این انحنای ملایم ستون فقرات به آن کمک می‌کند تا فشار ناشی از حرکت بدن و نیروی گرانش را جذب کند. اما هنگامی که انحراف ستون فقرات رخ می‌دهد، انحنای طبیعی ستون فقرات در نواحی خاصی ناهماهنگ، بزرگ یا بدشکل می‌شود. این حالت می‌تواند بر توانایی ستون فقرات شما برای انجام کارهای روزمره (مانند راه‌رفتن) تأثیر بگذارد و منجر به درد، مشکلات عصبی و چالش‌های حرکتی شود. زندگی با ناهنجاری ستون فقرات نه‌تنها یک آسیب جسمی بلکه یک آسیب روحی نیز است. داشتن انحنای ستون فقرات ممکن است باعث استرس و نگرانی بابت ظاهر بدن یا کناره‌گیری از فعالیت‌هایی شود که از آن لذت می‌برید.

وقتی ناهنجاری‌های ستون فقرات منجر به درد ‌شوند، بر توانایی شما تأثیر بگذارند یا باعث اختلال در عملکرد نخاع شوند، ممکن است نیاز به درمان (جراحی یا غیرجراحی) باشد. در ادامه با این ناهنجاری و انواع روش‌های درمان آن بیشتر آشنا می‌شویم.

انواع انحراف ستون فقرات

همه ناهنجاری‌های ستون فقرات شامل مشکلات انحنا یا چرخش ستون فقرات است. ناهنجاری‌های رایج ستون فقرات عبارت‌اند از:

کیفوز: شامل انحنای قسمت بالایی پشت به جلو است. این وضعیت می‌تواند شکل قوز ایجاد کند.

لوردوز: این ناهنجاری در قسمت تحتانی کمر است که ستون فقرات در آن بیش از حد به سمت داخل انحنا پیدا می‌کند و اصطلاحاً گودی کمر به وجود می‌آید.

اسکولیوز: شایع‌ترین نوع انحراف ستون فقرات در همه سنین از کودکی تا بزرگسالی است. در این ناهنجاری ستون فقرات، به سمت چپ یا راست خم می‌شود. این انحراف با افزایش سن بدتر می‌شود و اغلب با درد و فشار عصبی ناشی از تنگی کانال نخاع هم همراه است.

علائم انحراف ستون فقرات

علائم انحراف ستون فقرات بسته به نوع انحراف متفاوت است، ولی ممکن است به شکل زیر باشد:

درد: این درد ممکن است در قسمت فوقانی ستون فقرات و دنده‌ها ایجاد شود.

احساس عدم تعادل یا مشکل در راه‌رفتن یا ایستادن: هنگامی که ستون فقرات در راستای درستی قرار ندارد، بدن و سر نیز در وضعیت مناسبی قرار نمی‌گیرند.

انحنای قابل‌مشاهده: به‌ویژه در کیفوز، انحنای بیرونی در قسمت فوقانی پشت ممکن است قابل‌توجه باشد. در اسکولیوز، یک تیغه شانه یا لگن ممکن است بالاتر از دیگری ظاهر شود.

البته برای برخی از بیماران با ناهنجاری‌های خفیف، انحراف‌ها ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند.

نحوه تشخیص انحراف ستون فقرات

به‌طورکلی، برای تشخیص ناهنجاری ستون فقرات، یک متخصص، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و دستور عکس‌برداری با اشعه ایکس یا MRI از ستون فقرات را می‌دهد. در طول معاینه، پزشک معمولاً از بیمار می‌خواهد که در چند حالت مانند خم‌شدن به جلو حرکت کند تا ستون فقرات را در حین حرکت مشاهده کند.

روش‌های درمان انحراف ستون فقرات

توصیه‌های درمانی بر اساس ترکیبی از شدت انحنای ستون فقرات، تأثیر بر توانایی بیمار برای فعالیت‌های‌ روزانه، سن و سایر شرایط توسط پزشک ارائه می‌شوند. بااین‌حال برخی از روش‌های درمان قطعی انحراف ستون فقرات عبارت‌اند از:

ورزش‌های سبک و اصلاح وضعیت بدن

ورزش و تمرینات تقویتی عناصر کلیدی درمان شما هستند و باید بخشی از برنامه تناسب‌اندام مادام‌العمر شما باشند. تقویت عضلات مرکزی و پشت از طریق ورزش‌های سبک مثل کشش، یوگا، شنا، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی می‌تواند درد و فشار روی ستون فقرات را کاهش دهد. همچنین ممکن است لازم باشد عادات روزانه ایستادن، نشستن و خواب خود را اصلاح کنید.

