جهان امروز با چالشی بزرگ از جنس انرژی دست و پنجه نرم می‌کند و برای عبور کم‌هزینه از این چالش به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر (غیرفسیلی) اقبال قابل‌توجهی نشان داده است، حال آنکه در ایران که گفته می‌شود طی پنج سال آینده با بحرانی جدی در حوزه انرژی مواجه خواهد شد، تنها یک درصد از برق تولیدی کشور از طریق انرژی‌های نو و تجدیدپذیر تأمین می‌شود.
آمار گواهی می‌دهد کشورهای همسایه قصد دارند تا سال ۲۰۳۰ حدود ۲۰ تا ۳۰درصد از برق خود را از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کنند. به گفته کارشناسان تعداد نیروگاه‌های بادی در ترکیه باوجود ورود دیرهنگام‌تر به این حوزه نسبت به ایران، با فضایی رقابتی، چند ده برابر ایران است، امارات متحده عربی و عربستان هم با وجود داشتن منابع غنی فسیلی، توسعه روزافزون ظرفیت تجدیدپذیرها (نیروگاه‌های خورشیدی) را در پیش گرفته‌اند و کشور آذربایجان در حاشیه دریای خزر نیز نیروگاه بادی تأسیس کرده است.
عقب‌ماندگی کشورمان در بهره‌گیری از انرژی‌های نو در شرایطی است که رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر بر توسعه انرژی‌های غیرفسیلی تأکید داشته‌اند و غفلت از توسعه و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی، برق آبی، بادی، زیست توده، زمین گرمایی)، هدررفت بالای هزینه‌ها در نیروگاه‌های حرارتی و اتلاف سوخت‌های فسیلی، کمبود برق و آلایندگی زیادی را در پی داشته و امروز چشم امید حوزه انرژی کشور برای توسعه تجدیدپذیرها و کنترل بحران ناترازی به برنامه هفتم توسعه است.
چرا حتی در بحران انرژی از توسعه تجدیدپذیرها وا ماندیم؟
صاحبنظران معتقدند توسعه و ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خورشیدی در بازه زمانی کوتاه‌تر و با هزینه کمتر امکان‌پذیر است و از این محل می‌توان دست‌کم برق استان‌های مرکزی و حاشیه کویر را تأمین کرد ضمن اینکه با بهره‌گیری از ظرفیت بادی بسیار بالای شرق کشور (استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان) می‌توان برق را حتی ارزان‌تر از انرژی خورشیدی، تولید کرد.
اینکه چرا برای تولید برق آن هم در شرایط بحرانی انرژی کشور، هنوز نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر بی‌مهری می‌شود را باید در عوامل متعددی جست. کارشناسان انرژی معتقدند مشکلات مربوط به قانون‌گذاری، نبود بازار رقابت‌پذیر خصوصی و وجود انحصار در منابع مالی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی را که برق ارزان‌تری نسبت به نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌کنند، با سختی مواجه کرده است.
تحلیلگران حوزه انرژی درخصوص دلایل بی‌توجهی به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، به وجود یارانه پنهان انرژی در کشور اشاره می‌کنند و معتقدند نیروگاه‌های تجدیدپذیر علاوه بر اینکه می‌توانند راه‌حلی برای معضل بزرگ ناترازی انرژی کشور باشند، صادرات برق و کسب درآمدهای ارزی را هم برای کشور در پی دارند.
ارزیابی کارشناسان نشان می‌دهد نیروگاه خورشیدی، سریع‌ترین نیروگاه قابل توسعه و احداث است به طوری که یک نیروگاه ۲۵۰مگاواتی خورشیدی در ۹ ماه با کمک ۳۰۰ نیروی کاری به بهره‌برداری می‌رسد حال آنکه همین توان برای نیروگاه سیکل ترکیبی ۴ تا ۶ سال زمان می‌برد ضمن اینکه عرضه برق در بورس هم زمینه‌ساز توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.
یک کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر به مهر می‌گوید: با به‌کارگیری این انرژی‌ها می‌توان از زمین‌های غیرقابل کِشت استفاده بهینه کرد، تولید انرژی هر منطقه را به صورت بومی انجام داد، برای مردم آن مناطق اشتغال‌زایی کرد و نیاز به واردات الکتریسیته در صورت کمبود ظرفیت نیروگاه‌های سوخت فسیلی را از بین برد.
محمدامین وزیری راد ادامه می‌دهد: مطالعات تکنیکی- اقتصادی نشان داده به‌کارگیری این انرژی‌ها در بسیاری از مناطق کوهستانی یا سخت‌گذر که توسعه خطوط انتقال برق شبکه برای دولت‌ها هزینه‌بر است، به شکل قابل‌توجهی هزینه برق‌رسانی به مناطق دورافتاده را کاهش می‌دهد.
