در تاریخ ملت اسلام، شخصیتی بالاتر از شخصیت پیامبر اکرم و اقدامی تکانده‌تر و سودمندتر از اقدام هجرت نیست، زیرا با هجرت پیامبر(ص) صفحه تاریخ بشریت ورق خورد و پیامبر و مسلمانان جهان از محیط پرخفقان به محیط مساعد و آرام گام نهادند.

هجرت پیامبر(ص) از زمانی آغاز شد که پیامبر(ص) دریافت که شهر مکه با فشارهای بیش از حد کفار، مشرکین و اشراف قریش بر پیامبر، برای گسترش و برپایی حکومت اسلامی مناسب نیست و دعوت ایشان در مکه به بن بست رسیده است و ایشان باید در جستجوی وطنی تازه جهت پی‌ریزی دولت اسلامی باشند.

اولین روز از ماه ربیع الاول مصادف با سالروز هجرت رسول خدا(ص) از مکه به یثرب(مدینه) است، که منجر به ایجاد اولین حکومت اسلامی شد. این تاریخ اهمیت بسیاری دارد و سرآغاز تاریخ مسلمانان جهان به عنوان تاریخ هجری پایه‌گذاری شد؛ یعنی آغاز هجرت پیامبر مبدا تاریخ هجری شناخته می شود. پیامبر(ص) شخصا تاریخ هجری را پایه‌گذاری کردند. گزینش هر نوع تاریخ به جای تاریخ هجری، روی‌گردانی از سنت پیامبر به شمار می‌رود. در زندگی اجتماعی بشر، وجود تاریخ مشخص از سال و ماه و هفته، از ضروریات حیاتی است که چرخ حیات اجتماعی بشر، بدون آن از حرکت باز می‌ماند و این مطلب آنچنان روشن است که استدلال بر آن بسان استدلال بر امور بدیهی به شمار می‌رود. در ماجرای هجرت پیامبر(ص) یکی از شگفت‌ترین ایثارگری‌ها و فداکاری‌های تاریخ آفریده شد و آن این بود که امام علی(ع) در بستر پیامبر که خطر مرگ در آن حتمی بود آرمیدند تا پیامبر اکرم بتوانند هجرت نمایند و با هجرت خود اولین حکومت اسلامی را در مدینه النبی بنا نهند.

چرا پیامبر(ص) یثرب را برای هجرت انتخاب کردند؟

دعوت اهالی یثرب و اعلام آمادگی آنان برای پذیرش پیام توحیدی و امید به گسترش دعوت در این منطقه، باعث هجرت ایشان به یثرب و سبب تشکیل حکومت اسلامی شد. پیامبر(ص) به عنوان حاکم جامعه اسلامی در مدینه، وظیفه مدیریت آن را عهده‌دار شدند و مسئولیت خطیر مدیریت جامعه نوبنیاد اسلامی در برابر بحران های جدید را بر عهده گرفتند.

اقدامات پیامبر(ص) پس از هجرت

وقتی پیامبر(ص) وارد مدینه شدند، فرمان به تعیین تاریخ دادند و از ماه ربیع(ماه ورود پیامبر) تاریخ معین شد. این امر حاکی از آن است که قائد بزرگ اسلام از روز نخست، تکلیف تاریخ اسلامی را روشن کرده و آغاز هجرت خود را مبدا تاریخ قرار داده است.

از مهم‌ترین اقدامات پیامبر(ص) پس از هجرت به یثرب انعقاد پیمانی مکتوب بین گروه‌های مختلف ساکن در مدینه بود که از آن به عنوان قانون‌نامه مدینه نام برده شده است. این پیمان به عنوان نخستین قانون اساسی مدون جهان یاد شده است. پیامبر بر آن شد که در جامعه یثرب که آمیخته از عناصر مختلفی بود به منظور مهار گروه‌های ساکن در مدینه وحدت و هماهنگی برقرار کرده، آنها را تحت پرچم دین جدید(اسلام) گرد آورند و میان ایشان بر اساس نظام شهروندی میان افراد جامعه تعاون و همکاری متقابل به وجود آورند. یقینا فرایند تصمیم‌گیری پیامبر(ص) دارای بک برنامه‌ریزی منطقی و دقیق بوده است و در جایگاه رهبری لایق با تصمیم گیری‌های صحیح توانسته است این جامعه نوپا را از خطرات برهاند و به مرحله مطلوب خود برساند. لذا تصمیمات پیامبر(ص) در همه حوزه‌ها، برگرفته از خرد مدیریتی بود.

اهمیت هجرت به عنوان مبدا تاریخ

به برکت این هجرت، اسلام برای خود تشکیلات سیاسی و نظامی پیدا کرد و به صورت حکومتی نیرومند در شبه جزیره و پس از اندی در مجموع جهان درآمد و تمدن بزرگی را پی‌ریزی کرد که چشم بشریت مانند آن را ندیده است. اگر هجرت رخ نمی‌داد اسلام در همان محیط مکه دفن می‌گردید و جهان بشریت از این فیض بزرگ محروم می‌ماند. از این جهت مسلمانان هجرت را سرآغاز تاریخ خود قرار دادند.

مسلمانان جهان باید به قدرت اعجاب‌انگیز خود پی ببرند و به نیروی بی‌نظیر خویش توجه نمایند. غفلت‌های گذشته را جبران کنند و دوشادوش یکدیگر ریشه‌های استعمار و امپریالیسم شرق و غرب را از بن برکنند. مسلمانان به قدرت و نیرویی مجهز هستند که در تمام جهان هیچ قدرت دیگری را یارای مقابله و مقایسه با آن نیست. این نیرو عبارت است از ایدئولوژی اسلامی، که سعادت هردو جهان را برای انسان‌ها تضمین کرده است‌. بسیار جای تاسف است که بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی از تاریخ هجری چشم پوشیده و تاریخ میلادی را مبنای کارهای خود قرار داده اند. کشور ایران یکی از کشورهای اسلامی است که تاریخ هجری را به دقت حفظ کرده است و آن را مبنای کار خود قرار داده است. ولی توطئه طاغوت در آغاز سال ۵۶ شمسی، آشکار شد و یک مرتبه تاریخ اسلامی به تاریخ شاهنشاهی تبدیل گردید.

طاغوت تصور می‌کرد با این دگرگونی می‌تواند به پایه‌های حکومت خود تحکیم بخشد ولی لطف الهی و همت والای امت ایران به رهبری امام خمینی این توطئه را خنثی کرد و تاریخ هجری جایگزین تاریخ مجعول شاهی شد.