تقریباً همان المپیک است اما از نوع غیر ورزشی و فقط دانش آموزی‌اش. رقابت‌های المپیاد جهانی یا بین‌المللی، عرصه و صحنه مچ‌اندازی ذهن‌ها و هوش‌هاست. یعنی به جای هر چهار سال یک‌بار، سالی یک‌بار، اعضای تیم‌های ملی المپیادی حداقل ۵۰ و یا حداکثر ۱۱۰ کشور جهان در رشته‌های مختلف علمی با هم رقابت می‌کنند. امسال با پایان این رقابت‌ها، خبرگزاری‌ها اعلام کردند ایران در مجموع پنج رشته المپیادی با کسب ۱۰ مدال طلا، ۱۰ نقره و دو برنز پس از آمریکا و چین در جایگاه سوم جهان قرار گرفته است.
میراث شرق
هرچند تقسیم شدن کشورهای جهان به دو بلوک شرق و غرب در عرصه سیاسی و نظامی و بعد هم در گرفتن جنگ سرد و گرم میان آن‌ها، مصائب و مشکلات زیادی را برای مردم جهان تراشید، اما رقابتی که خواسته و ناخواسته میان کشورهای شرق و غرب در همه چیز آغاز شد، دست‌کم یک نتیجه مثبت داشت. شرقی‌ها که سال‌های سال سعی می‌کردند در المپیک‌های ادوار مختلف، عقب‌ماندگی‌های علمی و فناورانه از غرب را با پیروزی در مسابقات ورزشی و درو کردن مدال‌ها جبران کنند، به سرشان زد چیزی مثل المپیک را در حوزه علم و دانش کلید بزنند. با همین نیت اولین دوره المپیاد علمی سال ۱۹۵۹ فقط در رشته ریاضی که آن زمان مادرعلوم جهان به حساب می‌آمد در کشور رومانی برگزار شد. بنابراین در میان رشته‌های المپیادی می‌شود المپیاد ریاضی را تا حدی پیشکسوت به حساب آورد. چند سال اول کار هم تعداد کشورهای شرکت‌کننده کم بود و هم اینکه فقط کشورهای بلوک شرق در آن شرکت می‌کردند. چند سالی طول کشید تا المپیاد ریاضی به قول امروزی‌ها «راه بیفتد و سپس جا بیفتد». استقبال کشورهای شرقی و سپس غربی موجب شد هشت سال بعد، طرفداران فیزیک هم به فکر المپیاد مخصوص به خودشان بیفتند. برگزارکننده این المپیاد هم یکی دیگر از کشورهای شرقی یعنی لهستان بود. فرق بزرگ رقابت‌های فیزیک با المپیاد ریاضی این بود که شرکت‌کنندگان فقط در حل مسئله و مسائل تئوریک مسابقه نمی‌دادند، بلکه بخشی از رقابت در آزمایشگاه و به صورت عملی برگزار می‌شد. معلوم است وقتی ریاضی و بعد هم فیزیک برای خودشان المپیاد داشته باشند، اهالی علم ریشه‌دار و قدیمی کیمیاگری هم بیکار نمی‌نشینند. بنابراین یک سال بعد از برگزاری المپیاد فیزیک، این بار المپیاد شیمی در کشور چکسلواکی آن زمان برگزار شد.
مادر علوم واقعی
تا سال‌ها بعد و حتی زمانی که دیگر نمی‌شد المپیادها را شرقی دانست چون کشورهای غربی هم پا به رقابت‌ها گذاشته بودند، المپیاد فقط در سه رشته ریاضی، فیزیک و شیمی برگزار می‌شد.۳۰ سال پس از برگزاری اولین المپیاد جهانی، این بار بلغارها بودند که در سال۱۹۸۹ المپیاد انفورماتیک (که در ایران به المپیاد کامپیوترمعروف است) را برگزار کردند.
یک سال بعد هم کشور چک با حضور فقط ۶ کشور، المپیاد زیست‌شناسی را برگزار کرد. در سال‌های اخیر این المپیاد با شرکت نزدیک به ۸۰ کشور برگزار می‌شود. طرفداران فلسفه که جدی‌تر از اهالی ریاضی معتقد بودند این رشته علمی مادر واقعی علوم محسوب می‌شود سال۱۹۹۳ شاهد برگزاری اولین المپیاد فلسفی جهان بودند. بنیان‌گذاران این المپیاد معلمان فلسفه‌ای از بلغارستان؛ پروفسور ایوان کولف، رومانی ؛ پروفسور النا فلورینا اوتت، لهستان ؛ پروفسور ولادیسلاو کراجفسکی، ترکیه؛ پروفسور نوران دیرک و آلمان؛ پروفسور گرد گرهارد بودند. این رقابت‌ها با حضور سه کشور شروع شد و در حال حاضر حدود ۴۰ کشور در آن حضور دارند.
حضور سی‌ونه ساله
المپیادسازی‌ها پس از فلسفه طی سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۶ ادامه پیدا کرد تا المپیاد نجوم و همچنین جغرافیا طی این سال‌ها شکل بگیرند و برگزار شوند. از سال۱۹۹۶ این روند برای ۶ سال متوقف شد تا ابداع چهار المپیاد دیگر از قبیل المپیاد زبان‌شناسی، علوم نوجوانان، زمین و دست آخر المپیاد نجوم و اختر فیزیک بماند برای قرن۲۱ به بعد. با این حساب رشته زبان‌شناسی که از سال ۲۰۰۳ راه‌اندازی شد قدیمی‌ترین المپیاد قرن۲۱ و المپیاد نجوم و اختر فیزیک که سال ۲۰۰۷ راه افتاد جوان‌ترین المیپاد از المپیادهای اصلی و دوازده‌گانه محسوب می‌شود.
اما دانش‌آموزان ایرانی سابقه حضور سی‌ونه ساله در این رقابت‌ها را دارند یعنی ۲۶ سال اول، دانش‌آموزی از کشورمان در رویدادها حضور نداشته است. نخستین حضور ایران به سال۱۹۸۵ و حضور تک نفره احسان امامی‌فرد در المپیاد جهانی ریاضی مربوط می‌شود که منجر به کسب اولین مدال (نقره) ایران از المپیادها شده است. آخرین حضورمان هم به تابستان امسال برمی‌گردد که دانش‌آموزان ایرانی در هفت رشته ریاضی، فیزیک، زیست‌شناسی، رایانه، شیمی، علوم زمین و اخترفیزیک شرکت کرده و ۳۰ مدال طلا، نقره و برنز کسب کرده‌اند تا حاصل حضور سی‌ونه ساله‌شان با ۲۳۸ طلا ، ۴۳۶ نقره و ۲۲۸ برنز به ۹۰۲ مدال برسد.
نظر شما