به گفته وی، دلیل کند بودن روند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور؛ عدم رغبت مدیران مرتبط و بی‌نیاز از این انرژی به دلیل کافی بودن انرژی تولیدشده از منابع سوخت فسیلی در کشور بوده است. اما در سال‌های اخیر و با افزایش خاموشی‌ها، پیش‌بینی کمبود ظرفیت نیروگاهی موجود برای پاسخ به روند رو به رشد مصرف انرژی و همچنین اهتمام و تأکید مسئولان عالی‌رتبه کشور بر ضرورت توسعه استفاده از این نوع انرژی‌ها، می‌توان نسبت به توسعه انرژی‌های نوین در کشور امیدوار بود.
وزیری راد ادامه می‌دهد: ایران سالانه به طور متوسط بیش از ۳۰۰ روز آفتابی با متوسط تابش بیش از ۵ کیلووات ساعت بر مترمربع دارد و به دلیل نزدیکی به کمربند تابشی خورشیدی جهان (خط استوا) دارای ظرفیت بی‌نظیری برای استفاده از انرژی خورشیدی است و سطح وسیع بیابانی و زمین‌های غیرقابل کشت به‌خصوص در مناطق مرکزی و جنوبی کشور می‌تواند محل مناسبی برای نصب نیروگاه‌های فتوولتائیک باشد و اگرچه وجود گردوغبار زیاد و استفاده نکردن از فناوری پیشرفته برای تمیزسازی سطح پنل‌ها با حداقل مصرف آب، همچنان یک چالش عمده برای استفاده از حداکثر بازدهی پنل‌های خورشیدی در کشورمان است، اما با ترغیب مردم در مناطق شهری برای نصب پنل‌های خورشیدی به صورت غیرمتمرکز بر بام خانه‌ها و اماکن تجاری و متعاقباً واگذاری نگهداری پنل‌ها به صاحبان آن‌ها، این مشکل به حداقل خواهد رسید.
او همچنین معتقد است وجود بادهایی با سرعت مناسب در کهک، بینالود، سنندج، منجیل و خیلی دیگر از مناطق کشور ظرفیت ایده‌آلی را برای استفاده از نیروگاه‌های توربین بادی در کشور ایجاد کرده است.
برنامه هفتم توسعه و امید به توسعه تجدیدپذیرها
مدیرعامل توانیر نیز در گفت‌وگو با قدس درخصوص برنامه‌های دولت برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گوید: در برنامه هفتم توسعه، ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر باید به ۱۲هزار مگاوات برسد و در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ساخت دست‌کم ۱۰هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی طی سه سال آینده پیش‌بینی شده که خوشبختانه مصوبه شورای اقتصاد را هم اخذ کرده و قراردادها با شرکت‌های سرمایه‌گذار نیز منعقد و تضامین لازم هم اخذ شده و زمین‌ها در حال واگذاری به سرمایه‌گذاران ساخت نیروگاه خورشیدی است.
مصطفی رجبی مشهدی ادامه می‌دهد: پیش‌بینی شده از صندوق توسعه ملی منابعی به این امر اختصاص یابد که این کار زمانبر بود، اما با جلسات اخیری که وزیر نیرو با رئیس هیئت عامل صندوق توسعه انرژی داشت، امیدواریم این فرایند تسریع شود و شاهد آغاز عملیات اجرایی نیروگاه‌های تجدیدپذیر باشیم.
به گفته وی، بر این اساس چهار شرکت داخلی ۴هزارو۵۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی خواهند ساخت کرد و تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران هم ساخت ۴هزارو۵۰۰ مگاوات دیگر را برعهده گرفته‌اند و باقیمانده هم از محل ماده۱۲ و ۶۱ قانون رفع موانع تولید برای توسعه انرژی تجدیدپذیر در حال اجرایی شدن است علاوه بر این، صنایع بزرگ انرژی‌بر کشور هم برنامه‌هایی برای توسعه این انرژی‌ها دارند.
سخنگوی صنعت برق کشور ابراز امیدواری کرد تا پنج ماه آینده حدود ۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور اضافه می‌شود و این ظرفیت در دی‌ماه امسال از حدود هزارو۲۵۰ مگاوات فعلی به هزارو۷۵۰ مگاوات می‌رسد که می‌تواند جهش قابل ملاحظه‌ای در حوزه تجدیدپذیرها را نوید دهد.
رجبی مشهدی اضافه می‌کند: توسعه نیروگاه‌های کوچک انشعابی هم در دستور کار است تا طبقات محروم و خانوارهای زیر پوشش سازمان‌های حمایتی با دریافت تسهیلات، پنل خورشیدی نصب کنند.
