حضور همزمان دو تن از مقامات ارشد کشورمان در پایتخت های دول آسیای میانه طی چند روز اخیر مورد توجه تحلیلگران قرار گرفته است. مسعود پزشکیان رئیس جمهور که برای شرکت در مراسم بزرگداشت سیصدمین سالگرد «مختومقلی فراغی» شاعر شهیر ترکمن، در سفری دو روزه راهی عشق آباد شده این رویداد را بهانه ای برای رایزنی با مقامات حاضر در این نشست قرار داد. وی پیش از پرواز به سوی همسایه شمالی، پیگیری موضوع ترانزیت، کریدور شمال - جنوب و مسائل اقتصادی، سرمایه گذاری، نفتی، گازی و برقی را جزو برنامه های سفر خود در دیدار دوجانبه با مقامات ترکمنستان عنوان کرده بود.

رئیس جمهوری اسلامی ایران اما در حاشیه حضور در همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها-مبنای صلح و توسعه»، ضمن ملاقات با «ولادیمیر پوتین» همتای روس با تاکید بر توسعه همکاری‌های مشترک گفت: ارتباط ‌ما با روسیه صمیمانه و ‌راهبردی است. پزشکیان با بیان اینکه ایران و روسیه ظرفیت‌های متقابل و مکمل خوبی دارند و می‌توانند به یکدیگر کمک کنند، افزود: مواضع ما در دنیا خیلی نزدیک‌تر از دیگران به یکدیگر است. رئیس جمهور روسیه نیز در این دیدار با بیان اینکه همکاری‌های دو ‌کشور برای ما اولویت بالایی دارد و توسعه روابط و افزایش حجم تجارت میان دو طرف خیلی خوب در حال انجام است گفت: ما به طور مشترک در سطح بین‌اللملی همکاری می‌کنیم و ارزیابی‌ها و رویکردهای جهانی ما یکسان است. رئیس جمهور همچنین دیدارهایی با سردار بردی محمداف، امامعلی رحمان، شوکت میرضیایف همتایان ترکمن، تاجیک و ازبک داشت.

سفر پزشکیان به عشق آباد در حالی بود که همزمان رئیس مجلس شورای اسلامی نیز به مناسبت سی‌امین سالگرد تصویب قانون اساسی تاجیکستان سفر دو روزه ای به دوشنبه داشت. افزایش همکاری های اقتصادی، علمی و آموزشی میان دو کشور و امکان انتقال آب از تاجیکستان به ایران از محورهای رایزنی محمدباقر قالیباف با مقامات کشور همزبان بوده است. رئیس مجلس در دیدار با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان نسخه‌ای از شاهنامه فردوسی و مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اثر استاد حسین علیزاده به او هدیه داد که با استقبال نیز مواجه شده است. ‏قالیباف در این باره نوشت: فرهنگ و زبان مشترک، جان‌مایه همدلی و پیوند تاریخی دو ملت است.

اهمیت از باب انرژی و کریدورها

غلام‌عباس ارباب خالص سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان در گفت و گو با قدس، سفر پزشکیان و قالیباف به منطقه آسیای مرکزی را شکست توطئه های غربی ها و شیطنت های رژیم صهیونیستی در مسئله تعامل تهران با همسایگان شمالی خود ارزیابی و معتقد است ایران علی رغم تمام شرایط که در منطقه غرب آسیا و تقابلی که با رژیم صهیونیستی دارد رویکرد دیپلماسی روابط با همسایگان خود را همزمان  در دستور کار قرار داده است.

وی اظهار داشت: پنج کشور در منطقه آسای میانه حضور دارند که همواره مسئله کریدور شمال به جنوب، همکاری های ترانزیتی در حوزه های انرژی مانند برق و گاز، افزایش سطح تجارت و رونق اقتصادی در رابطه با آنها مطرح بوده است. جمهوری اسلامی ایران با این کشورها دارای اشتراکات زبانی، فرهنگی، دینی و تاریخی است و این یکی از مهمترین شاکله های همکاری با آسیای مرکزی است. این در حالی است که به سبب عدم دسترسی این کشورهای به آب های ازاد، امروز حیات و تنفس  اقتصادی  کشورهای  ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان وابسته به جمهوری اسلامی ایران است.

سفیر سابق کشورمان در ترکمنستان منطقه آسیای مرکزی را یکی از ذخایر مهم انرژی و غلات در جهان دانست و گفت: امروز ترکمنستان  جایگاه چهارم در میزان ذخایر ثابت گاز طبیعی را در جهان دارا است و از سوی دیگر کشور قزاقستان نیز ذخایر نفتی و غلات بسیاری دارد وبعنوان دو کشور با فاکتور مهم انرژی در منطقه آسیای مرکزی هستند بطوریکه امروز تنها مسیر ارتباطی آنها با آب های آزاد از طریق ایران میسر است. در حال حاضر؛ صادرات گاز ترکمنستان به سه کشور عراق، ترکیه و جمهوری آذربایجان از خاک کشورمان صورت می گیرد و این بزرگترین مسیر تنفس اقتصادی عشق آباد در منطقه محسوب می شود.

