرت جبرئیل(ع) می گفت: به‌به بر تو ای پسر ابی طالب، کیست مانند تو؟ خداوند به واسطه تو به ملائکه هفت آسمان مباهات می‌نماید.

اطاعت از امر الهی تا پای جان

هنگامی که نبی‌خدا(ص) از قصد مشرکین باخبر شد، موضوع را با علی(ع) در میان گذاشت و به او فرمود: خداوند به من دستور هجرت داده و به تو امر فرموده است که در جای من بخوابی تا آن‌ها متوجه رفتن من نشوند. تو چه می‌گویی و چه می‌کنی؟ امیرالمؤمنین(ع) عرض کرد: اگر من در جای شما بخوابم شما به سلامت خواهید ماند؟ حضرت فرمود: بله. علی(ع) سجده شکر به جا آورد و این اولین سجده شکری بود که از امت محمد(ص) واقع شد. سپس فرمود: «برو به هر سویی که خدا امر فرموده، جانم فدای تو باد و هر چه خواهی مرا امر فرما که به جان قبول می‌کنم».

نجات رسول الله(ص) از دست مشرکان

کفار قریش برای قتل پیامبر(ص) چهل تن از مبارزان خود را انتخاب کرده بودند و آن حضرت را شدیداً تحت نظر داشتند. علی(ع) با اطلاع از این موضوع پارچه سبزی که هر شب رسول خدا(ص) بر روی خود می‌کشید، به رویش کشید و در بستر آن حضرت خوابید. مشرکین با این تصور که پیامبر(ص) در بستر است تمرکز خود را به آن نقطه معطوف کردند. در این فرصت پیامبر(ص) از منزل خارج شد و بدون این که کفار متوجه شوند سفر تاریخی خود را آغاز کرد.

برتری مبیت بر منا

با یک بررسی دقیق، فضیلت اقدام علی(ع) در قربانگاه مبیت بر قربانی شدن اسماعیل(ع) روشن خواهد شد و آن این که مأمور ذبح اسماعیل(ع) پدرش بود. پدری که مقام نبوت داشت و بین آن دو رحمت نبوی و رأفت پدری حاکم بود بر خلاف لیله المبیت که چهل مرد مشرک مأمور کشتن او بودند در حالی که سینه‌هایشان سرشار از کینه و عداوت بود.

می‌توان نتیجه گرفت مشرکین اطلاع کاملی از محل زندگی و حتی محل خواب رسول اکرم(ص) داشتند و با برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده اقدام به قتل آن حضرت کردند اما با ایثارگری علی(ع) نقشه آن‌ها نقش بر آب شد. با این اقدام آن حضرت نه تنها رسول خدا(ص) از مرگ حتمی نجات داد بلکه ماجرای لیله المبیت برگ پر افتخار دیگری بر کتاب فضایل امیر المؤمنین(ع) اضافه کرد که بدون این حرکت بزرگ هیچ یک از این مسائل مطرح شده، تحقق نمی‌یافت. اگر امیرمؤمنان(ع) جای پیامبر(ص) نمی‌خوابید و خداوند به وسیله ایثار او پیامبر(ص) را نجات نمی‌داد از طریق دیگر نجات پیامبرش ممکن بود اما حکمت ایثار این بود هر که لیاقت آن را نداشت، لذا خداوند به همان نحو که ایشان برای ایثار در راه پیامبر(ص) از جان خود گذشت از او امتحان گرفت. آن حضرت در این امتحان قبول شد و هرگز ترس به خود راه نداد. از این رو بود که برای حفظ میراث رسالت در غدیر علی انتخاب شد و خداوند این انتخاب را از طریق وحی به پیامبر(ص) اعلام کرد. در این رویداد تاریخی پیوند میان رسالت و امامت، که امامت جهت بقای تمام میراث رسالت ایثار کرد به خوبی روشن است چنان که امام حسین(ع) برای حفظ رسالت و آثار رسالت از تحریف و آلوده شدن به شبهات از جان خود گذشت.