به گفته وی، تاکنون دست‌کم ۳۲هزار مگاوات در انرژی خورشیدی کشور ظرفیت‌سنجی شده است و ساخت ۱۰هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی حدود ۶ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که این رقم برای نیروگاه حرارتی حدود ۵ میلیارد دلار است، اما ضریب تولیدی نیروگاه خورشیدی ۲۰ تا ۲۱ و نیروگاه حرارتی ۸۵درصد است، چراکه خورشیدی‌ها در روز تولید می‌کنند و نیمه‌شب تولید ندارند، اما نیروگاه حرارتی به طور پیوسته تولید دارد.
عقب‌ماندگی کشورمان در بهره‌گیری از انرژی‌های نو در شرایطی است که رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر بر توسعه انرژی‌های غیرفسیلی تأکید داشته‌اند و غفلت از توسعه و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی، برق آبی، بادی، زیست توده، زمین گرمایی)، هدررفت بالای هزینه‌ها در نیروگاه‌های حرارتی و اتلاف سوخت‌های فسیلی، کمبود برق و آلایندگی زیادی را در پی داشته و امروز چشم امید حوزه انرژی کشور برای توسعه تجدیدپذیرها و کنترل بحران ناترازی به برنامه هفتم توسعه است.
چرا حتی در بحران انرژی از توسعه تجدیدپذیرها وا ماندیم؟
صاحبنظران معتقدند توسعه و ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خورشیدی در بازه زمانی کوتاه‌تر و با هزینه کمتر امکان‌پذیر است و از این محل می‌توان دست‌کم برق استان‌های مرکزی و حاشیه کویر را تأمین کرد ضمن اینکه با بهره‌گیری از ظرفیت بادی بسیار بالای شرق کشور (استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان) می‌توان برق را حتی ارزان‌تر از انرژی خورشیدی، تولید کرد.
اینکه چرا برای تولید برق آن هم در شرایط بحرانی انرژی کشور، هنوز نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر بی‌مهری می‌شود را باید در عوامل متعددی جست. کارشناسان انرژی معتقدند مشکلات مربوط به قانون‌گذاری، نبود بازار رقابت‌پذیر خصوصی و وجود انحصار در منابع مالی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی را که برق ارزان‌تری نسبت به نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌کنند، با سختی مواجه کرده است.
تحلیلگران حوزه انرژی درخصوص دلایل بی‌توجهی به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور، به وجود یارانه پنهان انرژی در کشور اشاره می‌کنند و معتقدند نیروگاه‌های تجدیدپذیر علاوه بر اینکه می‌توانند راه‌حلی برای معضل بزرگ ناترازی انرژی کشور باشند، صادرات برق و کسب درآمدهای ارزی را هم برای کشور در پی دارند.
ارزیابی کارشناسان نشان می‌دهد نیروگاه خورشیدی، سریع‌ترین نیروگاه قابل توسعه و احداث است به طوری که یک نیروگاه ۲۵۰مگاواتی خورشیدی در ۹ ماه با کمک ۳۰۰ نیروی کاری به بهره‌برداری می‌رسد حال آنکه همین توان برای نیروگاه سیکل ترکیبی ۴ تا ۶ سال زمان می‌برد ضمن اینکه عرضه برق در بورس هم زمینه‌ساز توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.
یک کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر به مهر می‌گوید: با به‌کارگیری این انرژی‌ها می‌توان از زمین‌های غیرقابل کِشت استفاده بهینه کرد، تولید انرژی هر منطقه را به صورت بومی انجام داد، برای مردم آن مناطق اشتغال‌زایی کرد و نیاز به واردات الکتریسیته در صورت کمبود ظرفیت نیروگاه‌های سوخت فسیلی را از بین برد.
محمدامین وزیری راد ادامه می‌دهد: مطالعات تکنیکی- اقتصادی نشان داده به‌کارگیری این انرژی‌ها در بسیاری از مناطق کوهستانی یا سخت‌گذر که توسعه خطوط انتقال برق شبکه برای دولت‌ها هزینه‌بر است، به شکل قابل‌توجهی هزینه برق‌رسانی به مناطق دورافتاده را کاهش می‌دهد.
به گفته وی، دلیل کند بودن روند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور؛ عدم رغبت مدیران مرتبط و بی‌نیاز از این انرژی به دلیل کافی بودن انرژی تولیدشده از منابع سوخت فسیلی در کشور بوده است. اما در سال‌های اخیر و با افزایش خاموشی‌ها، پیش‌بینی کمبود ظرفیت نیروگاهی موجود برای پاسخ به روند رو به رشد مصرف انرژی و همچنین اهتمام و تأکید مسئولان عالی‌رتبه کشور بر ضرورت توسعه استفاده از این نوع انرژی‌ها، می‌توان نسبت به توسعه انرژی‌های نوین در کشور امیدوار بود.