نقش آفرینی در حوزه تمدنی ایران بزرگ

وی با بیان اینکه وجه مشترکی که در بین کشورهای آسیای مرکزی با جمهوری اسلامی ایران وجود دارد همگرایی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است که به یکدیگر به شدت پیوند خورده و توانسته فرصتی را برای کشورمان مهیا سازد تا بتواند به راحتی تحریم های ظالمانه غرب بر علیه کشورمان را خنثی سازد گفت: یکی از اصول سیاست خارجی ایران اولویت روابط با کشورهای همسایه و سپس کشورهای مسلمان است و این راهبرد یکی از اولویت های دولت شهید رئیسی و در ادامه آقای پزشکیان است چراکه این رویه در شرایط تحریم بسیار موثر و مفید بوده است و همسایگان ما کمک های خوبی در برون رفت از تنگناها ومحدودیت های تحریم برای کشورمان ایجاد کردند.

غلامعباس ارباب خالص در ادامه اظهار داشت: علاوه بر کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان، پاکستان، بخش هایی از هند و شمال غربی استان سین‌کیانگ که بیشتر پیرو دین اسلام هستند، عقبه فرهنگی و زبانی و دینی مشترکی با ایران دارند که می توان با آنها تعاملات فرهنگی و اقتصادی برقرار کرد. بویژه که پس از فروپاشی شوروی کشورهای تازه استقلال یافته در صدد بازتعریف سیاسی با توجه به پیشینه فرهنگی و تاریخی خود هستند و در این زمینه رابطه با اسران بسیار مهم ارزیابی می شود.

فرصتی برای تبیین و همسوسازی مواضع

احسان موحدیان نیز درباب اهمیت دو سفر مذکور و بویژه حضور پزشکیان در عشق آباد تصریح کرد: یکی از محورهای سفر رئیس جمهور، مسائل حوزه فرهنگی است. ایران با کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز اشتراکات تمدنی دارد و این کشورها همگی در حوزه تمدنی ایران بزرگ محسوب میشوند. این درحالی است که در سالهای اخیر شاهدیم کشورهایی مانند ترکیه و آذربایجان و به تحریک اسراییل و انگلیس درصددند بین ما و این منطقه تمدنی اختلاف ایجاد کرده و آنجا را به عنوان حوزه تمدنی تُرک معرفی کنند. بنابراین شرکت در نشست روز جمعه و گسترش روابط با ترکمنستان میتواند به احیای حضور و نفوذ ایران در منطقه آسیای مرکزی از طریق اشتراکات زبانی کمک کند.

تحلیلگر مسائل حوزه آسیای مرکزی افزود: از سوی دیگر ترکمنستان جزو بزرگترین دارندگان ذخایر گاز جهان محسوب میشود. باتوجه به جنگ اوکراین و فشارهایی که به روسیه می‌اوردند تا تحریم کنند، اروپا نیاز به منابع جدید گازی دارد. بحث بر سر این است که منابع گاز چگونه از ترکمنستان به اروپا برسد. راه منطقی و اصولی این است خط لوله از داخل ایران ایجاد شود، اما برخی کشورها مانند ترکیه، انگلیس یا اسراییل درصددند ایران را دور بزنند و انتقال گاز از طریق دریای خزر، باکو، گرجستان و ترکیه انجام شود. باید تلاش کنیم از مسیرهای انتقال انرژی جهان حذف نشویم و قطعا حضور رئیس جمهور در ترکمنستان میتواند به این موضوع کمک کند.

افزایش هماهنگی ها پیرامون مقابله با محور صهیونیستی-غربی

این کارشناس بین الملل عنوان کرد: در این سفر، دیدار با پوتین رئیس جمهور روسیه هم انجام شد. ما پرونده‌های متعددی با روسیه داریم. باتوجه به تشدید منازعات و درگیریها در منطقه غرب اسیا و فلسطین میتوان گفت همکاریهای نظامی و اطلاعاتی با روسیه مهمترین موضوع است. اخیرا اسراییل گستاخی خود را تاحدی افزایش داده که به پایگاه روسیه در خاک سوریه حمله کرده و صهیونیستها با این اقدام خودشان را در معرض تقابل با روسیه قرار میدهند. روسها این اقدام اسراییلیها را بی‌پاسخ نخواهند گذاشت، به همین دلیل احتمالا روسیه برای مقابله با محور صهیونیستی-غربی نیاز به هماهنگی‌های بیشتری با ایران دارد.

موحدیان اظهار کرد: همکاری در زمینه انرژی و مسائل قفقاز هم هست. ایران معتقد است روسیه میتواند از مسیر کریدوری از طریق ایران برای انتقال کالا و انرژی استفاده کند و انتقال انرژی و کالا از  جنوب ارمنستان اشتباه است. زیرا باعث از دست رفتن جنوب ارمنستان، محاصره ایران و ازار روسها خواهد شد. به همین خاطر، دیدارهای دو جانبه رئیس جمهور با پوتین فرصت مغتنمی است تا دو کشور مواضع خود را به یکدیگر نزدیک کنند و روسها بپذیرند بدون حضور ایران در قفقاز نمیتوانند بازیگری موثری داشته باشند. همچنین مسئله دیگر، افزایش تحرکات و حضور اسراییل در منطقه قفقاز به ویژه آذربایجان و همکاریهای نظامی رژیم علی‌اف با صهیونیستها است. همین میتواند مورد دغدغه دو طرف باشد و درباره راه‌های مقابله با این تحرکات رایزنی صورت بگیرد.

افرازه - حسینی