استفاده از بریس

در شکل‌های خفیف‌تر ناهنجاری‌های ستون فقرات، بریس‌بندی ممکن است گزینه‌ای برای بیماران جوان‌تر و کودکان باشد تا انحراف ستون فقرات را اصلاح کند. برای افراد مسن بریس ممکن است فقط کمی درد را تسکین دهند، اما تغییر شکل را اصلاح نمی‌کند. البته استفاده از بریس در برخی افراد باعث مشکلاتی مانند تحریک پوست یا کاهش قدرت عضلات می‌شود.

فیزیوتراپی

پایه اصلی درمان انحراف ستون فقرات، انعطاف‌پذیری و تقویت ستون فقرات است که می‌تواند با فیزیوتراپی افزایش یابد. فیزیوتراپی نوعی ورزش است که عضلات ستون فقرات را تقویت می‌کند و دامنه حرکت و تعادل را بهبود می‌بخشد. فیزیوتراپی باید یک فرایند فعال باشد، نه اینکه صرفاً به روش‌های غیرفعال مانند کمپرس گرما، یخ یا ماساژ محدود شود.

فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند تکنیک‌های صحیح بلندکردن و راه‌رفتن را به شما آموزش دهند و برای تقویت عضلات پشت‌، ‌پا و شکم با شما همکاری خواهند کرد. آن‌ها همچنین به شما برای کشش و افزایش انعطاف ستون فقرات و پاها کمک می‌کنند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید و حتماً به فیزیوتراپیست متخصص در توان‌بخشی ستون فقرات مراجعه کنید.

کایروپراکتیک

متخصصان ستون فقرات یا کایروپراکتیک‌ها می‌توانند به‌صورت دستی به ناحیه‌ای فشار وارد ‌کنند تا استخوان‌ها را تراز کنند و ناهماهنگی ستون فقرات را برای کاهش فشار، آزادسازی اعصاب فشرده و تنظیم مجدد ستون فقرات به حالت طبیعی بازگردانند. اما بعضی بیماران مبتلا به انحراف ستون فقرات کاندیدای کایروپراکتیک نیستند. اگر ناهنجاری عمده دارید، ابتدا با جراح مغز و اعصاب مشورت کنید تا مشخص شود آیا کایروپراکتیک برای شما بی‌خطر است یا خیر.

انجام جراحی

قبل از انجام عمل جراحی، پزشک متخصص سعی می‌کند علائم بیمار را با درمان‌های غیرجراحی مدیریت کند و بهبود ببخشد. اما در بیمارانی که درد آن‌ها از نظر پزشکی مقاوم است یا علائم عصبی از جمله ضعف، بی‌حسی یا اختلال عملکرد روده و مثانه دارند، باید جراحی در نظر گرفته شود. همین‌طور انحناهای شدید و ناپایدار که علی‌رغم همه تلاش‌ها برای درمان غیرجراحی بدتر می‌شوند، بهتر است با عمل جراحی درمان شوند. بنابراین عمل جراحی ممکن است در موارد شدید ضروری باشد.

در نهایت، انحراف ستون فقرات ممکن است علائم متعددی از جمله کمردرد، سردرد و مشکل در خواب را ایجاد کند. اما شناخت علائم قابل‌مشاهده و تشخیص پزشک، نقش حیاتی در مدیریت مؤثر و درمان این بیماری دارد. پزشکان می‌توانند مناسب‌ترین درمان را برای بهبود علائم و جلوگیری از عوارض بعدی توصیه کنند. تشخیص به موقع و مراقبت مناسب می‌تواند به طور قابل‌توجهی وضعیت را بهبود بخشد و کیفیت زندگی بیمار را افزایش دهد.

دکتر علیرضا موسوی متخصص مغز و اعصاب، از جمله پزشکان حاذق در زمینه تشخیص انحراف ستون فقرات هستند که روش‌های درمانی را متناسب با شرایط منحصربه‌فرد هر بیمار توصیه می‌کنند.