وزیری راد ادامه می‌دهد: ایران سالانه به طور متوسط بیش از ۳۰۰ روز آفتابی با متوسط تابش بیش از ۵ کیلووات ساعت بر مترمربع دارد و به دلیل نزدیکی به کمربند تابشی خورشیدی جهان (خط استوا) دارای ظرفیت بی‌نظیری برای استفاده از انرژی خورشیدی است و سطح وسیع بیابانی و زمین‌های غیرقابل کشت به‌خصوص در مناطق مرکزی و جنوبی کشور می‌تواند محل مناسبی برای نصب نیروگاه‌های فتوولتائیک باشد و اگرچه وجود گردوغبار زیاد و استفاده نکردن از فناوری پیشرفته برای تمیزسازی سطح پنل‌ها با حداقل مصرف آب، همچنان یک چالش عمده برای استفاده از حداکثر بازدهی پنل‌های خورشیدی در کشورمان است، اما با ترغیب مردم در مناطق شهری برای نصب پنل‌های خورشیدی به صورت غیرمتمرکز بر بام خانه‌ها و اماکن تجاری و متعاقباً واگذاری نگهداری پنل‌ها به صاحبان آن‌ها، این مشکل به حداقل خواهد رسید.
او همچنین معتقد است وجود بادهایی با سرعت مناسب در کهک، بینالود، سنندج، منجیل و خیلی دیگر از مناطق کشور ظرفیت ایده‌آلی را برای استفاده از نیروگاه‌های توربین بادی در کشور ایجاد کرده است.
برنامه هفتم توسعه و امید به توسعه تجدیدپذیرها
مدیرعامل توانیر نیز در گفت‌وگو با قدس درخصوص برنامه‌های دولت برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گوید: در برنامه هفتم توسعه، ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر باید به ۱۲هزار مگاوات برسد و در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ساخت دست‌کم ۱۰هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی طی سه سال آینده پیش‌بینی شده که خوشبختانه مصوبه شورای اقتصاد را هم اخذ کرده و قراردادها با شرکت‌های سرمایه‌گذار نیز منعقد و تضامین لازم هم اخذ شده و زمین‌ها در حال واگذاری به سرمایه‌گذاران ساخت نیروگاه خورشیدی است.
مصطفی رجبی مشهدی ادامه می‌دهد: پیش‌بینی شده از صندوق توسعه ملی منابعی به این امر اختصاص یابد که این کار زمانبر بود، اما با جلسات اخیری که وزیر نیرو با رئیس هیئت عامل صندوق توسعه انرژی داشت، امیدواریم این فرایند تسریع شود و شاهد آغاز عملیات اجرایی نیروگاه‌های تجدیدپذیر باشیم.
به گفته وی، بر این اساس چهار شرکت داخلی ۴هزارو۵۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی خواهند ساخت کرد و تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران هم ساخت ۴هزارو۵۰۰ مگاوات دیگر را برعهده گرفته‌اند و باقیمانده هم از محل ماده۱۲ و ۶۱ قانون رفع موانع تولید برای توسعه انرژی تجدیدپذیر در حال اجرایی شدن است علاوه بر این، صنایع بزرگ انرژی‌بر کشور هم برنامه‌هایی برای توسعه این انرژی‌ها دارند.
سخنگوی صنعت برق کشور ابراز امیدواری کرد تا پنج ماه آینده حدود ۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور اضافه می‌شود و این ظرفیت در دی‌ماه امسال از حدود هزارو۲۵۰ مگاوات فعلی به هزارو۷۵۰ مگاوات می‌رسد که می‌تواند جهش قابل ملاحظه‌ای در حوزه تجدیدپذیرها را نوید دهد.
رجبی مشهدی اضافه می‌کند: توسعه نیروگاه‌های کوچک انشعابی هم در دستور کار است تا طبقات محروم و خانوارهای زیر پوشش سازمان‌های حمایتی با دریافت تسهیلات، پنل خورشیدی نصب کنند.
به گفته وی، تاکنون دست‌کم ۳۲هزار مگاوات در انرژی خورشیدی کشور ظرفیت‌سنجی شده است و ساخت ۱۰هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی حدود ۶ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که این رقم برای نیروگاه حرارتی حدود ۵ میلیارد دلار است، اما ضریب تولیدی نیروگاه خورشیدی ۲۰ تا ۲۱ و نیروگاه حرارتی ۸۵درصد است، چراکه خورشیدی‌ها در روز تولید می‌کنند و نیمه‌شب تولید ندارند، اما نیروگاه حرارتی به طور پیوسته تولید دارد.
نظر شما